Бартбуохар

Кхечу хьостехь йаздина Бартбуохар — коьртаниг политикин кхачонера Ӏоттадалар ду аьлла. Бартбуохар бартбуохар довзар олу Ӏилмано Ӏамадо. ТӀеман гӀуллакхехь Ӏамадо «Герзашца долу дов» Ӏилма.

Бартбуохар — хӀора агӀоно кхечу агӀонанца йогӀуш йоцу дуьхьала йолу шен позици лоцу хьал. Бартбуохар — индивидийн, тобанийн, цхьаьнакхетараллин башха йукъаметтиг, иза хуьлу цхьаьна ца догӀу хьажарх, позицехь, хьаштех. Бартбуохаран йу деструктиван а, конструктиван а функцеш.

Бартбуохаран агӀонаш хила тарло йукъараллин тобанаш, дийнатийн тобанаш, техникин системаш.

Ши агӀо

Ши агӀо, йа оппозици, дуьхь-дуьхьала латтар ду, оццу хенахь вовшашца уьйр йу, шенан чохь латтадо цхьаьна ца даран потенциал, амма ша Ӏотта ца ло йа къовсам ца бо.

Жигаралла

Жигаралла — бартбуохаран кхин хьесап ду, амма «къовсам» а, «дуьхьало» а кхетамашна синоним йолу жигаралла, иза хуьлийла дац бартбуохаран субъектан агӀор кхетаман хьелаша ло цхьа импульс йоцуш.

Бартбуохаран субъекташ

Бартбуохаран субъект хилар — кхин цхьа хьесап. Субъект — бартбуохо хьал дан а, шен хӀуманах доьзна дов леларан Ӏаткъам бан а таро йолу жигара агӀо. Дукхах дерг, бартбуохаран субъектийн башха тайпана ойла йар девне хуьлу.

Бартбуохарангенез — тӀехь лар йуьту, таханлера йукъараллин бартбуохаран кепийн кхоллайаларан а, кхиаран а хьесап. Финансийн-экономикин а, банкийн а гӀуллакхийн амалехь ду кхо вариант бартбуохар — арахьара, чоьхьара, институцин. Бартбуохарангенез цахедда диалектин кхолладаларан а, кхиаран а, шен хӀоъ чухула (бартбуохар) модернизацин долуш долу социалан реалаллин хьесап ду.

Цхьаццаннан хетарехь бартбуохаран фазанаш йу:

1. Бартбуохаран хьал кхолладалар
2. Бартбуохарах кхетар
3. Бартбуоьхна лелар гайтар
4. Бартбуохар кӀоргдар
5. Бартбуохар дерзор
6. Бартбуохарал хьалха. Хила тарло, нагахь, дов листар маслаӀатца хилча.

Таханлерачу Бартбуохар Ӏаморехь билгалйаьккхина субъектан бартбуохаран хьолехь леларан пхиъ стратеги а, иза листар а:

• Волар — цхьа агӀо хӀуъа хилча а реза йу вукханца, амма шен дӀахаийта ца ваьхьа ойла йу.
• Идар — бартбуохаран хьолех вадар.
• МаслаӀат — шине а агӀонна мега сацам.
• Къийсар — кхечу агӀонна жигара дакъа лацар.
• ЦхьаьнагӀуллакхдар — шинне а пайденна болу сацам бийцабаккхар а, кхочуш бар а.

• Йукъарлонаш лелочеран гӀоьнца бартбуохар машаре дерзор;
• Къовсаме дерг листа рогӀехь гуламаш бар;
• Сацам банза дерг «Цхьаьна ханна сацор», долуш долу карара хьал латторан барт;
• Бартбуоьхнарш физикин агӀор бекъар (масала, пачхьалкхийн дозанехь пенаш дар);
• Къовсамаш «ондачун бакъонца» ницкъаца берзор.

• Социалан бартбуохар
• Педагогин бартбуохар
• Цхьаьна хенанна сацийна бартбуохар