دژە سەرمایەداری
دژە سەرمایەداری ئایدۆلۆژیایەکی سیاسی و بزووتنەوەیەکە کە لە چەندین ئاڕاستە و بیری جۆراوجۆر لە دژی سەرمایەداری پێکدێت.
بەو مانایەی کە دژە سەرمایەدارییەکان ئەو کەسانەن کە دەیانەوێت سیستمی سەرمایەداری بگۆڕن بە جۆرێکی تر لە سیستەمی ئابووری، وەک سۆسیالیزم یان کۆمۆنیزم.
سۆسیالیزم
سۆسیالیزم داکۆکی لە خاوەندارێتی گشتی یان خاوەنداریەتیی ڕاستەوخۆی کرێکار و بەڕێوەبردنی ئامرازی بەرهەمهێنان و دابەشکردنی سەرچاوە دەکات، و کۆمەڵگایەک کە تایبەتمەندی یەکسانە بە سەرچاوە بۆ هەموو تاکەکان، لەگەڵ شێوازێکی یەکسان بۆ قەرەبووکردنەوە.
- تیۆرێکە یان سیاسەتی ڕێکخستنی کۆمەڵایەتی کە ئامانجی یان بانگەشە بۆ خاوەندارێتی و کۆنترۆڵکردنی دیموکراسیانەی ئامرازەکانی بەرهەمهێنان، لەلایەن کرێکاران یان کۆمەڵگا بە گشتی، و بەڕێوەبردن یان دابەشکردنیان لە بەرژەوەندی هەمووان دەکات.
- سۆسیالیستەکان بانگەشە بۆ هەماهەنگیی کرێکاران /ئابووری کۆمەڵگا دەکەن، کە تێیدا خەڵک کۆنتڕۆڵێکی دیموکراسیانەی بەسەر وڵاتدا هەیە، لەگەڵ ئەوەشدا هەندێک فەلسەفەی نادیموکراسی لەخۆگرتووە. خاوەندارێتی "دەوڵەت" یان "هەماهەنگیی کرێکاری" لە دژایەتییەکی بنەڕەتیدایە لەگەڵ خاوەندارێتی "تایبەت"ی ئامرازەکانی بەرهەمهێنان ، کە تایبەتمەندییەکی سەرمایەدارییە. زۆربەی سۆسیالیستەکان دەڵێن سەرمایەداری بە شێوەیەکی نادادپەروەرانە دەسەڵات و سامان و قازانج لە نێوان توێژێکی بچووکی کۆمەڵگادا چڕ دەکاتەوە کە سەرمایە کۆنترۆڵ دەکات و سامانەکەی لە ڕێگەی بەکارهێنان و سوودوەرگرتن لە کرێکاران بەدەستی دەهێنن.
سۆسیالیستەکان دەڵێن سەرمایەداری لە چالاکییە ناعەقڵانیەکان پێکدێت، وەک کڕینی کاڵاکان تەنیا بۆ فرۆشتن لە کاتێک کە نرخەکانیان بەرز دەبێتەوە، نەک بۆ بەکارهێنان، تەنانەت ئەگەر کاڵاکە نەتوانرێت بە قازانج بە تاکەکانی پێویست بفرۆشرێت؛ ئەوان دەڵێن کە بەدەستهێنانی پارە ، یان کەڵەکەکردنی سەرمایە، لەگەڵ تێرکردنی داواکاریدا ناگونجێت.
سۆسیالیستەکانی سەرەتایی (سۆسیالیستانی یوتۆپی و سۆسیالیستی ڕیکاردیان) ڕەخنەیان لە سەرمایەداری گرت بۆ کۆکردنەوەی دەسەڵات و سامان وە بەکارهێنانەوەی بەشێکی بچووکی ئەو بڕە لە کۆمەڵگا، هەروەها ڕەخنەکان بۆ ئەوەشبوون کە تەکنەلۆجیا و سەرچاوە بەردەستەکان بەکارنایەن لە خزمەتی گشتی.
مارکسیزم
کارل مارکس سەرمایەداری وەک قۆناغێکی مێژوویی دەبینێت، جاران پێشکەوتوو بوو بەڵام لە کۆتاییدا بەهۆی ناکۆکییە ناوخۆییەکانەوە وەستاوە و لە کۆتاییدا سۆسیالیزم بەدوایدا دێت. مارکس بانگەشەی ئەوەی کرد کە سەرمایەداری هیچ شتێک نییە جگە لە بەردی هەنگاوێکی پێویست بۆ پێشکەوتنی مرۆڤ، کە دواتر ڕووبەڕووی شۆڕشی سیاسی دەبێتەوە پێش ئەوەی کۆمەڵگەی بێ چینایەتی درووست ببێت.
هەروەها بڕوانە
سەرچاوەکان
| کۆمنزی ویکیمیدیا، میدیای پەیوەندیدار بە دژە سەرمایەداری تێدایە. |
This article uses material from the Wikipedia Soranî / کوردی article دژە سەرمایەداری, which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). ناوەرۆک لەبەردەستە لەژێر CC BY-SA 4.0دا، مەگەر پێچەوانەی وترابێ. Images, videos and audio are available under their respective licenses.
®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki Soranî / کوردی (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.