تب خونریزیدهنده کریمه-کنگو (به انگلیسی: Crimean Congo Hemorrhagic Fever(CCHF)) یک بیماری حاد تبدار و خونریزی دهنده است که از طریق گزش کنه یا تماس با خون یا ترشحات یا لاشه دام و انسان آلوده منتقل میشود.
این بیماری برای اولین بار در سال ۱۹۴۴ در کریمه اوکراین شرح داده شد و نام تب خونریزی دهنده برای آن اعلام شد. در سال ۱۹۶۹ معلوم شد بیماریزای ایجادکننده تب خونریزی دهنده در کریمه مشابه همان بیماری است که در سال ۱۹۵۶ در جمهوری دموکراتیک کنگو مشاهده شدهاست. از این رو با توجه به مشابهت نشانهها در هر دو مکان، به بیماری، نام کنونی داده شد. تب خونریزیدهنده کریمه-کنگو در انسان، بیماری شدیدی همراه با مرگ و میر حدود ۳۰ ٪ ایجاد میکند و شیوع بیمارستانی آن نیز بسیار بالا است.
عامل این بیماری ویروسی از خانواده Bunyaviridae و جنس Nairovirus است. این ویروس دارای پوشش پروتئینی است و قطر ساختمان آن ۸۵ تا ۱۰۰ نانومتر است و از گروه آرانایهای تک رشتهای است. مقاومت ویروس در برابر گرما کم است و در دمای ۵۶ درجه سلسیوس به مدت ۳۰ دقیقه از بین میرود؛ بنابراین پختن گوشت یا پاستوریزه کردن شیر باعث از بین رفتن ویروس میشود. ضمناً ویروس میتواند در خون به مدت ۱۰ روز در دمای ۴۰ درجه سلسیوس مقاومت کند. ویروس در محیط اسیدی مثلاً اسید استیک دو درصد (و یا محیط اسیدی ایجادشده پس از جمود نعشی) از بین میرود و همچنین در برابر سدیم هیپوکلریت یک درصد و محلول دو درصد گلوتار آلدئید یا ضدعفونیکنندههای فنول ۳ تا ۵ درصد، حساس است. با اینکه مواد شوینده مانند صابون ویروس را از بین نمیبرند ولی تا حدی ویروس را غیرفعال میکنند. اسیدوزی که پس از چند ساعت از ذبح دام در جسد حیوان پیدا میشود موجب از بین رفتن ویروس میشود. در کشتارگاههای صنعتی، لاشه دام به مدت ۲۴ ساعت در دمای ۴ درجه سلسیوس نگهداری میشود تا ویروس از بین برود. نگهداری گوشت در یخچال منزل در دمای ۱+تا ۴+ درجه سلسیوس به مدت حداقل ۲۴ ساعت نیز ویروس را از بین میبرد.
تب خونریزیدهنده کریمه-کنگو | |
---|---|
طبقهبندی ویروسها | |
Group: | Group V ((−)ssRNA) |
راسته: | ندارد |
تیره: | Bunyaviridae |
سرده: | Nairovirus |
عامل بیماری تب خونریزیدهنده کریمه-کنگو، ویروسی از خانواده بونیاویریده، جنس نایروویروس است که تحت عنوان ویروسهای بَندپابُرد (آربوویروس)(به انگلیسی: Arthropod-Borne Virus) شناخته میشود و شایعترین ناقل آن کنه ای به نام هیالوما (به انگلیسی: Hyalomma) است.
ویروس تب خونریزیدهنده کریمه-کنگو اصولاً در طبیعت به وسیله کنههای سخت گونه هیالوما منتقل میشود؛ ولی به وسیله گونههای دیگر نیز منتقل میشود. ویروس تب خونریزیدهنده کریمه-کنگو توانائی انتقال از طریق تخم (به انگلیسی: Transovarial Transmission) و نیز انتقال در مراحل مختلف بلوغ کنه (به انگلیسی: Transstadial Survival) را دارد.
مهمترین راه آلودگی کنه هیالوما، خونخواری کنه هیالومای نابالغ از مهرهداران کوچک است. تنها یک بار آلودگی موجب میشود که کنه هیالوما در تمام طول مراحل رشد خود آلوده باقی بماند و کنه بالغ ممکن است عفونت را به مهرهداران بزرگ، مانند دامها منتقل کند. ویروس یا پادتن آن، در کنه هیالوما در مناطق وسیع دنیا پیدا شدهاست. ایجاد عفونت در انسان پس از گزیدن کنه آلوده یا له کردن آن روی پوست نیز ممکن است....
این بیماری بیشتر در مناطق صحرایی آفریقا، اروپای شرقی، خاورمیانه (عراق، افغانستان، پاکستان، ایران)، هند و غرب چین مشاهده میشود. شیوع بالایی از بیماری در بین دامداران،دامپزشکان و کارکنان دامپزشکی،سلاخان ،قصابان و کارکنان کشتارگاه ،پزشکان ،پرستاران و کارکنان بیمارستانها، کشاورزان و اشخاصی که با دام سر و کار دارند مشاهده میشود.
این بیماری در فصلهای گرم سال از اواخر فروردین تا اواخر شهریور (زمان رشد و تکثیر کنهها) شیوع پیدا میکند. در بسیاری از موارد تا اوایل یا نیمههای پاییز کمکم پایان مییابد. اما در کشورهایی که تعداد دامهای مبتلا و افراد مبتلا بالا است ممکن است به خاطر شیوع به پایان نرسد.
مخزن و ناقل ویروس در طبیعت، اصولاً کنهها هستند و گاو، گوسفند، بز، خرگوش، خرگوش صحرایی و جوجهتیغی و حتی جوندگان مثل موش نیز به عنوان ناقل شناخته میشوند. اما انواع پرندگان به جز شتر مرغ در برابر این بیماری مقاوم هستند. این ویروس از طریق تماس مستقیم با خون یا ترشحات بیمار، لاشه حیوان آلوده (انتقال به قصاب یا پوستکن) سبب ایجاد همهگیریهای ناگهانی میشود. در جنوب آفریقا، پادتن ویروس تب خونریزیدهنده کریمه-کنگو از سرم خون زرافه، کرگدن، گاو کوهی، بوفالوی آمریکایی، گورخر، یا سگ جدا شدهاست. ویرمی در نشخوارکنندگان اهلی مانند گاو، گوسفند و بز به مدت یک هفته پس از آلودگی باقی میماند.
بیماری در حیوانات اهلی هیچ گونه علائم مشخصی ندارد و خطر انتقال بیماری در انسان در هنگام ذبح یا یک دوره کوتاه پس از ذبح حیوان آلوده (به دنبال تماس با پوست یا لاشه حیوان) وجود دارد. با وجود اینکه پرندگان (به غیر از شترمرغ) به این بیماری مقاومند اما میتوانند با پخش کنههای آلوده باعث ایجاد شیوع بیماری شوند.
همچنین تماس با خون و بافت بیماران بهخصوص در مرحله خونریزی یا انجام هرگونه عملی که منجر به تماس انسان با خون، بزاق، ادرار، مدفوع و استفراغ آنها شود باعث انتقال بیماری میشود. به همین دلیل، مواردی در بین اعضای خانواده بیمار و پرسنل پزشکی بعد از آلودگی با خون یا ترشحات بیمار رخ داده است. به همین خاطر توصیه میشود پس از درمان یاا فوت تمام وسایل و لباسهای فرد بیمار آتش زده یا نابود گردد.
بیمار در طی مدتی که در بیمارستان بستری است میتواند به لحاظ انتقال بیمارستانی به شدت دیگران را دچار آلودگی کند، عفونتهای بیمارستانی بعد از آلودگی با خون یا ترشحات بیماران شایع میباشند.
علائم بالینی چهار مرحله دارد:
در هفته اول بیماری و در مرحله تب میتوان با نمونهگیری از خون، ویروس را جدا کرد. همچنین میتوان ویروس را از نمونههای بافتی مانند بافت کبد، طحال، کلیه، غدد لنفاوی جدا کرد.
ویروس را میتوان در کشت یاخته تهیه شده از بافت کلیه میمون کشت داد یا توسط آزمایش واکنش زنجیرهای پلیمراز اثر ویروس را در آنزیم رونوشت بردار معکوس مشاهده کرد.
به وسیله آزمایشهای سرمی نیز میتوان به جستجوی پادتن پرداخت از جمله میتوان از آزمایشهایی مانند ایمونوفلورسانس، خنثی سازی، تست فیکساسیون کمپلمان، تست الیزا، ثبوت عناصر مکمل استفاده کرد. معمولاً پس از شش روز مقدار پادتن ام قابل اندازهگیری است و تا چهار ماه در خون باقی میماند؛ ولی پادتن جی را تا پنج سال میتوان در خون بررسی کرد. در حالتهای فوق حاد و مرگآور، در ابتدای بیماری معمولاً هیچگونه پادتنی در خون (قبل از شش روز) قابل اندازهگیری نیست؛ بنابراین تشخیص بر پایه جداسازی ویروس از خون و بافتها به روش کشت سلولی یا تشخیص پادگن ویروس به روشهای ایمونوفلورسانس، تست الایزا و واکنش زنجیرهای پلیمراز است.
همچنین با اندازهگیری SGOT و SGPT میتوان به عفونت ویروس در کبد، پی برد معمولاً در مبتلایان، SGOT بالاتر از SGPT است.
هیچ نوع واکسن معتبری برای پیشگیری در انسان و دام وجود ندارد. اما چنانچه فرد، به موقع جهت درمان اقدام کند میتوان بیماری را درمان کرد.
از سال ۱۹۷۰ میلادی تلاشهایی برای دستیابی به واکسن این بیماری انجام شده که بیشتر آنها بینتیجه بودهاند. تنها واکسن موجود که گمان میرود کارامد باشد در بلغارستان مورد استفاده قرار میگیرد.
در سال ۲۰۱۱ تیمی از محققان کشور ترکیه به واکسنی غیر سمی دستیافتند که در آزمایشهای اولیه ۸۰ درصد مصونیت ایجاد کرده که در حال طی مراحل آزمایش سازمان غذا و دارو آمریکا برای دریافت تأییدیه است.
اساس درمان این بیماری، حمایتی است و شامل تنظیم آب و الکترولیت و درمان انعقاد درونرگی منتشر به همراه داروی ضد ویروس ریباویرین است. توجه شود که درمانهای اختصاصی توسط پزشک متخصص و ترجیحاً متخصص عفونی انجام میشود.
پژوهشها نشان میدهند که تزریق استروئیدها بخصوص متیل پردنیزولون در دوز بالا، میزان پلاکت خون را افزایش و نیاز بیمار را به فراوردههای خونی کاهش میدهد و بر تب بیمار نیز تأثیر دارد.
ویروس تب کریمه کنگو تا ۲۴ ساعت قابلیت انتقال از بدن فرد متوفی به افراد دیگر را دارد و با توجه به انتقال سریع بیماری از طریق مخاط، ترشح و خون متوفی به افراد دیگر، بیماران فوتی با رعایت شرایط بهداشتی، در کاورهای مخصوص و پلمپ شده، توسط افراد مجهز به لباسهای مخصوص به خاک سپرده میشوند. گفتنی است به علت خطر ابتلا، بدن این بیماران بدون غسل و کفن به خاک سپرده میشود. حداقل عمق برای خاکسپاری شدن باید ۲ متر باشد. علاوه بر این، سطح بدن بیمار و همچنین سطح کاورها باید توسط محلول ضدعفونیکننده، همانند آب ژاول (هیپوکلریت سدیم) پوشانده شود. در ایران در مواردی گفته شدهاست که اجساد بیماران ناقل تب کریمه کنگو در زمان خاکسپاری، توسط سفته آهک پوشانده و در تابوت پِرِسشده به خاک سپرده میشوند تا از احتمال شیوع بیماری در محل خاکسپاری جلوگیری شود. اگرچه در دستورالعملهای بینالمللی، استفاده از آهک ذکر نشده است.
نخستین بار در کتاب ذخیره خوارزمشاهی نگاشته اسماعیل جرجانی در حدود سال ۴۸۹ خورشیدی به این بیماری اشاره شدهاست. در سال ۱۳۴۹ وجود بیماری در ایران ثابت شد.
در سال ۱۳۹۶ این بیماری از طریق افغانستان و پاکستان وارد ایران شده و در بخشهایی از ایران شیوع پیدا کردهاست. از آغاز سال ۱۳۹۶ تا ۱۲ خرداد، ۳۳ نفر به این بیماری مبتلا شدهاند که در استانهای کرمانشاه، هرمزگان، اصفهان، سیستان و بلوچستان، مازندران و سمنان (شاهرود) و خراسان رضوی بوده و سه نفر از آنها جان خود را از دست دادند. بدین ترتیب، نرخ مرگ و میر این بیماری ۷/۴ درصد بودهاست.
کتاب تب کریمه کنگو تالیف دکتر مصطفی باقری و همکاران(دکتر امید بارانزهی و دکتر فرامرز شهنوازی)
This article uses material from the Wikipedia فارسی article تب خونریزیدهنده کریمه-کنگو, which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). محتوا تحت CC BY-SA 4.0 در دسترس است مگر خلافش ذکر شده باشد. Images, videos and audio are available under their respective licenses.
®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki فارسی (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.