سَلماس یکی از شهرهای منطقه شمال غرب ایران میباشد که در استان آذربایجان غربی واقع شدهاست.
برای تأییدپذیری کامل این مقاله به منابع بیشتری نیاز است. |
سلماس دارای مرز زمینی با کشور ترکیه میباشد و از بازارچه مرزی و منطقه اقتصادی ویژه برخوردار است. سلماس یکی از شهرهای جاذب توریست میباشد. منطقه سلماس همچون دیگر مناطق آذربایجان با داشتن طبیعتی زیبا و کوهستانهای سرسبز و پرآب توانستهاست در طول تاریخ بشری، مأوای مناسبی برای اسکان و زیست گروههای مختلف انسانی فراهم کند. بر اساس کاوشهای باستانشناسی انجام شده در تپههای باستانی اطراف شهر سلماس که در سال ۱۳۷۱ انجام گرفت، قدمت تمدنی سلماس به حدود ۹ هزار سال قبل برمیگردد.
سلماس سلماس | |
---|---|
کشور | ایران |
استان | آذربایجان غربی |
شهرستان | سلماس |
بخش | مرکزی |
نام(های) دیگر | شاهپور |
نام(های) پیشین | شاهپور، دیلْمان، دیلمَقان |
مردم | |
جمعیت | ۹۲٫۸۱۱ نفر در سال ۱۳۹۵ |
جغرافیای طبیعی | |
مساحت | ۲۸۹۲ کیلومتر مربع |
ارتفاع | ۱۳۹۶ متر |
آبوهوا | |
میانگین دمای سالانه | ۲۳ |
میانگین بارش سالانه | ۲۸۱ |
اطلاعات شهری | |
شهردار | عبداله قنبری |
رهآورد | سیب تخمه آفتابگردان |
پیششمارهٔ تلفن | ۰۴۴۳۵۲ |
وبگاه | ندارد |
شهر سلماس به عنوان اولین شهر شطرنجی ایران شناخته میشود و تنها شهری است که به این شیوه مدرن در استان آذربایجان غربی احداث گردیدهاست. این شیوه مدرن از شهرسازی با خیابانهای شطرنجی و هندسی منظم، جلوههای ویژهای به این شهر بخشیدهاست که نظیر آن را در کمتر شهری در ایران میتوان مشاهده کرد.
سلماس علاوه بر پیشینه تاریخی چندین هزارساله خود یکی از شهرهای مهم آذربایجان در تاریخ تحولات سیاسی ایران بودهاست. مردم سلماس از دیرباز نقش عمدهای در تحولات کشور ایفا کردهاند و سلماس یکی از مراکز اصلی فعالیت مشروطه خواهان در دوران مشروطه بودهاست.
بیشتر مردم سلماس به زبان ترکی آذربایجانی سخن میگویند و همچنین بخشی از مردم سلماس به زبان کردی کرمانجی صحبت میکنند که بیشتر ساکن بخش کوهسار این شهرستان هستند. به علاوه عدهای از یهودیان هم تا سدهٔ بیستم در این منطقه زندگی میکردند. طبق سرشماری سال ۱۳۹۵ جمعیت شهر سلماس بالغ بر ۹۲٬۸۱۱ نفر میباشد.
در جلد چهارم کتاب «فرهنگ جغرافیائی ایران (آبادیها)» زبان مردم سلماس، زبان ترکی آذربایجانی مذهب آنها شیعه ذکر شدهاست و به سکونت چند خانوار آشوری مسیحی در این شهر نیز اشاره شدهاست.
سلماس مرکز شهرستان در ۳۸ درجه، ۱۲ دقیقه شمالی و ۴۴ درجه و ۴۶ دقیقه و ۴۰ ثانیه شرقی در استان آذربایجان غربی واقع شدهاست.
سلماس در شمال شهر ارومیه و در کنار مرزهای ایران و ترکیه و ساحل دریاچه ارومیه واقع شدهاست. سلماس از شرق به دریاچه ارومیه و از غرب به مرز ایران و ترکیه محدود است، از شمال به شهرستان خوی، از جنوب به شهرستان ارومیه محدود میشود.
فاصله سلماس از ارومیه ۹۵ کیلومتر، از همسایه شمالی، خوی ۴۵ کیلومتر، همسایههای شرقی شبستر و تسوج به ترتیب ۹۰ و ۵۵ کیلومتر میباشد. سلماس از طریق جاده گونئی با تبریز ارتباط دارد. این جاده در حدود ۱۶۰ کیلومتر طول دارد. از طریق راهآهن سلماس به تبریز، تهران، آنکارا، استانبول و سوریه میتوان مسافرت کرد. ایستگاه قره تپه سلماس محل استقرار گمرک میباشد. مسافرین استانبول و سوریه امور گمرکی خود را در اینجا انجام میدهند.
فرودگاههای ارومیه و خوی در ۸۰ و ۲۵ کیلومتری سلماس قرار دارد. در سالهای اخیر اسکله سلماس به نام بره در دریاچه ارومیه فعال بوده ولی اینک فعالیت چندانی ندارد.
بر اساس مطالعات باستانشناسی که از تپههای محدوده شهر سلماس به عمل آمد، قدمت تمدنی این منطقه به حدود نه هزار سال قبل (هفت هزار سال قبل از میلاد) میرسد و اولین قوم مشخص در سلماس اقوام سومری بودهاند.
برخی بر این باور اند شهر اولهو یا اولخو پایتخت دوم حکومت اورارتوییان همان سلماس است.
امروزه محققین دخمههای موجود در «قارنی یاریق»، «هؤدر»، «دئریک»، «زنجیر قالا» و چهریق و آثار مختلف قلعههای خان تختی، کاظم داشی «گؤیرچین قالا» را آثار اورارتویی میدانند.
بلاذری جغرافیدانی است که در زمان فتح موصل به سال ۲۰ هجری به سلماس اشاره میکند و آن را در کنار شهرهای ارومیه و خوی نام میبرد.
ابن حوقل به سال ۳۶۸ هجری در کتابش صورة الارض از سلماس نام برده و آن را شهری متوسط، زیبا و شهری آباد و پر نعمت توصیف میکند.
مقدسی در کتابش احسن التقاسیم به سال ۳۷۵ هـ. ق سلماس را شهر زیبا با بازارهای فراوان معرفی میکند و به مسجد جامع این شهر که از سنگ ساخته شدهاست، اشاره میکند.(محل این مسجد بین امامزاده و ساری مسجد بوده که آثار آن هنوز هم باقی است)
مقدسی به حضور کردهای هذبانی و سکونت آنها در این منطقه اشاره میکند برخی از مورخان، روادیان را نیز شاخهای از کردهای هذبانی دانستهاند روادیان در واقع عشایر عرب مهاجر به منطقه بودند که در دوره اسلامی در این مناطق سکونت گزیدند و فرزندان هندوایرانی زبان شده آنها بعداً در طی قرون ۱۰ و ۱۱ میلادی نقش پر رنگی در بخشهایی از آذربایجان و ارمنستان ایفا کردند.
در دروه ایلخانان مغول آذربایجان به دلیل مرکزیت و اهمیتی که برای پادشاهی داشت، توسعه روزافزونی پیدا کرد و شهر سلماس همانند دیگر مناطق آذربایجان توسعه و آبادانی فراوان یافت.
حبیب زاهدی در کتاب بررسی و تحقیق دربارهٔ شاهپور آذربایجان بیان میکند، آنچکه در رابطه با سلماس در نوشتههای تاریخنگارهای اسلامی آمده، در واقع ارتباط با کهنه شهر دارد که در دوره قاجاریه این شهر اهمیت خود را از دست میدهد و در طی تحولات بعدی منطقه دیلمقان که در نزدیکی سلماس قدیمی واقع بودهاست در اثر موقعیت مناسب و ممتاز طبیعی و جغرافیایی خود، رو به توسعه و گسترش مییابد. در کتاب جغرافیای تاریخی گیلان و مازندران و آذربایجان به دیلمقان اشاره میشود، دیلمقان آبادی جدیدی است که به فرمان امیر خان قاجار از بستگان فتحعلی شاه احداث گردید و کهنه شهر نیز در یک فرسخی آن واقع شدهاست در سال ۱۳۰۹ خورشیدی زمین لرزهای به مقیاس ۷٫۲ ریشتر این شهر را که دیلمقان نامیده میشد ویران میکند. شهر جدید سلماس در کنار ویرانههای دیلمقان، با اصول شهرسازی مدرن، و با ایمنی بالایی (نقشه خیابان کشی شطرنجی) دوباره بنا میشود و نام شاپور به خود میگیرد.
ملکزاده نویسنده کتاب تاریخ ۱۰ هزار ساله سلماس بیان میکند با توجه به اینکه پس از زلزله دیلمقان و شهر بهطور کامل و صد در صدی تخریب شده بود، لزوم احداث شهر جدید بجای آوار برداری مورد توجه قرار گرفت و شهر جدید سلماس در کنار ویرانههای دیلمقان، با اصول شهرسازی مدرن، و با ایمنی بالایی (نقشه خیابان کشی شطرنجی) دوباره بنا گردید.
سلماس تنها شهر شطرنجی استان آذربایجان غربی و اولین شهر شطرنجی ایران بهشمار میرود که بعد واقعه زلزله ۱۳۰۹ دیلمقان، سلماس جدید به صورت شهرسازی مدرن در محل فعلی احداث گردید. از شهرهای معروف خارجی و مدرن که به این شیوه احداث و گسترش یافتهاند، شهر لس آنجلس آمریکا و شهر تورنتو در کانادا میباشد.
در ۶ اردیبهشت ۱۳۰۹ خورشیدی زمینلرزهای به مقیاس ۷٫۹ ریشتر این شهر را که دیلمقان هم نامیده میشد، ویران میکند. با تصویب مجلس شورای ملی در هفدهم تیر ۱۳۰۹ یک میلیون متر مربع اراضی روستای اهرنجان که ملک خالصه (دولتی) بود به شهرداری سلماس داده میشود تا شهر جدیدی در آن ساخته شود. شهر جدید سلماس در کنار ویرانههای دیلمقان، با اصول شهرسازی مدرن، و با ایمنی بالایی (نقشه خیابان کشی شطرنجی) دوباره بنا میشود و نام شاهپور(بهطور مخفف شاپور گفته میشد) به خود میگیرد. پس از انقلاب نام این شهر به سلماس برگشت پیدا میکند.
این شهر در دوران مشروطه یکی از مراکز اصلی فعالیت مشروطه خواهان بودهاست. سلماس یکی از معدود شهرهای آذربایجان بود که همه ساکنان آن مشروطیت را قبول داشته و شهیدانی همچون حیدرخان عمواوغلی و سعید سلماسی از پیشتازان جنبش مشروطه ایران بودهاند.
از جمله مهمترین جاذبههای گردشگری سلماس میتوان به آبشار خور خورا، کلیساهای هفتوان، قلعه چهریق، قلعه قارنی یاریق، درّه زولاچای، تالاب چیچک، درّه تمر، آب گرم ایستیسوو سنگ نگاره خان تختی را نام برد.
این کلیسا در محدوده شهر سلماس در روستایی به همین نام واقع شدهاست. قدمت این کلیسا به حدود ۴۰۰ سال پیش و اواخر دوره صفوی میرسد که در تاریخ ۱۹ اسفند ۱۳۸۰شمسی با شمارهٔ ثبت ۴۸۴۲ به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیدهاست.
حمام شیخ با بهرهمندی از معماری سنتی ایرانی، تنها اثر باقیمانده از معماری حمامهای سنتی در سلماس است و در سال ۱۳۷۹ به شماره ۳۴۷۵ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیدهاست. این بنا بعد از ثبت در فهرست آثار ملی، تبدیل به مجموعه فرهنگی و هنری شدهاست و به عنوان نمایشگاه آثار مردمشناسی استفاده میشود.
تپه اهرنجان یا گول تپهسی به عنوان یکی از نخستین سکونتگاههای بشری در ایران شناخته میشود و ظرفیت منحصربفردی برای مطالعات و کاوشهای باستانشناسی دارا
میباشد.
کتیبه سنگی خان تختی سلماس یکی از کتیبههای مهم تاریخی کشور مربوط به دوره ساسانیان است که در ۱۵ کیلومتری محور سلماس ارومیه بر روی کوه پرچاوش، حجاری شدهاست. این اثر تاریخی در سال ۱۳۴۷ به شماره ۱۶۱ به عنوان یکی از آثار ارزشمند تاریخی آذربایجان غربی در فهرست آثار ملی کشور ثبت شدهاست و تنها یادگار دوره ساسانیان در شمال غرب ایران میباشد. این اثر مربوط به اوایل پادشاهی ساسانیان بوده و تاریخ ایجاد آن قرن سوم میلادی (سال ۲۳۸ میلادی) میباشد. سنگنگاره خانتختی یادگار یکی از پیروزیهای ایرانیان بر رومیان است و در آن اردشیر بابکان و ولیعهدش شاپور یکم تصویر شدهاست که در بازگشت از فتح ارمنستان و پیروزی بر سپاهیان روم، دو تن از حکمرانان ارمنی محلی، هدایایی به ایشان تقدیم میکنند.
آبشار خورخور در فاصله ۲۲ کیلومتری جنوب سلماس و داخل درهای زیبا واقع شدهاست.
دره تمر از مناطق خوش آب و هوای سلماس بوده و تفرجگاه اصلی مردم و مسافران سلماس محسوب میشود که در جاده هشتیان که به چمن زارهای دامنه کوه پیر چاوش و زولا ختم میشود.
باغات سیب شهرستان همه ساله در فصل بهار تا پاییز جلوه زیبایی به شهر میدهند و ریههای تنفسی شهرستان میباشند که بیشتر مردم کشور، سلماس را علاوه بر شطرنجی بودن با باغات سیبش میشناسند.
روستای ایستیسو با طبیعت زیبا و آبوهوای مطلوب در حومه سلماس واقع شدهاست، در کنار دیدنیهای طبیعی این روستا، وجود چشمه آبگرم طبیعی با خواص درمانی بر محبوبیت آن افزودهاست.
پایانه مسافربری سلماس روزانه به شهرهای خوی - تبریز- تهران ارومیه سرویس مستقیم دارد.
سلماس با وجود گردشگری بودن، فاقد فرودگاه و ناوگان حمل ونقل مناسب است.
یکی از نواحی چهاردهگانهٔ راهآهن ایران است. مسیر راهآهن ایران - اروپا و ایستگاه راهآهن سلماس در منطقه ویژه اقتصادی سلماس سکوی پیشرفت و مکانی امن برای سرمایهگذاران است؛ که در جاده سلماس به خوی واقع شدهاست.
سلماس دارای منابع بسیاری میباشد از جمله:
۱-معادن طلا
۲-معادن مرمر
۳-معادن کالیفورنیوم
۴-آپاتیت
۵-باریت
۶-بیوتیت
۷-اپیدوت
۸-هماتیت
۹-ایلمنیت
۱۰-مگنتیت
۱۱- فلوگوپیت
۱۲-زیرکن
۱۳-شئلیت
ویکیسفر یک راهنمای سفر برای سلماس دارد. |
This article uses material from the Wikipedia فارسی article سلماس, which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). محتوا تحت CC BY-SA 4.0 در دسترس است مگر خلافش ذکر شده باشد. Images, videos and audio are available under their respective licenses.
®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki فارسی (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.