مەلا بەختیار: سیاستمەدارێکی کوردە

حیکمەت محەممەد کەریم لە ٢٠ی ئابی ساڵی ١٩٥٤ لەشاری خانەقەین لەدایک بووە، کە دەکەوێتە باشووری ڕۆژھەڵاتی کوردستانی عێراق. لە ١٠ی حوزەیران ١٩٧٠ پەیوەندی بە کۆمەڵەی مارکسیی-لینینیی کوردستانەوە کردووە، ئەوەش چەند مانگێک دوای دروستبوونی کۆمەڵەکەوە. لە ساڵی ١٩٧٤ پەیوەندی بەشۆڕشی ئەیلوولەوە دەکات، بەڵام بەھۆی بیروباوەڕە چەپگەرایییەکانییەوە ڕووبەڕووگوشار و ئاستەنگێکی زۆر دەبێتەوە. - لە ساڵی ١٩٧٥، شان بەشانی زۆرێک لەھەڤاڵانی بەفەرمانی سەرکردایەتی کۆمەڵەی مارکسیی-لینینیی دەگەڕێتەوە بۆ شاری خانەقین، لەدوای ھەرەسی شۆڕشی ساڵی ١٩٧٥ لەدەرەنجامی ڕێکەوتننامەی جەزائیر، کە لەنێوان ھەردوو حکوومەتی عێراقی و ئێرانی لە ٦ی ئازار دا واژووکرا. حیکمەت کەریم یەکێک بووە لەوانەی لەلیستی ئەو سەرکردە داواکراوانەی لەلایەن حکوومەتی عێراقەوە فەرمانی دەستگیرکردنی بۆ دەرچووبوو، بەڵام ھەوڵەکان بۆ دەستگیرکردنی سەرکەوتوو نەبوون. دواتر دەبێتە لێپرسراوی تەواوی شانە نھێنییەکانی کۆمەڵە لەناو شارەکاندا، بەشێوەیەکی نھێنی لەنێوان ھەریەک لەشارەکانی بەغدا، کەرکووک، کەلار، سەماوە، دیوانییە، فەلووجە، مووسڵ، سلێمانی و ھەولێر ھاتوچۆی دەکرد، بەمەبەستی پێکھێنانی شانەی چەکداری بۆ بەشداری پێکردنیان لە خەباتی چەکداریدا.

دیارترین پلەکان

 

لەگرنگترین ئەو پلە و پایانەی مەلا بەختیار ئەرکی تیادا بینیوە لە ساڵی ١٩٧٥ ەوە:

• ساڵی ١٩٧٥ دەبێتە ئەندامی سەرکردایەتیی کۆمەڵەی ڕەنجدەرانی کوردستان.
• لە ساڵی ١٩٧٦، دەبێتە ئەندامی سەرکردایەتیی یەکێتیی نیشتمانیی کوردستان.
• لە ساڵی ١٩٧٨، دەبێتە لێپرسراوی ھەرێمیی ناوچەی ھەڵەبجە.
• لە ساڵی ١٩٨٢، لێپرسراوی مەڵبەندی ڕێکخستنی سلێمانیی یەکێتیی نیشتمانیی کوردستان بووە.
• لە ساڵی ١٩٨٤، ئەندامی تیمی دانوستانکاری کوردی بووە لەگەڵ ڕژێمی عێراقدا.
• لە ساڵی ١٩٩١، لە ڕاپەڕینەکانی گەلی کوردا ڕۆلێکی بەرچاوی ھەبووە.
• لە ساڵی ١٩٩٢، بەشداری کۆنگرەی لایەنە سیاسییە ئۆپۆزسیۆنەکانی عێراقی کردووە لە ڤییەننا.
• لە ساڵی ١٩٩٢، کاندیدی پەرلەمانی کوردستان بووە.
• لە ساڵی ١٩٩٣، دەبێتە لێپرسراوی مەکتەبی ڕێکخراوە دیموکراتییەکانی یەکێتیی نیشتمانیی کوردستان.
• لە ساڵی ١٩٩٥، دەبێتە سەرۆکی لیژنەی ئۆڵۆمپیی کوردستان.
• لە ساڵی ١٩٩٥، دەبێتە ئەندامی پەرلەمانی کوردستان.
• لە ساڵی ١٩٩٩، بەشداری لەکۆنگرەی ئۆپۆزسیۆنی عێراقی کردووە لە نیۆیۆرک.
• لە ساڵی ٢٠٠١، دەبێتە ئەندامی مەکتەبی سیاسیی یەکێتیی نیشتمانیی کوردستان.
• لەکۆتایی سالی ٢٠٠٢، بەشداری کۆبوونەوەکانی ئۆپۆزسیۆنی عێراقی دەکات لە دەبڵن.
• لە ساڵی ٢٠٠٩، دەبێتە ئەندامی دەستەی کارگێڕیی مەکتەبی سیاسیی یەکێتیی نیشتمانیی کوردستان.
• لە ساڵی ٢٠١٠، دەکرێتە لێپرسراوی دەستەی کارگێڕی مەکتەبی سیاسیی یەکێتیی نیشتمانیی کوردستان.

لە ساڵی ١٩٩٦، سەرپەرشتیاری ناوەندی ڕاگەیاندنی یەکێتی نیشتمانی کوردستان بووە. کتێبی شۆڕشی کوردستان و گۆڕانکارییەکانی سەردەمی نووسیوە و لە ساڵی ١٩٩٢ دا چاپ و بڵاوکراوەتەوە. پاشان لە ساڵی ١٩٩٨ کتێبی یاخیبوون لەمێژووی نووسیوە. چەپکێک بابەتی دەستنیشانکراو لە ساڵی ١٩٩٩ بڵاوکراوەتەوە. کتێبی دیموکراسی لەنێوان مۆدێرنێتە و پۆست مۆدێرنێتە لە ساڵی ٢٠٠٠ دا نووسیوە، دواتر دیمواکرسی لەدوای جەنگی سارددا لە ساڵی ١٩٩٩ دا نووسیوە و بڵاوکردووەتەوە.

ھەروەھا چەند کتێبێکی تری نووسیوە، لەوانەش لەخزمەتی ئەدەبدا و ئازادی ئەقڵ و کۆمەڵی مەدەنی و شارەزا لەکوردۆلۆجی، ڕووسیا و کورد، دیموکراسی و دوژمنەکانی. مەلا بەختیار، ھاوشانی کارە ئەدەبییەکانی تری، سەرنووسەری ڕۆژنامەی چاودێر و گۆڤاری مەدەنییەتە.

•  دەروازەی ژیاننامە
•  دەروازەی سیاسەت
•  دەروازەی کوردستان
•  دەروازەی عێراق