4. Vijek: Stoljeće

4. vijek je razdoblje koje je trajalo od 301. do 400. godine. U Evropi se tradicionalno smatra dijelom Starog vijeka, odnosno početkom perioda poznatog kao kasna antika.

Za istočnu hemisferu u 4. vijeku je karakteristično da su se dotadašnja svjetska carstva sa različitim rezultatima pokušavala oporaviti od kriza u ranijim periodima, odnosno bila izložena novim iskušenjima, bilo u obliku eksternih demografskih pritisaka, bilo u obliku novih religija i ideologija.

Na zapadu je Rimsko Carstvo nakon određene stabilizacije pod sistemom tetrarhije početkom vijeka ponovno postalo žrtvom građanskih ratova. Oni su međutim potrajali relativno kratko, i to zahvaljujući tome što je njihov pobjednik Konstantin Veliki prihvatio kršćanstvo, ne samo kao vlastitu religiju nego i kao jedno od sredstava kojim će legitimirati svoju i vlast svojih nasljednika. Otada pa nadalje će svi rimski carevi, uz izuzetak Julijana Apostate, biti kršćani, a dotada progonjena kršćanska Crkva postaje ne samo ozakonjena, nego i jedan od temelja društvenog poretka. Pod njenim uticajem će kršćanstvo do kraja vijeka postati državna religija, a sve druge religije postati marginalizirane i na kraju zabranjene, započevši proces koji će dovesti do kraja dotadašnje antičke kulture. Crkva je, međutim, nakon dolaska na vlast bila izložena i unutrašnjim sukobima vezanim uz doktrinarna pitanja; oni, uključujući arijanski spor, dobivaju i političku dimenziju i u drugoj polovici vijeka dovode do novih političkih nestabilnosti. Provala Huna na područje Istočne Evrope dovodi do potiskivanja Gota i drugih germanskih naroda na zapad, što će započeti Veliku seobu naroda i rimske granice ponovno staviti pod snažan pritisak, kome je rimska vojska, a pogotovo nakon katastrofalnog poraza u bitci kod Hadrijanopolja sve teže mogla odolijevati.

Na istoku je političko jedinstvo Kine, ranije ostvareno pod dinastijom Jin kompromitirano kada su se njeni članovi upustili u bratoubilački Rat Osam prinčeva, koji je materijalno i moralno iscrpio zemlju u toj mjeri da su Wu Hu nomadi početkom vijeka započeli veliki ustanak i do 316. uspjeli zauzeti sjevernu Kinu, izazvavši brojna razaranja i egzodus kineskog stanovništva na jug. Dinastija Jin je sigurno utočište pronašla tek u južnoj Kini gdje je sa sjedištem u današnjem Nanjingu stvorila koliko-toliko stabilni režim u kome se nastavila razvijati tradicionalna kineska kultura i civilizacija. Na sjeveru su pobjednički Wu Hui uspostavili niz država kasnije poznatih kao Šesnaest kraljevstava. Od njih je najmoćnija bila Raniji Qin koja je oko 376. uspjela nakratko ujediniti cijelu sjevernu Kinu; njen pokušaj da uništi dinastiju Jin i proširi vlast na jug je, međutim, zaustavljen u na rijeci Fei 383. što je dovelo do njenog kolapsa. Pod vlašću Wu Hua je u sjevernoj Kini dotada dominantni taoizam počeo mijenjati budizam čiji će misionari po prvi put doprijeti i do susjedne Koreje.

• Noba naseljavaju Afriku.
• Rani 4. vijek - bivša sala za publiku poznata kao Bazilika izgrađena u njemačkom gradu Trieru.
• 301. - Armenija postaje prva zemlja koja kršćanstvo uvodi kao svoju državnu religiju.
• 304. - Liu Yan (Han Zhao), dotada vazalni vladar Xiongnua, diže ustanak protiv kineske vlasti i proglašava državu Han, prvo od Šesnaest kraljevstava.
• 306 - 337: Konstantin Veliki ukida progone hrišćana u Rimskom Carstvu, a Konstantinopolj postaje novo središte carstva.
• 313. - Milanski edikt kojim je u Rimskom Carstvu prvi put ozakonjeno kršćanstvo.
• 316. - Wu Hu nomadi preuzimaju vlast nad sjevernom Kinom, tjerajući careve dinastije Jin na jug.
• 325 - Konstantin Veliki saziva održan prvi ekumenski sabor u Nikeji da smiri neslaganja između kršćana vezano za Arijanski spor.
• 325 - 328: Kraljevstvo Aksum prihvata hrišćanstvo.
• 11. 5. 330. - Bizantijum proglašen novom prijestonicom Rimskog Carstva od strane cara Konstantina; datum kada po tradiciji započinje Bizantsko Carstvo.
• 335 - 380: Samudragupta proširuje Gupta Carstvo.
• 337: Konstantin Veliki pokršten na samrtnoj postelji.
• 350: Kraljevstvo Aksum osvaja Kraljevstvo Kuš.
• 350 - 400: Tokom ovog vremenskog perioda Huni počinju sa napadima na Sasanidsko Carstvo.
• 350 - 400: Kutai Martadipura period, tokom kojeg su nastali najstariji kameni natpisi na području Istočnog Kalimantana u Indoneziji.
• 365. - Zemljotres jačine najmanje 8 stepeni po ljestvici magnitude pogodio je istočno mediteransko područje. Cunami koji je nakon toga uslijedio, uzrokovao je velike štete na ostrvu Krit, Grčkoj, Libiji, Egiptu, Kipru i Siciliji.
• Sredina 4. vijeka: Napravljeno 34 komada rimskih srebrnih ukrasnih tanjira. To su najvrijedniji rimski predmeti napravljeni u Britaniji kako po umjetničkoj vrijednosti tako i po težini. Danas se ovi predmeti čuvaju u Britanskom muzeju.
• Sredina 4. vijeka: Wang Xizhi, najznačajniji kineski kaligraf koji je izradio dio natpisa za Feng Ju album u vrijeme Šest dinastija. Danas se čuva u Nacionalnom Muzeju-Palati u Taipei-u, Tajvan.
• 370. - 375.: Huni provaljuju na područje Istočne Evrope, pokorivši Alane i potisnuvši Ostrogote na zapad, te tako započinju lančanu reakciju, odnosno proces kasnije poznat kao Velika seoba naroda.
• 376. - Vizigoti stigli do Dunava tokom njihovog bjekstva od Huna. Rimsko Carstvo dopušta Vizigotima prelazak na teritoriju njihovog carstva.
• 378. - Bitka kod Hadrijanopolja u kojoj Vizigoti nanose katastrofalan poraz rimskoj vojsci, prisilivši Rimljane, da prvi put u svojoj historiji, pristanu na trajno naseljavanje barbara na svojoj teritoriji.

 

• 378. - Syaj K'ak' osvaja majanski grad El Perú 8. januara.
• 378. - Syaj K'ak' osvaja majanski grad Tikal 16. januara.
• 378. - Syaj K'ak' osvaja majanski grad Uaxactun.
• 381. - Prvi carigradski sabor kojim je arijanski spor u kršćanskoj Crkvi odlučen u korist trinitarijanaca, a arijanstvo proglašeno herezom.
• 383. - Bitka na rijeci Fei u kojoj snage dinastije Jin nanose katastrofalan poraz sjevernoj državi Raniji Qin, izazvavši njen kolaps.
• 390. – 395.: Rimski car Teodozije I donosi niz edikata kojima se u Carstvu nastoji iskorijeniti drevna rimska i sve druge paganske (ne-kršćanske) religije.
• 395. - Rimski car Teodozije I umire, što dovodi do trajne podjele Rimskog Carstva na Zapadno i Istočno.

 

• Elija Audoksija, rimska carica (385 - 404).
• Alarik I, vladar Vizigota.
• Albia Dominika, rimska carica i regent (337 - 338).
• Flavije Arbogast, rimski general i pounjenik.
• Atlatl Cauac, vladar Teotihuacana.
• Bassianus, rimski kandidat za titulu Cezara.
• Kaloker, rimski uzurpator.
• Chak Tok Ich'aak I, (vladao od 360 - 378) 14. dinastijski vladar Tikala.
• Čandragupta I, (320 - 335) vladar Gupta Carstva.
• Čandragupta II, (380 - 415) vladat Gupta Carstva.
• Klaudije Silvan, rimski general i uzurpator.
• Konstans, rimski car (337 - 350).
• Konstantina, rimska augusta (317 - 354).
• Konstantin Veliki, rimski car (305 - 337).
• Konstantin II, rimski car (337 - 340).
• Konstancije I Hlor, rimski car (293 - 306).
• Konstancije II, rimski car (337 - 361).
• Konstancije Gal, rimski cezar (351 -354).
• Krisp, rimski cezar (317 - 326).
• Dalmacije, rimski cezar (335 - 337).
• Decentije, rimski uzurpator (360 - 353).
• Dioklecijan, rimski car (284 - 305).
• Domicije Aleksandar, rimski uzurpator (308 - 311).
• Eugenije, rimski uzurpator (303 - 304).
• Eugenije, rimski uzurpator (392 - 394).
• Eutropije, rimski političar i glavni savjetnik rimskog cara.
• Ezana od Aksuma, vladar kraljevstva Aksum.
• Faxian, kineski budistički sveštenik.
• Firmus II, rimski uzurpator od 372-375 n.e.
• Fu Jian, osnivački vladar sjeverne kineske države Raniji Qin.
• Gainas, rimski Magister militum (bos. vojskovođa), kratko držao pod kontrolom Konstantinopolj.
• Galerije, rimski car (vladao 293-311).
• Gildo, rimski general i pobunjenik, uzrokovao Gildonski rat.
• Godigisel, vladar Vandala.
• Gracijan, rimski car (vladao 367-383).
• Hanibalijan, rimski političar i kralj kraljeva, kandidat za vladarsko mjesto u obnovljenom Pontskom Kraljevstvu.
• Honorije, rimski car (vladao 384-423).
• Jovan Hrizostom, Patrijarh Konstantinopoljski rodom iz Sirije.
• Jovijan, rimski car (vladao 363-364).
• Julijan Flavije Klaudije, rimski car (vladao 360-363).
• Justina, rimska carica i regent
• K'inich Muwaan Jol I, 13. dinastijski vladar Tikala.
• Licinije, rimski cezar (vladao 317-324).
• Magnencije, rimski uzurpator (vladao 350-353).
• Magnus Maksim, rimski car (vladao 383-388).
• Marcel (uzurpator), rimski uzurpator 366. n.e.
• Martinijan, rimski car.
• Maksencije, rimski car (vladao 306-312).
• Maksimijan, rimski car.
• Maksimin Daja, rimski car.
• Nepotijan, rimski uzurpator.
• Prokopije, rimski uzurpator.
• Valerij Romul, rimski konzul, sin i prijestolonasljednik rimskog cara.
• Rufin, pretorijanski prefekt Istoka.

• Stremen u Kini, ne kasnije od 322