Горбачёв, Михаил Сергеевич

Горбачёв Михаил Сергеевич
оьрс. Михаил Сергеевич Горбачёв
Горбачёв 2010 шарахь
Российн Социал-демократин парти цхьаьна председатель  — 2004 шеран 22 май
Хьалха хилларг	дарж кхоьллина
Когаметтаниг	Владимир Кишенин
ССРС Президент  — 1991 шеран 25 декабрь
Хьалха хилларг	дарж кхоьллина
Когаметтаниг	дарж дӀадаьккхина
ССРС Лакхара Кхеташонан председатель  — 1990 шеран 15 март
Хьалха хилларг	дарж кхоьллина; иза ша ССРС Лакхара Кхеташонан Президиуман председатель санна
Когаметтаниг	Анатолий Лукьянов
ССРС Лакхара Кхеташонан Президиуман председатель  — 1989 шеран 25 май
Хьалха хилларг	Андрей Громыко
Когаметтаниг	дарж дӀадаьккхина; иза ша ССРС Лакхара Кхеташонан председатель санна
ССКП ЦК инарлин секретарь  — 1991 шеран 24 август
Хьалха хилларг	Черненко Константин
Когаметтаниг	Владимир Ивашко (д. кх.) дарж дӀадаьккхина
Ставрополан ССКП мехкан комитетан хьалхара секретарь  — 1978 шеран 4 декабрь
Хьалха хилларг	Ефремов Леонид
Когаметтаниг	Мураховский Всеволод
Дин	атеизм
Вина терахь	1931 шеран 2 март({{padleft:1931|4|0}}-{{padleft:3|2|0}}-{{padleft:2|2|0}}) (93 шо)
Вина меттиг	Привольни йуьрт, Медвеженски кӀошт, Ставрополан гуо, Къилбаседа-Кавказан мохк, РСФСР, ССРС
Кхелхина терахь	2022 шеран 30 август({{padleft:2022|4|0}}-{{padleft:8|2|0}}-{{padleft:30|2|0}})[…] (91 шо)
ДӀавоьллина	Новодевичьи кешнаш[d]
Да	Горбачёв Сергей Андреевич (1909—1976)
Нана	Горбачёва (Гопкало) Мария Пантелеевна (1911—1995)
Зуда	Горбачёва (Титаренко) Раиса Максимовна (1932—1999)
Бераш	йоӀ: Вирганская (Горбачёва) Ирина Михайловна (йина 1957)
Парти	1) ССКП (1952—1991(92)) 2) РЦСДП (2000—2001) 3) РСДП (2001—2007) 4) Социал-демократийн барт (2007—2017)
Дешар	МПУ юридически факультет Ставрополан йуьртабахаман институт
ГӀуллакхалла	Политика, Экономическая реформа[d], демократизация[d], перестройка[d]
Динлелор	динехь вац (атеист)
Автограф
СовгӀаташ	Российн: Советийн: Кхечу мехкийн: «Грэмми»
Сайт	gorby.ru​(оьр.)​(ингалс.)
Болхбаран меттиг	Всесоюзный ленинский коммунистический союз молодёжи[d] Горбачёв-Фонд[d]
Медиафайлаш Викилармехь

ТӀаьххьара Советийн Бертан Коммунистин Партин Юккъарчу комитетан коьрта секретарь ву (1985—1991). 1988—1989 шерашкахь Советийн Социалистийн Республикийн ТӀаьххьара ССКП ЦК инарлин секретарь (1985—1991). тӀаьххьара ССРС Лакхара Кхеташонан Президиуман председатель (1988—1989), цул тӀаьхьа хьалхара ССРС Лакхара Кхеташонан председатель (1989—1990). Хьалхара а, цхьаъ бен воцу а ССРС президент (1990—1991).

Горбачёв-Фонд кхоьллинарг. 1993 шарахь дуьйна КъАЙ «Керла хӀора дийнан газет» (хьажа «Керла газет») кхоьллинчех ву, редакцин кхеташонан декъахо а ву. Арахецаран 10 % акцийн да ву.

Ду шортта совгӀаташ а, сийлахь цӀераш а. Уггаре гӀарадаьлла совгӀат — 1990 шеран Нобелан машаран совгӀат.

Горбачёвн пачхьалкхан а, ССКП куьйгалхочун белхан муьрехь Советийн Союзехь ладаме хийцамаш хилла, цара Ӏаткъам бира дерриг дуьненна а, цигара схьабогӀу хӀара историн хиламаш:

• Масштабехь гӀертар хийца советийн система («Перестройка»). ССРС йукъайаккхар гласностан, Дешан маршонан, зорбанан маршонан политика, демократин харжамаш, хийцар социалистийн экономика базаран моделан агӀора (1987 шеран экономикин хийцамийн концепцис базаран йукъаметтигаш йукъайохура гуттара тӀаьхьа), цуо бигира кӀоргера экономикин къоьлле.

• Шийла тӀом чекхбаккхар.
• овхӀанчуьра советийн эскарш арадахар (1989).
• коммунистийн идеологин пачхьалкхан статусах дӀахадар, Кхин ойлайерш хьийзабар.
• ССРС а, Малхбален Европин социалистийн мехкаш базаран экономике а демократе бовлар бахьнехь, ССРС а Варшавин блок йохар.

2020 шарахь дуьйна ву уггаре дукха ваьхна Российн урхалча, иза хьалха велира Керенский Александрал а ССРС номиналан куьйгалхочул Кузнецов Василийл (89 шераш).

Вина 1931 шеран 2 мартехь Ставрополан мехкан (оцу хенахь Къилбаседа-Кавказан мохк) Медвеженски кӀоштара Привольни йуьртахь, ахархойн доьзалехь. Да — Горбачёв Сергей Андреевич (08.10.1909—22.02.1976), Оьрсий. нана — Горбачёва (ден фамили Гопкало) Мария Пантелеевна (02.04.1911—14.04.1995), украинхо.

 

	М. С. Горбачёвн дӀайаздина аз
Медиафайлаш лакхитарна гӀо

М. С. Горбачёвн деда а, ненада а 1930-гӀа шерашкахь арабаьхна хилла.

Деда, Горбачёв Андрей Моисеевич (1890—1962), ахархо-долахо; 1934 шарахь йалта дӀадеран план кхочуш ца йарна араваьккхина махкара Иркутскан областе, ши шо даьлча мукъа ваьккхина, даймахка йухавирзина колхоз йукъа вахана, цигахь валлалц къахьегна.

Ненаден, Гопкало Пантелей Ефимовичан (1894—1953), схьавалар дара Черниговн губернера ахархойх, пхеа берех воккхаха вверг вара, 13 шо долуш да велира, тӀаьхьуо кхелхира Ставрополан махка. Дуьненан хьалхарчу тӀеман ветеран, латта кхечира советийн Ӏедал долуш, 1920-гӀа шерашкахь дакъа лецира латта тодаран доттагӀалла кхуллуш, 1928 шарахь ЕКП(б) велира, тӀаккха хӀоттийра Привольнера «Бепигкхиорхо» колхозан председатель, 1930-гӀа шерашкахь хилла луларчу, Привольнин 20 километр генара, йуьртара «ЦӀен Октябрь» колхозан председатель, Михаил ишколе ваххалц, вехира ненадеца а ненаненаца а, троцкизмехь бехке вина [[Доккха таӀзар|1937 шарахь ненада лецира. Таллам боьдуш, 14 бутт баьккхира набахтехь, ницкъбар а, сийсазалла а лайра. Пантелей Ефимович тоьпаш тохарех кӀелхьара велира 1938 шарахь февралан пленумехь «партин некъ» хийцабаларна, пленум лерина йара «совнаха хӀуманашца дов латторех лаьцна». ЖамӀехь 1938 шеран сентябрехь Красногвардейскан кӀоштан ППУ хьаькамо ша-шена тапча туьйхира, ткъа Пантелей Ефимович бакъ вира, 1938 шеран декабрехь мукъаваьккхира. 1939 шарахь ненада йуха а хилира колхозан председатель, тӀаьхьа куьйгалла дира кӀоштан лаьттан декъан.

Сийлахь-Боккха Даймехкан тӀом болуш, Горбачёв Михаилан 10 шо сов долуш, да тӀаме вахара. кӀеззиг хан йаьлча йуьрта чудевлира немцойн эскарш, доьзало пхи бутт сов баьккхира оккупацехь. 1943 шеран 21—22 январехь, БуритӀе йолчура тӀелетта, и кӀошташ мукъайехира советийн эскарша. Мукъайаьккхинчул тӀаьхьа да кхелхина аьлла хаам беира. Ткъа масех де даьлча дегара цӀа кехат деира, хиира иза дийна хиларх, похоронка галбевлла даийтина хилар а. Горбачёв Сергей Андреевична совгӀат динера шина ЦӀечу Седан орденца а, [[«Доьналла гайтарна» мидал (ССРС)| «Доьналла гайтарна» мидалца а. Дахаран халчу меттигашкахь дас цкъа гӀолаьцна ца Ӏа Горбачёвна.

13 шо долуш дуьйна деша а доьшуш болх беш вара МТС а, колхозехь а.

15 шо долуш дуьйна МТС комбайнёран гӀоьнча болх бира.

1949 шарахь ишколахо Горбачёвн йалташ чудерзош тӀех дика къахьегарна совгӀат дира Къинхьегаман ЦӀен Байракхан орденца.

ИтталгӀачу классехь, 19 шо долуш хилира ССКП декъахочун кандидат, иза цига магийра ишколан директоро а, хьехархоша а.

1950 шарахь ишкол чекхйаьккхира детин мидалца, экзаменаш йоцуш дӀахӀоьттира М. В. Ломоносовн цӀарах МПУ, и таро йелира пачхьалкхан правительствон совгӀато.

1952 шарахь дӀаийцира ССКП.

Арахьара суьрташ
	Автобиография М. С. Горбачёва. 1961 год. Лист 1

Арахьара суьрташ
	Лист 2

МПУ юридически факультет тӀехдика чекхйаьккхинчул тӀаьхьа хьажийра Ставрополе мехкан прокуратуре, цигахь болх бира 10 дийнахь — 1955 шеран 5 - 15 августехь. Иштта цунна пародеш йира Евдокимов Михаила, Задорнов Михаила, Хазанов Геннадийс, Винокур Владимира, Грушевский Михаила, Галкин Максима. Горбачёвн персонаж лелийра 1990-гӀа —2000-гӀа шерашна йуьххьехь эфире йолуш хилла «Тайнигаш» телепередачехь, оцу программехь Горбачёвн аз дора актёраш Безруков Сергейс и Игорь Христенко. Горбачёв хьехавина даймехкан а, дозанал арахьарчу а исбаьхьаллин фильмашкахь, царна йукъахь — «Ваша 2» («Хаза вахархьама, Горбачёвс хьан Даймохк дӀабелла америкахошна»), «Генрегара криминалан фишка» («Аша вешний Чехов?» — «Иза сан уггаре дукха веза оьрси ву Горбачёвл тӀаьхьа»), кхин а. «СимпсонгӀар» мультсериалан ворхӀалгӀачу шеран» кхойтталгӀа серехь, «ГӀуон ши лулахо» ловзайора Горбачёвн а, Джорджа Буша-воккхаха волчун а йукъаметтигаш.

 

1962 шеран мартехь дуьйна — ССКП мехкан комитетан Ставрополан мехкан-кхолларан колхозан-совхозан урхаллин парторг. 1961 шеран октябрехь — ССКП XXII гуламан векал. 1963 шарахь дуьйна — ССКП Ставрополан мехкакома партин меженийн декъан куьйгалхо. Ставропольера партин мехкакоман хьалхарчу секретаран даржера дӀавоьду Ф. Д. Кулаковс 1964 шарахь оцу даржера шен когаметтаволчу Л. Н. Ефремовга вийцира М. С. Горбачёв дика тӀаьхье хин йолчу партбелхалойх цхьаъ ву аьлла. Ефремовн иза дика ца хеттехь а, Москохара иза хьалхататта бохуш хьехарш дара деш. 1966 шеран 26 сентябрехь Горбачёв Михаил хаьржира ССКП Ставрополан мехкакоман хьалхара секретарь. Оццу шарахь вахара дозанал арахьа, ГДРе. 1967 шарахь цуо дуьхьала воцуш чекхйаьккхира Ставрополан йуьртабахаман институтан экономикин факультет говзалла агроном-экономист йолуш.

Исбаьхьаллин фильмаш

• 1985 — Дэвид Ллойд Остин «Рокки 4» фильмехь (режиссёр — Сталлоне Сильвестр)
• 1988 — Дэвид Ллойд Остин «Йеккъа тапча» фильмехь (режиссёр — Цукер Дэвид)
• 1989 — Джон Д’Амико «Вало Ӏалашо йолчу валаве» фильмехь
• 1991 — Трошин Владимир «Чернобыль: ТӀаьххьара дӀахьедар» фильмехь
• 1992 — Куравлёв Леонид «Дерибасовскин тӀехь хенан-хӀоттам дика бу, йа Брайтон-Бич тӀехь йуха а догӀнаш оьху» фильмехь (режиссёр — Гайдай Леонид)
• 1993 — Горбачёв Михаил (камео) «Берлинан тӀехулара стигал 2» фильмехь
• 1994 — Яременко Валентин «Мехах схьаэцар» фильмехь
• 2005 — Барковский Сергей «Брежнев» телесериалехь
• 2009 — Агапов Иван «КӀеда-мерза май» фильмехь
• 2011 — Юматов Владимир «Ельцин. Кхо де августехь» фильмехь
• 2012 — Шпилевский Михаил « Беттан важа агӀо» фильмехь (режиссёр — Котт Александр)
• 2015 — Лаптев Владимир «Нестеровн лол» телесериалехь
• 2015 — Мякушко Александр «Ахча» телесериалехь

Комментареш