100 Metroko Lasterketa

Lasterketa hau lerro zuzenean egiten da eta korrikalariek 100m-ko distantzia ahal duten azkarren egin behar dute. Errekorra duena Usain Bolt izena duen gizonezko jamaikarra da (09:58), 2009an lorturikoa, eta emakumezkoena Florence Griffith estatubatuarrak ezarri zuen 1988an (10:49).

Beste korrikalari oso ezagunak izan dira historian alor honetan: gizonezkoetan Jesse Owens, Jim Hines, Silvio Leonard kubatarra, Valery Borzov errusiarra, Don Quarrie jamaikarra, hala nola Carl Lewis, Calvin Smith, Ben Johnson, Tyson Gay edo Asafa Powell; emakumezkoetan Wilma Rudolph, Evelyn Ashford, Marita Koch, Marlies Göhr, Merlene Ottey edo Gail Devers, besteak beste.

100 metroko lasterketaren helburua oztoporik gabeko 100 metro ahalik eta azkarren egitea da. Nagusiki, abiadurako lasterketen artean garrantzitsuena bezala hartzen da. Atleta onenek 10 segundoko denboran egiten dute, 37 km/h bataz besteko abiaduraz eta 45 oinkadetan. Olinpiar Jokoetako programan sarturik dago gizonezkoentzat lehenengoz ospatu zirenetik, eta emakumezkoentzat 1928.eko Amsterdameko Olinpiar Jokoak ospatu zirenetik. Froga honetan errekorra duten atletak, gizonezkoen mailan, Usain Bolt da 9'58 segundorekin, eta emakumezkoen artean Florence Griffith Joyner da 10'49 segundoko markarekin.

Gizonezkoen artean 100 metro lauetako froga Atenasen 1896.ean ospatu ziren aro modernoko lehen Olinpiar Jokoen programaren parte izan zen. Emakumezkoak ez ziren froga honetan lehiatuko 1928an Amsterdamen Olinpiar Jokoak ospatu ziren arte. Lehenengo Joko horietan errauts eta ikatzez osatutako pista batean lehiatu ziren. Irteerako posizioa librea zen eta atleta bakoitzak bere ustez hoberena zen posizioa hartzen zuen. Lasterketa honetan Thomas Burke estatubatuarra irabazle atera zen; eskuak pistan finkatu eta lurrera hobeto eusteko zulotxo batzuk egin zituen atleta bakarra izan zen. 1912an, Nazioarteko Atletismo Federazioen (IAAF) sorkuntzarekin batera, froga honen lehenengo mundu errekorra dokumentatu zen, Donald Lippincotten eskutik; 10'6 segundotako marka egin zuen Estokolmoko pista olinpikoan. 1928an George Breshnahan eta William Tuttle Ipar Amerikarrek irteera takoak asmatu zituzten, eta horrela irteerako euskarria eta bultzada hobetu zen. Hauek asmatu arte, errautsezko pistan zulotxo batzuk egiten ziren non oinak sartzen ziren. Hala ere, IAAF-ek ez zituen irteerako takoak 1937. urtera arte onartu. 1938an IAAFek 2 m/s-ko aldeko haizea jarri zuen muga bezala lasterketaren marka balioztatzeko. 1968ko ekainaren 20an, Sakramenton, Mexikoko Olinpiar Jokoetan lehiatu behar zuen Estatu Batuetako taldea aukeratzeko frogetan, Jim Hines, Ronnie Ray Smith eta Charles Greene historian lehenengo aldiz 10 segundotatik jaistea lortu zuten froga honetan, muduko errekorra 9'9 segundotan finkatuz. 1977ko urtarrilaren 1ean, IAAFek eskuzko kronometrajea alde batera utzi zuen, 1932tik kronometraje elektronikoarekin batera erabiltzen zena. Ondorioz, edozein erregistrok balio ofiziala izan ahal izateko elektronikoki hartua izan behar zuen.

Frogaren hasieran, atleta batzuk truku psikologikoak erabiltzen dituzte, irteera takoetan azkenekoa finkatzea bezala. Intimidazio zuzenagoren bat kirol sentipen eza bezala hartzen da. Irteera arbitroak korrikalariak irteera takoetan mantenduko ditu 2 segundotako denbora ezin jakin batean, ondoren tiro egingo du.

Erreakzio denbora.

Tiroaren eta irteera takoetarik ematen den lehen oinkadaren artean pasatzen den denbora, pistolan dauden sentsore elektronikoen bidez neurtzen da. Edozein denbora 0'1 segundoetatik beherakoa izatean irteera nulua bezala hartuko da ( “irteera ehiztatzea” deitzen zaio). Erregela hau martxan jarri zen tiroaren soinua airean zabaltzeko behar duen denbora, korrikalarien belarrietara ailegatzeko behar den denbora eta gizakion soinuarekiko erreakzio denbora kontuan hartuta.

Irteera nuluak edo balio gabezkoak

Urte askotan zehar, 2 irteera nuluren arduraduna zen korrikalaria deskalifikatu egiten zen. Honen ondorioz, irteeraren errepikapenak mugagabeak ziren, honek atletek kontzentrazioa galtzea eragiten zuen. Gaur egun, ordea, irteera nulua egiten duen atleta segituan lasterketatik kanpo geratuko da.

Baldintza klimatikoek eragin handia dute froga honen garapenean. Irteeratik helmugarainoko norabidea duen haizeak (buztan haizea) oso onuragarria da korrikalarientzat, baina helmugatik irteera takoetarantz doan haizeak (buruko haizea) korrikalariei kontra egiten die. Hori dela eta, onartzen den gehiegizko buztan haizea 2 m/s da. Haizearen kontrako erresistentziak modu garrantzitsu batean eragiten du frogan. Hortaz, abiadura-lasterkariek denbora marka hobeak egiten dituzte zonalde garaietan, non airearen gaineko erresistentzia txikiagoa den.

2021-07-13an eguneratua

Errekorra	Maila	Marka (s)	Atleta	Herrialdea	Tokia	Data
Mundukoa (WR)	Gizonezkoak	9,58	Usain Bolt	Jamaika	Berlin	2009ko abuztuaren 16a
	Emakumezkoak	10,49	Florence Griffith-Joyner	AEB	Indianapolis	1988ko uztailaren 16a
Olinpikoa (OR)	Gizonezkoak	9,63	Usain Bolt	Jamaika	Londres	2012ko abuztuaren 5a
	Emakumezkoak	10,62	Florence Griffith-Joyner	AEB	Seul	1988ko irailaren 24a
Europarra (ER)	Gizonezkoak	9,86	Francis Obikwelu	Portugal	Atenas	2004ko abuztuaren 22a
	Emakumezkoak	10,73	Christine Arron	Frantzia	Budapest	1998ko abuztuaren 19a
Iparramerikarra (NA)	Gizonezkoak	9,58	Usain Bolt	Jamaika	Berlin	2009ko abuztuaren 16a
	Emakumezkoak	10,49	Florence Griffith-Joyner	AEB	Indianapolis	1988ko uztailaren 16a
Afrikarra (AF)	Gizonezkoak	9,85	Olusoji Fasuba	Nigeria	Doha	2006ko maiatzaren 12a
	Emakumezkoak	10,78	Murielle Ahoure	Boli Kosta	Montverde (Florida)	2016ko ekainaren 11a
Asiarra (AS)	Gizonezkoak	9,91	Femi Ogunode Su Bingtian	Qatar  Txina	Wuhan Madril	2015eko ekainaren 6a 2018ko ekainaren 22a
	Emakumezkoak	10,79	Xunmei Li	Txina	Shanghai	1997ko urriaren 18a
Ozeaniarra (OC)	Gizonezkoak	9,93	Patrick Johnson	Australia	Mito	2003ko maiatzaren 5a
	Emakumezkoak	11,11	Melissa Breen	Australia	Canberra	2014ko otsailaren 8a
Hegoamerikarra (SA)	Gizonezkoak	10,00	Robson da Silva	Brasil	Mexiko Hiria	1988ko uztailaren 22a
	Emakumezkoak	10,91	Rosângela Santos	Brasil	Londres	2017ko abuztuaren 6a

Historia osoko gizonezkoen marka onenak

2021-07-13an eguneratua

posizioa	Marka (s)	haizea (m/s)	Atleta	Herrialdea	Data	Tokia	Lehiaketa
1	9,58	+0,9	Usain Bolt	Jamaika	2009 abuztuaren 16a	Berlin	Munduko Atletismo Txapelketa
2	9,69	+2,0	Tyson Gay	AEB	2009ko irailaren 20a	Shanghai	Diamante Liga
		-0,1	Yohan Blake	Jamaika	2012ko abuztuaren 23a	Lausana	Diamante Liga
4	9,72	+0,2	Asafa Powell	Jamaika	2008ko irailaren 2a	Lausana	IAAF Premio Handia
5	9,74	+0,9	Justin Gatlin	AEB	2015eko maiatzaren 15a	Doha	IAAF Premio Handia
6	9,76	+0,6	Christian Coleman	AEB	2019ko irailaren 28a	Doha	Munduko Atletismo Txapelketa
7	9,77	+1,5	Trayvon Bromell	AEB	2021eko ekainaren 5a	Miramar	Miramar Meeting-a
8	9,78	+0,9	Nesta Carter	Jamaika	2010eko abuztuaren 29a	Rieti	IAAF Premio Handia
9	9,79	+0,1	Maurice Greene	AEB	1999ko ekainaren 16a	Atenas	IAAF II Premio Handia
10	9,80	+1,3	Steve Mullings	Jamaika	2011ko ekainaren 4a	Eugene	Diamante Liga
11	9,82	+1,7	Richard Thompson	Trinidad eta Tobago	2014ko ekainaren 21a	Port-of-Spain	Txapelketa nazionala Trinidad y Tobago
12	9,84	+0,7	Donovan Bailey	Kanada	1996ko uztailaren 27a	Atlanta	Olinpiar Jokoak
		+0,2	Bruny Surin	Kanada	1999ko abuztuaren 22a	Sevilla	Munduko Atletismo Txapelketa
14	9,85	+1,2	Leroy Burrell	AEB	1994ko uztailaren 6a	Lausana	Súper Gran Premio IAAF
		+1,7	Olusoji Fasuba	Nigeria	2006ko maiatzaren 12a	Doha	Super Gran Premio IAAF
		+1,3	Mike Rodgers	AEB	2011ko ekainaren 4a	Eugene	Diamante Liga
17	9,86	+1,2	Carl Lewis	AEB	1991eko abuztuaren 25a	Tokio	Munduko Atletismo Txapelketa
		−0,4	Frank Fredericks	Namibia	1996ko uztailaren 3a	Lausana	IAAF Premio Handia
		+1,8	Ato Boldon	Trinidad eta Tobago	1998ko apirilaren 19a	Walnut	Urteroko Pista eta zelai jaialdia
		+0,6	Francis Obikwelu	Portugal	2004 abuztuaren 22a	Atenas	Olinpiar Jokoak
		+1,4	Keston Bledman	Trinidad eta Tobago	2012 ekainaren 23a	Puerto Espaina	Txapelketa nazionala Trinidad y Tobago

RM= errekor Mundiala, RO= errekor Olinpiarra, RC= errekor kontinentala

Historia osoko emakumezkoen marka onenak

2021-07-13an eguneratua

posizioa	Marka (s)	haizea (m/s)	Atleta	Herrialdea	Data	Tokia
1	10,49	0,0	Florence Griffith Joyner	AEB	1988 uztailaren 16a	Indianapolis
2	10,63	+1,3	Shelly-Ann Fraser	Jamaika	2021eko ekainaren 5a	Kingston
3	10,64	+1,2	Carmelita Jeter	AEB	2009ko irailaren 20a	Shanghai
4	10,65	+1,1	Marion Jones	AEB	1998ko irailaren 12a	Johannesburgo
5	10,70	+0,3	Elaine Thompson	Jamaika	2016ko uztailaren 1a	Kingston
6	10,72	+1,6	Sha'Carri Richardson	AEB	2021eko apirilaren 10a	Miramar
7	10,73	+2,0	Christine Arron	Frantzia	1998 abuztuaren 19a	Budapest
8	10,74	+1,3	Merlene Ottey	Jamaika	1996ko irailaren 7a	Milan
	10,74	+1,0	English Gardner	AEB	2016ko uztailaren 3a	Eugene
10	10,75	+0,4	Kerron Stewart	Jamaika	2009ko uztailaren 10a	Erroma
11	10,76	+1,7	Evelyn Ashford	AEB	1984ko abuztuaren 22	Zürich
		+1,1	Veronica Campbell-Brown	Jamaika	2011ko maiatzaren 31a	Ostrava
13	10,77	+0,9	Irina Privalova	Errusia	1994ko uztailaren 6a	Lausana
		+0,7	Ivet Lalova	Bulgaria	2004ko ekainaren 19a	Plovdiv
		+0,9	Shericka Jackson	Jamaika	2021eko ekainaren 25a	Kingston
16	10,78	+1,0	Dawn Sowell	AEB	1989ko ekainaren 3a	Provo
		+1,8	Torri Edwards	AEB	2008ko ekainaren 28a	Eugene
		+1,6	Murielle Ahouré	Boli Kosta	2016ko ekainaren 11a	Montverde (Florida)
		+1,0	Tianna Bartoletta	AEB	2016ko uztailaren 3a	Eugene
		+1,0	Tori Bowie	AEB	2016ko uztailaren 3a	Eugene

• (Ingelesez)Gizonen zerrenda osoa historian zehar
• (Ingelesez)Emakumeena