กลุ่มดาวนายพราน

กลุ่มดาวนายพราน (Orion)

คลิกเพื่อดูรูปใหญ่
ชื่อย่อ:	Ori
ชื่อคุณศัพท์:	Orionis
สัญลักษณ์:	โอไรอัน
ไรต์แอสเซนชัน:	5 ชั่วโมง
เดคลิเนชัน:	5°
เนื้อที่:	594 ตารางองศา (อันดับที่ 26)
จำนวนดาวฤกษ์: (ความส่องสว่างปรากฏน้อยกว่า 3)	8
ดาวฤกษ์ที่สว่างที่สุด:	ดาวไรเจล (β Orionis) (ความส่องสว่างปรากฏ = 0.12)
ฝนดาวตก:	ฝนดาวตกนายพราน ฝนดาวตกไคนายพราน
กลุ่มดาวที่ติดกัน:	กลุ่มดาวคนคู่ กลุ่มดาววัว กลุ่มดาวแม่น้ำ กลุ่มดาวกระต่ายป่า กลุ่มดาวยูนิคอร์น
มองเห็นได้ในระหว่างละติจูด +85° ถึง −75° มองเห็นได้ดีที่สุดในเวลา 21.00 น. ของเดือนมกราคม

ตำแหน่งของกลุ่มดาวนายพรานเทียบกับกลุ่มดาวข้างเคียงสามารถจินตนาการออกมาเป็นภาพได้ดังนี้ : นายพรานโอไรอันยืนอยู่ข้างแม่น้ำเอริดานัส มีหมาล่าเนื้อสองตัวอยู่เคียงข้างคือ คานิสใหญ่และคานิสเล็ก เขากำลังสู้กับวัวเทารัส โดยมีเหยื่ออื่นอยู่ข้างๆ อีกเช่น ลีปัสกระต่ายป่า

กลุ่มดาวนายพรานมีดาวไรเจลเป็นดาวสว่างที่สุด แต่ดาวที่มีชื่อเสียงคือดาวบีเทลจุส ดาวยักษ์แดงซึ่งเป็นองค์ประกอบหนึ่งในสามดวงของดาวสามเหลี่ยมฤดูหนาว (คือดาวบีเทลจุส ดาวซิริอุส และดาวโปรซิออน) เราสามารถใช้กลุ่มดาวนายพรานสำหรับการชี้ดาวต่างๆ ได้มากมาย เช่น ลากจากดาวอัลนิลัม ไป ดาวเมสสา จะชี้ตรงทิศเหนือ ใต้กลุ่มดาวนายพรานเป็นกลุ่มดาวกระต่ายป่า ดาวไรเจลอยู่ติดกับกลุ่มดาวแม่น้ำที่มีดาวอะเคอร์นาเป็นดาวเด่น (ไม่ได้อยู่ติดกัน) เข็มขัดนายพรานชี้ไปที่ดาวตาวัว (อัลดิบารัน) และถ้าลากจากไรเจลผ่านบีเทลจุสจะได้ดาวคาสเตอร์ เป็นต้น

กลุ่มดาวนายพรานเป็นกลุ่มดาวที่มีดาวฤกษ์สว่างเป็นสมาชิกอยู่มาก มีดาวฤกษ์ในตำแหน่งหลักทั้งสิ้น 8 ชุด มีรายละเอียดดังนี้

• λ Ori (ดาวเมสสา) เป็นดาวส่วนหัวของนายพราน มีความส่องสว่างปรากฏ 3.54
• α Ori (ดาวบีเทลจุส) อยู่ที่ไหล่ขวาของนายพราน เป็นดาวยักษ์แดงที่มีขนาดเส้นผ่านศูนย์กลางใหญ่กว่าวงโคจรของดาวอังคาร แม้จะได้รหัสว่า อัลฟา (α) แต่ระดับความสว่างก็ยังเป็นรองแก่ดาวไรเจล มีความส่องสว่างปรากฏ 0.42 (แปรแสงได้ระหว่าง 0.3-1.2)
• γ Ori (ดาวเบลลาทริกซ์) อยู่ที่ไหล่ซ้ายของนายพราน มีความส่องสว่างปรากฏ 1.64
• ζ Ori (ดาวอัลนิแทค), ε Ori (ดาวอัลนิลัม) และ δ Ori (ดาวมินทาคา) ประกอบกันเป็นแนวเส้นที่เป็นที่รู้จักว่า "เข็มขัดของนายพราน" (Orion's Belt) ซึ่งเป็นจุดสังเกตค้นหากลุ่มดาวได้อย่างง่ายที่สุด มีความส่องสว่างปรากฏ 2.00 ,1.70 ,2.23 ตามลำดับ
• η Ori (เอต้า โอไรอัน) อยู่ระหว่างดาวมินทาคากับไรเจล มีความส่องสว่างปรากฏ 3.42
• κ Ori (ดาวไซฟ์) อยู่ที่เข่าขวาของนายพราน มีความส่องสว่างปรากฏ 2.09
• β Ori (ดาวไรเจล) อยู่ที่เข่าซ้ายของนายพราน เป็นดาวสีน้ำเงินขาวขนาดใหญ่ที่สว่างมากที่สุดดวงหนึ่งบนท้องฟ้า มีดาวในระบบดาวสามดวงที่สามารถมองเห็นได้ด้วยตาเปล่า มีความส่องสว่างปรากฏ 0.12
• ι Ori (ดาวฮัตซยา) อยู่ที่ตำแหน่งยอดดาบของนายพราน มีความส่องสว่างปรากฏ 2.77

เช่นเดียวกับดาวฤกษ์สว่างดวงอื่นๆ ชื่อ บีเทลจุส ไรเจล ไซฟ์ อัลนิแทค มินทาคา อัลนิลัม ฮัตซยา และเมสสา มีต้นกำเนิดมาจากคำในภาษาอาหรับ

 

กลุ่มดาวนายพรานมีประโยชน์อย่างยิ่งในการใช้ค้นหาตำแหน่งของดาวอื่นๆ เมื่อลากเส้นจากแนวเข็มขัดนายพรานออกไปทางตะวันออกเฉียงใต้ จะพบดาวซิริอุสในกลุ่มดาวสุนัขใหญ่ ถ้าลากต่อออกไปทางตะวันตกเฉียงเหนือ จะพบดาวอัลดิบาแรน เส้นตรงที่ลากผ่านไหล่ทั้งสองข้างของนายพรานออกไปทางตะวันออกจะชี้ไปยังตำแหน่งของดาวโปรซิออนในกลุ่มดาวสุนัขเล็ก ถ้าลากเส้นจากดาวไรเจลผ่านดาวบีเทลจุสต่อออกไปจะพบดาวคาสเตอร์กับดาวพอลลักซ์ในกลุ่มดาวคนคู่ นอกจากนี้ ดาวไรเจลยังเป็นดาวสมาชิกดวงหนึ่งของวงกลมฤดูหนาว ส่วนซิริอุสและโปรซิออนเป็นส่วนหนึ่งของทั้งดาวสามเหลี่ยมฤดูหนาวและวงกลมฤดูหนาว

ใต้ตำแหน่งเข็มขัดของโอไรอันจะเป็นดาบนายพราน บริเวณนี้มีดาวหลายดวงเช่น θ1 โอไรอัน และ θ2 โอไรอัน หรือเรียกชื่อว่า กระจุกดาวทราเปเซียม และเนบิวลานายพราน (M42) เป็นวัตถุท้องฟ้าที่สามารถมองเห็นได้ง่ายด้วยตาเปล่า หากใช้กล้องสองตาช่วย จะสามารถมองเห็นกลุ่มเมฆหมุนวนอยู่รอบๆ รวมถึงแก๊สเรืองแสงและฝุ่น

เนบิวลาที่มีชื่อเสียงอีกแห่งหนึ่งคือ IC 424 หรือเนบิวลาหัวม้า ใกล้กับตำแหน่งดาว ζ โอไรอัน (Alnitak)เป็นเมฆฝุ่นมืดๆ ที่เกาะกลุ่มเป็นรูปร่างคล้ายหัวม้าอันเป็นที่มาของชื่อ

ถ้าใช้กล้องโทรทรรศน์ขนาดเล็กส่องสำรวจดูรอบๆ บริเวณกลุ่มดาวนายพราน จะสามารถมองเห็นวัตถุท้องฟ้าที่น่าสนใจอีกมากมายในเขตอวกาศลึกในแถบนี้ เช่น เนบิวลา M43 เนบิวลา M78 รวมถึงระบบดาวอีกหลายกลุ่มรวมถึง ไอโอตาโอไรอัน และซิกมาโอไรอันด้วย ถ้าใช้กล้องโทรทรรศน์ที่ใหญ่ขึ้นก็อาจมองเห็นวัตถุบางอย่างเช่น เนบิวลาเพลิง (NGC 2024) ตลอดจนระบบดาวหลายดวงและเนบิวลาขนาดเล็กที่มีแสงจางๆ ได้อีก

เนบิวลาเหล่านี้เป็นส่วนหนึ่งอยู่ในกลุ่มเมฆโมเลกูลาร์โอไรอัน ซึ่งอยู่ห่างออกไปประมาณ 1,500 ปีแสง มีความกว้างหลายร้อยปีแสง ถือเป็นย่านกำเนิดดาวฤกษ์ใหม่ที่หนาแน่นที่สุดแห่งหนึ่งในดาราจักรของเรา