Naturaj Satelitoj De Saturno

11 aliaj nur havas maldaŭran kodnumeron. Inter ili, la ekzisto de 3 satelitoj estas tre pridubata.

Eltrovoj

Plejparte de satelitoj de Saturno estis malkovritaj antaŭ nelonge. Tamen, la precizan nombron de satelitoj oni verŝajne neniam scios. La ringoj de la planedo ja enhavas grandajn glacipecojn, kiuj teorie estas lunoj; estas malfacile starigi limon inter granda ringero kaj malgranda satelito.

Antaŭ la spaca epoko, dek satelitoj estis konataj:

Titano (Titan, malkovrita en 1655),
Japeto (Iapetus, 1671),
Reo (Rhea, 1672),
Tetiso (Tethys, 1684),
Diono (Dione, 1684),
Mimaso (Mimas, 1789),
Encelado (Enceladus, 1789),
Hiperiono (Hyperion, 1848),
Febo (Phœbe, 1899),
Temiso (Themis), eltrovita en 1905, fakte ne ekzistas,
Jano (Janus, 1966, konfirmita en 1980), konfuzita en kelkaj observoj kun Epimeteo, kiu havas saman orbiton.

La sondiloj Voyager, kiuj preterflugis la sistemon en 1980, ebligis la malkovron de ok aliaj satelitoj (Atlaso Atlas, Prometeo Prometheus, Pandoro Pandora, Epimeteo Epimetheus, Heleno Helene, Telesto Telesto, kaj Kalipso Calypso ekde 1980, Pajno Pan en 1990).

1990-jara observo misio ebligis eltrovi 12 aliajn lunojn orbitantajn malproksime de Saturno: (Imio Ymir, Paliako Paaliaq, Siarnako Siarnaq, Tarvo Tarvos, Kiviuko Kiviuq, Iĵirako Ijiraq, Trimo Thrym(r), Skadio Skaði, Mundilfaro Mundilfäri, Eriapo Er(r)iapo, Albiorikso Albiorix, kaj Sutungo Suttung(r)). Oni nuntempe opinias, ke ili estas fragmentoj de pli grandaj korpoj kaptitaj de saturna gravito.

Narvo estis eltrovita en 2003.

La misio Cassini, atinginte la saturnan sistemon dum somero de 2004, ebligis malkovron de pluraj aliaj satelitoj: Metono Methone kaj Paleno Pallene komence de junio 2004, S/2004 S 3 kaj S/2004 S 4 fine de junio 2004, Polukso Pollux en oktobro 2004, S/2004 S 6 fine de oktobro 2004, kaj Dafno Daphnis en 2005. La vera karaktero (stabilaj satelitoj aŭ aglomeritaj ringopecoj) de S/2004 S 3, 4 kaj 6 ne estas konata, tial ili plu havas nedaŭran nomon.

Teamo de astronomiistoj de havaja universitato malkovris, fine de 2004, dek du eksteraj satelitoj: S/2004 S 7, Fornjoto Fornjot, Farbaŭto Farbauti, Egio Ægir, Beviono Bebhionn, S/2004 S 12, S/2004 S 13, Hatio Hati, Bergelmio Bergelmir, Fenrio Fenrir, Metono, Methone, kaj Bestlo Bestla.

Eltrovo de naŭ novaj malgrandaj eksteraj satelitoj de Saturno estis anoncita je la 26-a de junio 2006, ilin malkovris D. C. Jewitt, S. S. Sheppard kaj J. Kleyna, per 8,2-metra teleskopo Subaru: Hirokeno Hyrrokkin, S/2006 S 1, Kario Kari, S/2006 S 3, Grejpo Greip, Logeo Loge, Jarnsakso Jarnsaxa, Surto Surtur, kaj Skoelo Sköll.

Malkovro de nova ekstera satelito, Tarkeko Tarqeq, estis anoncita je la 13-a de aprilo 2007; tiu de S/2007 S 2 kaj S/2007 S 3, je la 1-a de majo.

La maltrovo de la 60-a luno de Saturno, Anteo Anthe, estis anoncita je la 19-a de julio 2007, kaj de la 61-a, Egeo Ægæon, je 2008.

Listo

Jen la listo de konataj satelitoj de Saturno, ordigitaj laŭ granda duonakso. Datumoj pri granda duonakso kaj periodoj devenas de Minor Planet Center. Negativa periodo indikas, ke la orbito estas retrograda.

Nomo	Dimensio (km)	Maso (10¹⁶ kg)	Granda duonakso (km)	Rivoluperiodo (d)	Loko	Eltrovo
Pajno	20	27	133 583	0,576	Malpleno de Encke	1990
Dafno	7	?	136 505	0,59537	Malpleno de Keeler	2005
Atlaso	33	1,1	137 670	0,603	Ringo A (ekstera paŝtisto)	1980
Prometeo	105	33	139 350	0,614	Ringo F (ena paŝtisto)	1980
S/2004 S 6	5	?	140 000	0,61	Ringo F (ena paŝtisto)	2004
S/2004 S 4	5	?	140 100	0,619	Ringo F (ena paŝtisto)	2004
S/2004 S 3	5	?	140 580	0,62095	Ringo F (ekstera paŝtisto)	2004
Pandoro	87	19	141 520	0,6285	Ringo F (ekstera paŝtisto)	1980
Epimeteo	119	54	151 422	0,6956	Kunorbita kun Jano	1980
Jano	179	192	151 472	0,6960	Kunorbita kun Epimeteo	1966
Mimaso	397	3 840	185 404	0,942422		1789
Metono	3	0,0017 ?	194 000	1,01		2004
Anteo	2	?	197 700	1,03650		2007
Paleno	4	0,0039 ?	211 000	1,14		2004
Encelado	499	8 600	237 950	1,370218	Ringo E	1789
Tetiso	1 060	61 760	294 619	1,887802		1684
Telesto	23	0,72	294 619	1,887802	Antaŭa punkto de Lagrange de Tetiso	1980
Kalipso	21	0,36	294 619	1,887802	Malantaŭa punkto de Lagrange de Tetiso	1980
Diono	1 118	109 600	377 396	2,736915		1684
Heleno	33	2,5	377 396	2,736915	Antaŭa punkto de Lagrange de Diono	1980
Polukso	13		377 396	2,736915	Malantaŭa punkto de Lagrange de Diono	2004
Reo	1 528	232 000	527 108	4,518212		1672
Titano	5 150	13 460 000	1 221 930	15,94542		1655
Hiperiono	292	1 100	1 481 009	21,27661		1848
Japeto	1 436	200 000	3 560 820	79,3215		1671
Kiviuko	14	0,33	11 333 200	450,444	Inuita grupo	2000
Iĵirako	10	0,12	11 372 000	452,760	Inuita grupo	2000
Febo	220	720	12 944 300	−549,834		1899
Paliako	19	0,82	14 923 800	680,667	Inuita grupo	2000
Skadio	6	0,031	15 576 200	−725,784		2000
Albiorikso	26	0,21	16 401 600	784,226		2000
S/2007 S 2	6		16 560 500	−792,96		2007
Beviono	6		16 898 400	820,130		2004
Eriapo	9	0,076	17 408 700	857,556		2000
Skoelo	6	0,026 ?	17 565 000	−869,14		2006
Siarnako	32	0,39	17 905 700	894,542	Inuita grupo	2000
Tarkeko	?		17 910 600	894,86	Inuita grupo	2006
S/2004 S 13	6		18 056 300	−905,848		2004
Grejpo	6		18 105 000	906,56		2006
Tarvo	13	0,27	18 160 200	913,685		2000
Hirokeno	8		18 217 125	914,29		2004
Mundilfaro	6	0,021	18 360 100	−928,806		2000
Narvo	7	0,034	18 370 700	−1 006,541		2003
Jarnsakso	6		18 600 000	943,78		2006
S/2006 S 1	6		18 981 135	972,41		2006
S/2004 S 17	4		19 099 200	−985,453		2004
Bergelmio	6		19 372 200	−1 006,659		2004
Egio	6		19 618 400	−1 025,908		2004
Sutungo	6	0,021	19 666 700	−1 029,703		2000
S/2004 S 12	5		19 905 900	−1 048,541		2004
Bestlo	7		19 958 700	−1 052,722		2004
Farbaŭto	5		20 290 800	−1 079,099		2004
Hatio	6		20 303 300	−1 080,099		2004
S/2007 S 3	5		20 518 500	−1 100		2007
S/2004 S 7	6		20 576 700	−1 101,989		2004
Trimo	6	0,021	20 810 300	−1 120,809		2000
S/2006 S 3	6		21 132 000	1 142,37		2006
Surto	6		22 290 000	1 242,36		2006
Kario	7		22 350 000	1 245,06		2006
Fenrio	4		22 610 700	−1 269,362		2004
Imio	16	0,49	23 174 600	−1 317,137		2000
Logeo	6		23 190 000	1 300,95		2006
Fornjoto	6		23 608 900	−1 354,342		2004

Grupoj

Kvankam iliaj limoj estas malprecizaj (eĉ subjektivaj), eblas grupigi saturnajn lunojn laŭ ok grupoj.

Paŝtist-satelitoj

La paŝtist-satelitoj estas lunetoj, kiuj orbitas ene de aŭ apud la limo de ringosistemo, skulptante ties randojn aŭ kreante mankolokojn inter ili. La paŝtist-satelitoj de Saturno estas Pajno, Daphno, Atlaso, Prometeo, Pandoro, kaj nekonfirmitaj satelitoj S/2004 S 3, S/2004 S 4 kaj S/2004 S 6.

Jano kaj Epimeteo

Jano kaj Epimeteo estas kunorbitaj lunoj. Ili havas pli-malpli la saman grandon, kaj ili orbitaj malsamas nur je kelkaj kilometroj, do estas sufiĉe proksimaj, por ke ili kolizius, se unu provus preteriri la alian. Anstataŭ tio, la gravitaj interagoj kaŭzas interŝanĝon de orbito je ĉiuj kvar jaroj.

Enaj ĉefsatelitoj

La plej grandaj, planedoidecaj (proksimume rondaj) lunoj de Saturno kiuj orbitas ene de la ringo E estas Mimaso, Encelado, Tetiso kaj Diono.

Tri satelitetoj, multe pli malgrandaj, orbitas en tiu grupo: Metono, Anteo kaj Paleno.

Trojaj satelitoj

Trojaj satelitoj estas alia speco de kunorbitaj satelitoj: ili orbitas samdistance de alia luno, sed en la punktoj de Lagrange L₄ kaj L₅; pro la stabileco de tia sistemo, la satelitoj neniam kolizias.

Tetiso havas du trojajn satelitojn, Telesto kaj Kalipso; Diono ankaŭ havas du: Heleno kaj Polukso.

Eksteraj ĉefsatelitoj

La plej grandaj, planedoidecaj (proksimume rondaj) satelitoj de Saturno kiuj orbitas preter la ringo E estas Reo, Titano kaj Japeto. Ankaŭ troviĝas Hiperiono, kiu estas pli malgranda kaj neregulforma.

Neregulaj satelitoj

Inuita grupo

La inuitan grupon komponas kvin satelitoj (kvar el ili havas la nomon de inuitaj dioj), kiuj kunhavas distancon al Saturno kaj similan orbit-klinon: Kiviuko, Iĵirako, Paliako, Siarnako, kaj Tarkeko.

Norda grupo

La nordan grupon komponas 29 eksteraj lunoj (la plej karakterizaj havas la nomon de nord-ĝermana dioj), kiuj kunhavas distancon al Saturno kaj similan orbit-klinon: Febo, Skadio, Narvo, Mundilfaro, Sutungo, Trimo, Imio, Egio, Bergelmio, Bestlo, Farbaŭto, Fenrio, Fornjoto, Grejpo, Hatio, Hirokeno, Jarnsakso, Kario, Logeo, Skoelo, Surto, S/2004 S 7, S/2004 S 12, S/2004 S 13, S/2004 S 17, S/2006 S 1, S/2006 S 3, S/2007 S 2 kaj S/2007 S 3. Ĉiuj havas retrogradan orbiton.

Kelta grupo

La keltan grupon komponas kvar eksteraj lunoj (kiuj havas nomon de keltaj dioj), kiuj kunhavas distancon al Saturno kaj similan orbit-klinon: Albiorikso, Eriapo, Beviono, kaj Tarvo.

La ĉi-flanka bildo ilustras la orbitojn de neregulaj satelitoj de Saturno (jam nomitaj satelitoj estas flavaj). La discentreco de orbitoj estas montrita per segmento (de perihelio al afelio), kun klino montrita sur vertikala akso. La satelitoj super la horizontala akso estas progradaj, tiuj sube retrogradaj. La granda duonakso estas esprimita per milionoj da kilometroj.

Notoj kaj referencoj

Vidu ankaŭ

Eksteraj ligiloj

Kategorio Naturaj satelitoj de Saturno en la Vikimedia Komunejo (Multrimedaj datumoj)

Saturnian Satellite Fact Sheet (angle)

This article uses material from the Wikipedia Esperanto article Naturaj satelitoj de Saturno, which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). La enhavo estas disponebla laŭ CC BY-SA 4.0, se ne estas alia indiko. Images, videos and audio are available under their respective licenses.
®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki Esperanto (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.