Łukôsz Ewanielista

Hewòtny artikel òstôł napisóny przez òsobã jakô nie znaje perfektno kaszëbsczégò. Jãzëkòwô pòprôwnosc negò artikla wëmôgô werifikacëji.

Łukôsz Ewanielista – wierny towarzysz i współrobòtnik Swiãtégò Pawła chtërnémù towarzisził w misyjnych wanogach. Pòdług tradycji wczesnochrzescyjańsczich je aùtorã trzecy Ewanielji ^(pl), co pòcwierdzywo Ireneùsz z Lyonu^(pl) (kòl 130 – kòl 202) i Òrigenes (158 – 254), a téż Dzejów Apòsztolsczich - trzecy i piąti knédżi Nowégò Testamentu; swiãti Kòscoła katolëcczégò i prawòsławnégò.

Nôstarszô wzmianka ò sw. Łukaszu znajdëje sã w Lësce sw. Pawła do Filemòna, wers 24. Je téż wëmieniôny w Lësce do Kòlosn (4,14) i w Drëdżim lësce do Timòteùsza (4,11), te dwa lëste sã przëpisywóné swiãtemù Pawłowi. Łukôsz nie należôł do karna dwanôsce apòsztołów Jezësa.

Tradicjò kòscélnô ùtożsômiô sw. Łukasza z aùtorã Ewanielji Łukôsza i Dzejów Apòsztolsczich^(pl).

Wedle tradycji zawarti w pismach historyków kòscoła i Òjców Kòscoła, swiãti Łukôsz pòchôdôł z z Antiochi Syrijsczi. Z warkù béł lékarzã (Lëst do Kòlosan IV, 14)

Miôł przëjic chrzest òbczas drëdżi wanodżi misyjny sw. Pawła Apòsztoła (kòl 50 r. n.e.) i òstac jegò ùczniã. Béł razã z nim w Rzimie, Macedonii i Grecji. Béł jegò nôwiarniészim towarziszã. Pòdług przekazów sw. Łukôsz ùmarł w Beòcji^(pl), mającë 84 lata. Plac jegò grobù nie je znóny. Za nôbarżi mòżlëwi plac pòchówkù ùwôżô sã Eféz^(pl) abò Teby^(pl). Béł lékarzã (Pózdrôwiô waji Łukôsz, ùmiłowóny lékôrz, Kòl 4, 14). Jakò dowód katolëczi ùczałi wskazëją, że w pismach tradicyjnie mù przëpisywónych wëstãpùje wiele specjalisticznych terminów medicznych, wëstãpùjących téż w pismach Hipòkratesa czy Galena.

Jak głosy póz legeńda, chtërny sladë spòtikómë pierwszi rôz dopiérze kòl 530 r. w pismach Téòdora Lektora^(pl), sw. Łukôsz béł malôrzã ikònów. Przëpisëje mù sã aùtorstwò wielu ikònów, w tim Pòwszechno czczonégò w strzédnowiecznym Bizancjum òbrazu Marii Theòtokòs, czôrny Madonnë czë wizerunkù Matczi Bòsczi Kòstromsczi^(pl).

Relikwie

Relikwie swiãtégò Łukasza znajdëją sã w Padwie^(pl) – w koscole pòd wezwaniém Swiąti Justinë, w Pradze - w katedrze swiãtégò Wita a téż w Tebach^(pl).

Ikònografiô

W ikònografii^(pl) swiãtégò pòkazëje są czãsto jakò malëjącégò abò piszącégò, Rogier van der Weyden przedstawi gó na òbraze „Sw. Łukôsz malëjący Madonnã” óbczas pòrtretowaniô Marii, matczi Jezësa.

Atribùtama swiãtégò są: wół, zwój, malarskô paleta, papior i kamień. Wół (abò celé) ódnôszają sã do Łukasza, bò są óne zwierzãtama òfiarnyma, a Ewanieliô Łukôsza przëpisywónô Łukôszowi rozpòczinô sã òd pòwiôstczi ò Zachariaszu^(pl), òjcu Jana Chrzcëcela^(pl), chtërny skłôdô òfiarã w Swiątini (pòr. Łk 1,5 25). Wedle tradycji béł lekarza, dlôte czãsto je przedstôwióny w lekarsczi czôpce.

Patronat

Swiãti Łukôsz je patronã Szpańsczi, introligatorów, lékarzi chirurgów, malôrzów, rzézbiarzów, grafików, historików, notariuszów i złotników.

Dzéń òbchòdów

Wspòmnienié liturgiczné óbchòdzoné je w Kòscole katolëcczim 18 rujana; w Pòlsce mô rangã swiãta.

Prawòsławnò cerkiéw wspòminô swiãtégò apostoła ewanielistã dwùkrotnie: 18/31 rujana (tj. 31 rujana pòdług kalãdôrza gregóriańsczégò) i 4/17 stëcznika (tj 17 stëcznika pòdług gregóriańsczégò kalãdôrza).

• Eùgeniusz Gòłąbk (tołmaczenié): "Swiãté Pismiona Nowégo Testameńtu", Gduńsk-Pelplin 1993, ss. 111 - 112.
• Ewanielie na kaszëbsczi tołmaczoné. Z greczi przełożił na kaszëbsczi jãzëk ò. Adam Ryszard Sikora OFM. Gdańsk 2010, ss. 151 - 153; ISBN 9788387258399