E-Class
Paɣa bee doo | Doo |
---|---|
O ya Tiŋgbaŋ | Ghana |
Yumaŋli | Abilai |
Bala yɛlibu, sabbu bee buɣisibu | Dagbanli |
Tuma | tribal chief |
Abdulai Mahamadu nyɛla Miɛŋ-lana. O daa ʒinila o ba gbaŋ saha shɛli Naawuni ni daa bɔhi Yaa Naa Mahamudu Abdulai IV zuɣu, ka daa lɛbi Boliŋ-lana. O yuum-piya ni anahi ni ka o daa ʒini gbaŋ maa. O nyɛla bidib' tuuli o ba bihi ni. Bɛ daa dihi o la lala nam ŋɔ Alahari dali silimin goli March dabaata dali, yuuni 2019 (Sunday March 3, 2019). Yaa Naa n-daa nyɛ ŋun daa yɛli o kparigu ŋɔ Gbewaa yili. O daa chani la SDA Primary shikuru din be Tamale saha shɛli Naawuni ni daa bɔhi o ba zuɣu.
O nyɛla Yaan-Naa Mahamadu IV bi'kpɛma. Yuuni 1974 ka bɛ dɔɣi o, ka o daa chaŋ SDA primary school din be Tamale. Yuun'pia ni anahi ni ka o lɛbi Boliŋ-lana bɛ ni daa zaŋ o ba sɔɣi katini duu.
O ba n-daa nyɛ Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV. Bɛ daa dɔɣi o la silimiin-goli March, 1949 yuuni n-ti Naa Abdulai III (ŋmarigɔŋ). Naa Mahamadu daa chaŋla Gbewaa Secondary School din pa nyɛ Tamale Senior High School saha ŋɔ, o daa bela kariŋ zɔŋ duri ayi (SSS 2) ka o ba kpi.
Naa Abdulai Mahamadu ba daa lɛbila o ba Naa Abdulai lll Gbaŋ-lana nti Dagbaŋ yuuni 1967. Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV daa ʒini la Yani gbana zuɣu silimiin-goli September biɛɣu pia ni ata, yuuni 1969. O nyɛla Ndan Yaa Naa
ŋun pahiri pihita ni anu Dagbaŋ bɛ ni daa zaŋ o kpehi Katini duu n yina. Taarihi wuhiya, ni o daa nyɛla Na so ŋun bɔri suhudoo, ka lahi nyɛ suɣulo-lana. O Nam salima n-nyɛ:
"kuli noli din vɛila, ni laɣim nyuriba" "Daripaɣ'bi' mankaanu" "ŋun yaaŋa yɛlimma ku kpabi Mankaanu" "Chi ku bi ka lahi niŋ wurugu" "Buɣim datei baɣa ni gɔyuunsilan' ni".
O Nam dibu saha, Dagbaŋ daa niŋ abaraka ni taɣiri suŋ o tuuli yuma anu nam ni. O daa nyɛla Council of State puuni yino silimiin-goli September yuuni 1969 Ghana. Di nyaaŋa o daa lɛbi Nanima jinaduu zuɣulana Tudu yaɣili ( President of Northern Regional House of Chiefs) silimiin-goli May, yuuni 1970.
Taarihi wuhiya, ni di daa ŋmanila din diɛma ka o dimnima yiɣisi zani ni bɛ yihi o Nam ni, n ŋmari gbana n-tiri Gɔbnanti ni o yihi o. Bɛla bɛla ka nyaan yibo mini noli naabu kpaŋsi. Silimiin-goli April biɛɣu pishi ni ata dali, yuuni 1974, ka lahabali wuligi gili Dagbaŋ zaa ni bi yihi Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV Nam ni ka di pala kali soli zuɣu, amaa Acheampong Gɔmnanti yaa.
Silimiin-goli October biɛɣu pia ni anu dali, yuuni 1988, ka kom bori, Naa Mahamadu Abdulai IV daa zaŋ o nuu dihi buɣatiŋa. Silimiin-goli October biɛɣu pia ni ayopɔin dali yuuni 1988 ka bɛ daa simsi o Katini.
Bɛ daa maali la o ba kuli silimiin-goli December biɛɣu pia ni anahi hali ti gbaai Silimiin-goli December biɛɣu pihita ayi ka yuuni 2018.
Naa Mahamadu Abdulai IV daa mali la paɣiba pia ni anu. Bɛ yuya n-nyɛ;
Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV daa ŋmaligi mi ka che bihi pia ni anahi. Bɛ yuya n-doya ŋɔ;
Bɛ daa dihi o mi Miɛŋlana silimin goli March dabaata yuuni 2019. Ka di nyɛla Naa Gariba II n-dihi o li.
Miɛŋlan' Mahamaru Abdulai daa niŋ la haʒi yuuni 2019. Bɛ daa kulimina ka Covid-19 doro maa yiɣisi.
Miɛŋ nanima ban di Yɛni zaŋ gbaai 1938 hali ni zuŋɔ n-nyɛ:
" Nantoo che biɛm ka muha gari kɔbiga", "balim balim, kɔligu ku chei yom", "Ninvuɣ'yino ku bahi mɔni", "Ninvuɣ'yino mi ku pa tantani"
"Kambɔŋ dapuli zaɣisi kambɔŋ ʒibu, ka dabala ʒiri kambɔŋ bɔbili", "Gbungburima laɣim kɔbiga ku luhi ŋandaa", "Tiyɔɣu galim ʒiɛrigu, ʒiɛrigu biɛm zuɣu"
"Pakurugu bia", "Tampima dundɔŋ ku zo saa", "Zahim taala kuliga, ka chinchɛnsi wolim je", "o daa zaŋla o mayili m-puhiri jiŋli, ka naanyi zaŋ o ba yili n-di Nam"
"Zagbaŋ Sanatu bia", "Ʒiri doori baŋa, yɛlimaŋli lan' bini ", "Jɛrigu yɛli ni di yɛn niŋ, di yɛn niŋ ka nyin kpe ya?"
"Zambalan' dim kurugu, ka o nyina kabi niŋ kurugu ni", "Suɣulo bin din gbamda ku kpalim soli", "Kom dirila Saalan bia", "Satim mi ku nyuui kuliga", "Piɛri kɔbiga siɣiri kuliga, ka yu'bil kari kari na n-ti deei nasara".
"Saa paɣa bia - Alizini", "Bɛ daa yi boli o tiŋa, o saɣirila saa zuɣu, ka bɛ ti boli o saa zuɣu ka o saɣi tiŋa" "Ninsalinim di bɔri Naawuni nyabu, bɛ mi kutooi"
"kuli noli din vɛila, ni laɣim nyuriba" "Daripaɣ'bi' mankaanu" "ŋun yaaŋa yɛlimma ku kpabi Mankaanu " "Chi ku bi ka lahi niŋ wurugu " " Buɣim datei baɣa ni goyuunsilan ni"
" Binchɛra so gali". Shɛli di kani n-diri Naa. Amaa o saha n daa paai. Naawuni malimi tiŋ' ka Naa dɔni.
Naa Abdulai Mahamadu daa kpila Alaaba, Silimiin-goli August biɛɣu pia ni ayopɔin, yuuni 2022.
Korle-Bu Ashibiti din be Ankara din daa niŋ ka o nyɛ yuun pihinu ni ayi ka la. Ka bɛ daa zaŋ o kuna n-ti sɔɣi Saambu dindali maa yuŋ.
Bɛ daa ʒilila Naa Abdulai Mahamadu gbaŋ Alizumma, silimiin-goli August biɛɣu pishi ni ayɔbu, yuuni 2022. O bi kpɛma n-nyɛ Alaasan Abdulai. ŊunI daa ʒini O ba gbaŋ Saambu tiŋgbanni.
This article uses material from the Wikipedia Dagbanli article Abdulai Mahamadu, which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). Lahabali be yaɣili ŋɔ CC BY-SA 4.0 gbaa yihi bɛ yi ti a tibili Images, videos and audio are available under their respective licenses.
®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki Dagbanli (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.