Aliŝer Navoi

Li estis la plej granda reprezentanto de la ĉagataja literaturo.

Aliŝer Navoi
Aliŝer Navoi
Naskiĝo	9-an de februaro 1441 en Herato, Timurida Imperio
Morto	6-an de januaro 1501 en Herato, Timurida Imperio
Nacieco	uzbeko
Sukcesis kiel	poeto verkisto lingvisto
Reprezentaj verkoj	Ĥamsa
Ekspoziciejoj @ Muzeo Ashmolean vd
Aliŝer Navoi
Persona informo
Naskiĝo	9-an de februaro 1441 (1441-02-09) en Herato,  Timuridoj
Morto	3-an de januaro 1501 (1501-01-03) (59-jaraĝa) en Herato,  Timuridoj
Lingvoj	persa • Ĉagataja vd
Ŝtataneco	Timuridoj • Ĥorasano vd
Profesio
Okupo	poeto vd
Laborkampo	filozofio • poezio vd
Postenoj Postenoj veziro vd
vd	Fonto: Vikidatumoj
v • d • r

Pro sia eminenta ĉagataja poezio, Navoi laŭ multaj ĉie en la tjurklingvparolanta mondo estas la fondinto de frua tjurklingva literaturo. Multaj lokoj kaj institucioj en Mezazio estas nomitaj laŭ li.

Aliŝer Navoi naskiĝis en 1441 en Herato, kio nun estas en nordokcidenta Afganio. Dum la vivdaŭro de Navoi, Herato estis regita fare de Timurida Imperio kaj iĝis unu el la gvidaj kulturaj kaj intelektaj centroj en la islama mondo. Navoi apartenis al la Ĉagataja emiro (aŭ Mir en la persa), klaso de la Timurida elito. La patro de Navoi, Gĥijat-ud-bruo Kiĉkina (La Peceto), funkciis kiel prominenta oficiro en la palaco de Ŝahruĥ Mirza, reganto de Korasa. Lia patrino funkciis kiel la guvernistino de princo en la palaco. Gĥijat-ud-bruo Kiĉkina funkciis kiel guberniestro de Sabzawar foje. Li mortis kiam Navoi estis juna, kaj alia reganto de Korasa, Babur Ibn-Bajsunkur, adoptis kuratorecon de la juna viro.

Aliŝer Navoi estis samlernejano de Husajn Bajkara kiu poste iĝos la sultano de Ĥorasano. La familio de Navoi estis devigita fuĝi el Herato en 1447 post la morto de Ŝahruĥr kreis malstabilan politikan situacion. Lia familio, resendita al Korasa post ordono, estis restarigita en la 1450-aj jaroj. En 1456, Navoi kaj Bajkara iris al Maŝhado kun Ibn-Bajsunkur. La sekvan jaron Ibn-Bajsunkur mortis kaj Navoi kaj Bajkara foriris. Dum Bajkara provis establi politikajn rajtigojn Navoi okupiĝis pri siaj studoj en Maŝhado, Herato, kaj Samarkando. Post la morto de Abu Sa'id Mirza en 1469, Husajn Bajkara usurpis povon en Herato. Sekve, Navoi forlasis Samarkandon por ligi sian servon. Bajkara regis Korasa-n preskaŭ senĉese dum kvardek jaroj. Navoi restis en la servo de Bajkara ĝis sia morto la 3an de januaro 1501. Li estis entombigita en Herato.

Aliŝer Navoi kondukis asketan vivstilon, "neniam geedziĝante aŭ havante konkubinojn aŭ filojn".

Literaturaj verkoj

Ĥamsa

• Hayrat-ol-abrar (ĉagataje حیرت الابرار)
• Farhad va Shirin (ĉagataje فرهاد و شیرین)
• Layli va Majnun (ĉagataje لیلی و مجنون)
• Sab'ai Sayyar (ĉagataje سبعه سیار)
• Sadd-i-Iskandari (ĉagataje سد سکندری)

•  
  Portreto de Navoi, farite de nekonata artisto. Isfana, Kirgizio.
•  
  Aliŝer Navoi prezentita sur 1942 sovetaj poŝtmarkoj por festi la 500 datrevenon de lia naskiĝo
•  
  Miniaturo de Navoi
•  
  Ĥamsa