۱۳۵۸ انتخابات شوراهای شهر ایران

انتخابات در مرکز شهرستان‌های کشور به جز چند کلانشهر به اجرا درآمد.

نخستین انتخابات شوراهای شهر جمهوری اسلامی ایران

→ ۱۳۵۷ ۲۰ مهر ۱۳۵۸ ۱۳۷۷ ←

همهٔ کرسی‌های شوراهای ۱۵۶ مرکز شهرستان ایران نیمی از کرسی موردنیاز اکثریت

انتخابات شوراها با مشارکت پایین مردم برگزار گشت و در برخی شهرها به درگیری و اعتراض انجامید. نتیجهٔ این رویدادها، تشکیل نشدن شورای برخی شهرها پس از انتخابات، انحلال شورای چندین شهر پس از آن، سرانجام انحلال همهٔ شوراها^{[نیازمند منبع]} بود.

پس از این، انتخابات سراسری شوراهای شهر تا سال ۱۳۷۷ برگزار نشد.

یکی از مبحث‌های مطرح پس از پیروزی انقلاب اسلامی، تشکیل شورای شهر بود. از جمله فعالان این عرصه که تلاش زیادی برای تشکیل شورای شهر کرد، سید محمود طالقانی بود.

کمتر از یک ماه از برگزاری همه‌پرسی نظام جمهوری اسلامی، سید روح‌الله خمینی در ۹ اردیبهشت ۱۳۵۸ فرمانی دربارهٔ شوراهای محلی صادر کرد:

در جهت استقرار حکومت مردمی در ایران و حاکمیت مردم بر سرنوشت خویش، که از ضرورتهای جمهوری اسلامی است، لازم می‌دانم بی‌درنگ به تهیه آیین نامه اجرایی شوراها برای اداره امور محلی شهر و روستا در سراسر ایران اقدام، و پس از تصویب به دولت ابلاغ نمایید تا دولت بلافاصله به مرحله اجرا درآورد.

— سید روح‌الله خمینی، صحیفه امام. ج. ۷. ص. ۱۶۷.

پس از مطالعه و تدوین پیش‌نویس‌ها و رفت و برگشت و ارائهٔ لایحه‌ها، در نهایت شورای انقلاب در ۴ تیر «قانون شوراهای محلی» و سپس در ۱ مهر «لایحهٔ قانونی انتخابات شوراهای شهر و طریقهٔ اداره آن» را به تأیید رساند.

سید روح‌الله خمینی در آستانهٔ برگزاری انتخابات، در سخنرانی خود به انتخابات شوراها پرداخت و دربارهٔ ویژگی‌های آن مطالبی بیان نمود.

با تأیید لایحهٔ هزینه‌کرد انتخابات در ۱۵۶ شهر مرکز شهرستان‌ها توسط شورای انقلاب در ۱۹ مهر، دولت موقت انتخابات را در آن شهرها برگزار کرد و انتخابات ۶ شهر بزرگ (تهران، مشهد، اصفهان، تبریز، شیراز، اهواز) به همراه دیگر بخش‌های کشور به آینده موکول شد، چراکه قانون شرایط انتخابات در این ۶ شهر هنوز مشخص نشده‌بود. بنابراین انتخابات تنها در حدود یک سوم شهرهای کشور برگزار شد.

انتخابات در برخی شهرها به آشوب کشیده شد. همچنین نتیجه و برگزاری آن مورد اعتراض برخی گروه‌ها قرار گرفت. برای نمونه در زاهدان درگیری مسلحانه رخ داد، در ایلام گروهی از معترضان تظاهرات کردند، در نهاوند در پی اعتراض‌ها انتخابات برگزار نگردید، و شهرهای دیگری نیز شاهد اعتراض برخی گروه‌ها و نامزدها بود.

در ادامه نیز روند انحلال‌ها و ابطال انتخابات ادامه یافت. انتخابات در رشت منحل شد. همچنین انتخابات در سلماس، بروجرد، خلخال، نهاوند، سراب، سردشت، تالش، زاهدان، نبری (؟)، سراوان متوقف شد و در سنندج، سقز، بانه، مهاباد، سردشت، پیرانشهر منحل گشت.

نتیجهٔ مطلوب از این شوراها به دست نیامد و حتی مردم از آن استقبال زیادی نکردند. این عوامل موجب شد با توجه به موقعیت ضعیف شوراها و درگیری‌های منطقه ای و اختلافات سیاسی، شوراها عملاً پس از مدتی منحل شدند و فقط بعضی از شوراها ماندند.

در حالی که وزارت کشور برگزاری انتخابات در برخی شهرها را متوقف یا باطل کرده‌بود، پس از آن نیز روند اعتراض‌ها ادامه داشت. هنوز چند روزی از انتخابات نگذشته‌بود که روند استعفاها آغاز گردید، از جمله اعضای شورای شهر آبادان دسته‌جمعی استعفا کردند. تا جایی که در ۵ آبان احمد نوربخش رئیس ستاد انتخابات، خبر از انحلال شورای ۲۵ شهر داد.

سرانجام، شوراها پس از مدتی منحل شد.