Alutiiqera (Sugt'stun, Alutiiq eta Alutiit’stun ere deitua) Alaskako mendebalde eta hego-mendebaldean hitz egiten den Alaska Erdialdeko Yup’ik hizkuntzaren gertuko ahaidea da.
Bi dialekto nagusi ditu:
| Alutiiqera | |
|---|---|
| Datu orokorrak | |
| Hiztunak | 450 |
| UNESCO sailkapena | 4: arrisku larrian |
| Hizkuntza sailkapena | |
| giza hizkuntza eskimo-aleut hizkuntzak Yupik (en)  | |
| Informazio filologikoa | |
| Hizkuntza-tipologia | hizkuntza eranskaria eta hizkuntza polisintetikoa |
| Alfabetoa | latindar alfabetoa eta eskimal alfabetoa |
| Hizkuntza kodeak | |
| ISO 639-3 | ems |
| Ethnologue | ems |
| Glottolog | paci1278 |
| Linguasphere | 60-ABA-d |
| UNESCO | 157 |
| IETF | ems |
| Endangered Languages Project | 672 |
Alutiiq etniako 3.000 pertsonatik, 400 inguruk hitz egiten dute Alutiiqera oraindik. Gaur egun, Alutiiq komunitateak haien hizkuntza berpizteko prozesuan daude. 2010ean Kodiakeko institutuak ikasleen eskaera bati erantzun zioten eta Alutiiqera irakastea adostu zuten. Kodiakeko dialektoa 50 pertsona inguruk soilik hitz egiten zuten, guztiak nagusiak, eta dialektoa hilzorian zegoen. 2013. urteko irailetik aurrera, Anchorageko Alaska Pacific Unibertsitateak eskolak eskaintzen ditu “Where Are Your Keys?” teknika erabiliz.
| Ezpainkariak | Hobikariak | Sabaikariak | Belarrak | Ubularrak | ||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Ez-ezpainkarituak | Ezpainkarituak | Ez-ezpainkarituak | Ezpainkarituak | |||||
| Herskariak | p | t | k | kw | q | |||
| Afrikatuak | t͡ʃ | |||||||
| Frikariak | Ahoskabeak | f | s | x | xw | χ | (χw) | |
| Ahostunak | ɣ | ɣw | ʁ | ʁw | ||||
| Albokariak | ɬ | |||||||
| Hurbilkariak | l | j | (w) | |||||
| Sudurkariak | Ahoskabeak | m̥ | n̥ | ŋ̊ | ||||
| Ahostunak | m | n | ŋ | |||||
| Aurrekoak (aitzinekoak) | Erdikoak | Atzekoak | |
|---|---|---|---|
| Itxiak (goikoak) | i | u | |
| Artekoak | ə | ||
| Irekiak (behekoak) | ä |
Alutiiqeraz ⟨q⟩ hizkiarekin amaitzen diren izenak singularrak izan ohi dira. Duala ⟨k⟩ hizkiaren bitartez adierazten da, eta plurala, berriz, ⟨t⟩ hizkiaren bitartez. Esaterako, yaamaq (harria) singularra da, yaamak duala, eta yaamat plurala.
| Zenbakia | Koniag Alutiiqera (Kodiakeko azpi-dialektoa) | Chugach Alutiiqera | |
|---|---|---|---|
| Nanwalek eta Port Graham | Chenega | ||
| 1 | allringuq / allriluq | allringuq | all'inguq |
| 2 | mal'uk | malruk / mall'uk | atel'ek |
| 3 | pingayun | pinga'an | |
| 4 | staaman | ||
| 5 | talliman | ||
| 6 | arwilgen | arwinlen | |
| 7 | mallrungin | mallruungin | maquungwin |
| 8 | inglulgen | inglulen | |
| 9 | qulnguyan | qulnguan | |
| 10 | qulen | ||
Adibide hauek Kodiakeko azpi-dialektoko hitzak dira.
| Euskara | Alutiiqera | Errusiera |
|---|---|---|
| irakasle | uciitilaq | учитель (utxitel) |
| gortina | stauʀ`kaaq | штора (xtora) |
| lorategi | ak’aʀautaq | огород (ogorod) |
| piper | piiʀitsaaq | перец (perets) |
| txerri | sitiin`kaaq | свинья (svinia) |
| Eguberriak / Gabonak | ʀausistuaq / aʀusistuaq | Рождество (Rozhdestvo) |
| sardexka | wiiʀ`kaaq | вилка (vilka) |
| eskola | skauluq / skuuluq | школа (xkola) |
| ogi | gleipaq | хлеб (khleb) |
| gutun-azal | kanweiʀ`taaq | конверт (konvert) |
| koilara | lausk`kaaq | ложка (lozhka) |
| behi | kaʀauwaq / kuʀuwaq | корова (korova) |
Datuak: Q27992This article uses material from the Wikipedia Euskara article Alutiiqera, which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). Eduki guztia CC BY-SA 4.0(r)en babespean dago, ez bada kontrakoa esaten. Images, videos and audio are available under their respective licenses.
®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki Euskara (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.
