بندر گناوه: شهری بندری در جنوب ایران

بندر گناوه
از بالا: ورودی شهر گناوه در غروب، یکی از میادین اصلی شهر
کشور	ایران
استان	بوشهر
شهرستان	گناوه
بخش	مرکزی
نام(های) پیشین	غناوه، جنابه، جنابا و گنداوه
سال شهرشدن	۱۳۴۳
مردم
جمعیت	۷۳٬۴۷۲ نفر (سال ۱۳۹۵)
رشد جمعیت	متوسط رو به بالا
تراکم جمعیت	۳۰—۱۱ نفر بر کیلومتر مربع
جغرافیای طبیعی
مساحت	۱۸ کیلومتر مربع
آب‌وهوا
میانگین دمای سالانه	زمستان ۱۰ تا ۲۰ درجهٔ‌سانتی‌گراد تابستان ۲۹ تا ۴۰ درجهٔ‌سانتی‌گراد
میانگین بارش سالانه	۱۵۰میلی‌متر
روزهای یخبندان سالانه	ندارد
اطلاعات شهری
شهردار	حسین خدری
ره‌آورد	ماهی، بازار و تجارت
پیش‌شمارهٔ تلفن	۰۷۷
شناسهٔ ملی خودرو	ایران ۵۸ ج
بندر گناوه روی نقشه ایران ۲۹°۳۴′۰۴″شمالی ۵۰°۳۱′۰۱″شرقی / ۲۹٫۵۶۷۸۲۱°شمالی ۵۰٫۵۱۶۸۵۳°شرقی / 29.567821; 50.516853

گناوه کنونی در ساحل خلیج فارس و در بین شهر بوشهر و بندر دیلم به فاصله هیجده کیلومتری شرق خور امام حسن واقع است.

موقعیت جغرافیایی

شهر بندری گناوه در طول جغرافیایی ۵۰ درجه و ۳۱ دقیقه شرقی و عرض جغرافیایی ۲۹ درجه و ۳۴ دقیقه شمالی قرار دارد. بندر گناوه مرکز شهرستان گناوه در ۱۶۰ کیلومتری شمال غربی بوشهر و در کرانه خلیج فارس واقع است.

آب و هوا

آب و هوای گناوه گرم و مرطوب است و میزان بارندگی سالانه به‌طور متوسط ۱۵۰ میلی‌متر است و دارای دو فصل مشخص معتدل (آبان تا اواخر اسفند) و گرم (هفت ماه باقی مانده) است. بزرگراهی به طول ۸۸ کیلومتر به سمت جنوب شرقی که تا برازجان امتداد دارد.

راه فرعی به طول ۲۱۳ کیلومتر به سمت شمال شرقی که بندر گناوه را به مرکز شهرستان ممسنی پیوند می‌دهد. راه اصلی به طول ۶۵ کیلومتر به سمت شمال غربی که تا بندر دیلم کشیده شده‌است.

گذشته و پیشینه تاریخی گناوه

نام این بندر در کتاب‌های قدیمی به صورت گنابا، گنفه، گناوه، جنابه و جنابا آمده‌است. بندر گناوه در ساحل خلیج فارس بین بندر بوشهر و بندر دیلم واقع شده‌است. شهر گناوه کنونی در جنوب گناوه قدیم بنا شده‌است. گناوه قدیم در یک نیم دایره در جانب شمالی شهر کنونی براین شهر محیط می‌باشد. از گناوه قدیم نقاطی باقی مانده‌است که امروزه به نام‌های تیرسول (در زبان لری به معنای شن فشرده)، تل گنبد، تل گوری، تل مناره، و بالاخره تل امام زاده خوانده می‌شود. در ویرانه‌های اطراف گناوه، گوپال (گل پخته استوانه‌ای شکل به صورت سفال زرد یا سرخ رنگ که را به عنوان گلوله با منجنیق بر سر دشمن می‌ریختند) فراوان به چشم می‌خورد. در حال حاضر از گناوه قدیم جز آثار سنگ‌ها و پی‌های مدفون در زیر خاک و بازمانده تاق نماهای سنگی آثاری مشهود نیست. گاه‌وبیگاه در درون گودال‌ها و حفره‌ها و در زیر پی‌های عمارت‌های ویرانه، سکه‌ها و دست افزارها و مصنوعات سنگی و سفالی یافت می‌شود.

محلات

عنوان محلات بندرگناوه به این شرح است: محله جمهوری اسلامی (جاده برازجان)، محله عبدامام، محله باباعلیشاه، محله سادات، امامزاده، نوروزآباد، کوی بسیجیان، کوی مطهری (زمین شهری)، سرخور، حرم تا حرم و بازار.

زبان مردم گناوه گویشی از لری جنوبی است.

فارسنامه: ساکنان این شهرستان از اقوام مختلفی تشکیل شده‌اند. زبان مردم گناوه لری جنوبی هست و مردم این شهرستان اصالتاً لر هستند از طوایف مختلف لر تشکیل شدند، از جمله لر گناوه‌ای حیات‌داوودی، لیراوی و… زبان مردم گناوه برای سایر لرهای جنوبی کاملاً مشابه و قابل درک هست، اقلیت و مهاجرینی هم در شهر هستند که از قدیم تا کنون برای کار مهاجرت کردند که عمدتاً فارسی‌زبان یا از بندری هستند. وبگاه وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی بوشهر: زبان مردم گناوه فارسی با لهجه محلی (بندری یا جنوبی) است که آمیزه ای از گویش های لری و سیوندی به اضافه تعداد زیادی از کلمات بیگانه انگلیسی، پرتغالی و غربی است.همین منبع در جایی دیگر گویش مردم گناوه را لری ذکر می کند.وبگاه وزارت اطلاعات و فناوری ارتباطات بوشهر: در شهرستان های شمالی استان مانند: دیلم، گناوه و دشتستان گویش لری رواج دارد. رضا دشتی: «زبان گناوه‌ای آمیزه‌ای از گویش‌های لری و بعضی کلمات بیگانه و غربی است.» غلامرضا کریمی‌فرد: «در گویش گناوه‌ای بسیاری از کلمات آن براساس گویش لری عیناً یا با قدری تفاوت در ساختار یا لهجه کاربرد دارد.» حسین جلالپور:«گویش گناوه‌ای برگرفته از گویش لری است اما با لهجه‌ای کاملاً متفاوت.» غلامحسین دریانورد: «لهجه سرخوری گناوه گونه‌ای از گویش گناوه‌ای لری و زیرمجموعهٔ زبان فارسی متمایل به لری است.» وبگاه لرنما (ایل مئیوند): «مردم گناوه لری را با لهجه گناوه‌ای تکلم می‌کنند.»

ساکنان این شهرستان از قوم لر هستند و به گویش لری حیات داوودی از گویش های لری جنوبی سخن می گویند.

مهاجرینی که اغلب از دهستان لیراوی (دیلم) و روستاهای شهرستان گناوه به آن مراجعه کرده‌اند عمدتا ریشه‌های لری دارند. اعراب نیز محله مخصوص خود را داشته و همچنین از اقوام دشتی نیز عده‌ای در گناوه ساکن هستند.^{[نیازمند منبع]}

عمده جمعیت شهر گناوه را ایلات لر نظیر حیات داوودی، لیراوی و... تشکیل می دهند. گناوه محل سکونت فعلی و مرکز مهم طوایف طایفه لر حیات داوودی است.

بر پایه سرشماری عمومی نفوس و مسکن در سال ۱۳۹۵ جمعیت این شهر ۷۳٬۴۷۲ نفر (۱۹٬۹۷۷ خانوار) بوده‌است. در این بندر شغل اصلی مردم تجارت وماهیگیری می‌باشد و مرغوبترین میگوها و ماهی‌ها صید می‌شود.

بازار تجاری بندر گناوه امروزه به عنوان یکی از بزرگ‌ترین، مهم‌ترین و شناخته‌ترین بازارهای جنوب کشور به‌شمار می‌رود. که هر ساله میزبان هزاران نفر از مردم سرتاسر ایران است. که برای خرید به این شهر می‌آیند.

چرخ اقتصاد گناوه بر مدار ماهی‌گیری، کشاورزی، دامداری و تجارت با کشورهای حوزهٔ خلیج فارس در گردش است. تجارت و ماهی‌گیری که مهم‌ترین درآمد بیشتر اهالی این شهر را تشکیل می‌دهد، مهم‌ترین رشته اقتصادی بخش گناوه را به وجود آورده‌است. کشاورزی به علت کمبود آب کشاورزی، منحصر به هرس و نگهداری درختان خرما و کشت دیمی گندم و جو بوده‌است و به زحمت تکاپوی احتیاجات محلی را می‌نماید. اما خرما مانند بیشتر نواحی ساحلی خلیج فارس بازده خوبی داشته و جزو اقلام صادراتی این بخش محسوب می‌شود. دام داری نیز با بهره اندک در بعضی نقاط رایج بوده و شامل گاو و بز می‌گردد. بر روی هم گناوه هم از جهت کشاورزی و هم از نظر تجاری و عملیات بندری و ترخیص کالا و نیز از نظر توسعه صنایع کوچک دارای استعداد بسیار است.

سواحل زیبای خلیج فارس و غروب‌های سحر انگیز آن مهم‌ترین مکان‌های دیدنی استان بوشهر را تشکیل می‌دهند. جزیره خارگ در نزدیکی شهرستان گناوه واقع شده‌است و از مهم‌ترین جاذبه‌های طبیعی منطقه و یکی از جزایر زیبای خلیج فارس به‌شمار می‌آید. این جزیره از مناطق بسیار قدیمی منطقه بوده و دارای آثار تاریخی متعددی است. در سال‌های قبل از انقلاب ایران این جزیره از توابع دهستان حیات داوود شهرستان گناوه بوده که در سال‌های بعد از انقلاب از نظر تقسیم‌بندی جغرافیایی و سیاسی به شهرستان بوشهر الحاق شد. ساحل بندر گناوه یکی از زیباترین سواحل جنوب ایران است. از اقدامات زیباسازی ساحل پروژه ساخت پارک ساحلی است که قسمت اول آن افتتاح شده و قسمت دوم نیز در حال ساخت است.

• ایرج شمسی‌زاده
• حاج غلامرضا رئوفی
• حسین جلال پور
• شکرالله عطارزاده
• اسماعیل تبادار
• سجاد نیک‌پرست
• امیر طهمورثی
• ابوسعید گناوه ای
• ابوطاهر گناوه ای

• بیمارستان سوانح سوختگی گناوه

باشگاه فوتبال امید گناوه

• کشتیرانی جمهوری اسلامی ایران
• بندر دیر
• بندر لنگه
• بوشهر
• بندرعباس

• اطلس گیتاشناسی استان‌های ایران، تهران: ۱۳۸۳، ص۹۲.

• گناوه پرس
• گناوه آنلاین
• گناوه امروز