Aùstralëjô je nômiészim z kòntinentów Zemi, jegò wiéchrzëzna (razã z Tasmanią ë òstrowama w blëze) je 7,7 mln km2.
Aùstralëjsczi kòntinent je na pôłniowi ë pòrénkòwi półkùglë, midzë 11 ë 39 gradã pôłniowi geògrafny szérzë ë midzë 113 ë 153 gradã pòrénkòwi geògrafny długòtë. Òkrążają gò dwa òceanë: òd nordë ë pòrénkù Spòkójny a òd pôłniô ë zôpadu Jindijsczi. Ni mô sparłãczeniô z jinszima kòntinentama.
Niechtërny do Australëji zarechòwëwają téż drëdżi wedle wiôlgòscë òstrów Nowô Gwinejô (wiéchrzëzna 785 tys. km²), bò je òn téż na nym sómym kòntinentalnym pòdstôwkù.
Z blëze Australëjô wëzdrzi za òwalã, ze chtërnégò wërzniąté są dwa dzéle: Hôwinga Karpentaria ë Australëjskô Wiôlgô Hôwinga. Òs negò òwalu przëkëwô sã wnetka ze Zwartnikã Kòzorożëca.
Aùstralëjô bëłô przódë dzélã superkòntinentu Gondwanë. Dzysdniowi wëzdrzatk nadała jeji kaledońskô òrogeneza, chtërna sparłãczeła dwa nôstorszë elementë jeji geòlogòwej bùdacëji, pôłniową ë nordową kristalową tôrczã ë hercynską òrogenezã, cziej wëpiãtrzeniu pòddôła sã geòsënklina zdzejóna w paleòzojikù w pòrénkòwim dzélu kòntinentu. Alpejskô òrogeneza sprawiła rësznotã westrzód Wòdodzéłowich Gór. Òbniżenié równi wòdë òceanu w plajstocenie pòzwolëło na przecygã roscëniznë, zwiérzów ë lëdzy z nordy (choc nié bëło lądowëgò sparłãczenia z Azëją), a w rezultace do òddzélenia Nowi Gwineji ë Tasmanii.
Sztrukturalne jednote:
This article uses material from the Wikipedia Kaszëbsczi article Aùstralëjô (kòntinent), which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). Zamkłosc ùprzëstãpnianô na licencëje CC BY-SA 4.0, jeżlë nie pòdóno jinaczi. Images, videos and audio are available under their respective licenses.
®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki Kaszëbsczi (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.