Karaez-Plougêr: Kumun Penn-ar-Bed

Er bloaz 1956 e voe kendeuzet Karaez gant Plougêr. Un enklozadur e oa Kêr-Garaez en homañ. E Penn-ar-Bed emañ, gennet etre tri departamant abaoe an dispac'h gall: Penn-ar-Bed, Mor-Bihan hag Aodoù-an-Arvor, ar pezh zo bet drastus evit hec'h armerzh.

Karaez-Plougêr
Maner Kerampuilh
Anv gallek (ofisiel)	Carhaix-Plouguer
Bro istorel	Kernev
Melestradurezh
Departamant	Penn-ar-Bed
Arondisamant	Kastellin
Kanton	Karaez (pennlec'h)
Kod kumun	29024
Kod post	29270
Maer Amzer gefridi	Kristian Troadeg (BWR) 2001-2026
Etrekumuniezh	KK ar Poc'hêr
Bro velestradurel	Bro Kornôg Kreiz-Breizh
Lec'hienn web	Ti-kêr
Poblañsouriezh
Poblañs	7 165 ann. (2020)
Stankter	278 ann./km²
Douaroniezh
Daveennoù lec'hiañ	48° 16′ 42″ Norzh 3° 34′ 02″ Kornôg / 48.2783, -3.5672
Uhelderioù	kreiz-kêr : 104 m bihanañ 69 m — brasañ 169 m
Gorread	25,81 km²
Karaez-Plougêr
kemmañ

Kumunioù amezek

	Poullaouen	Poullaouen	Karnoed (Aodoù-an-Arvor)
	Kerglof	N	Trefrin, Ar Vouster (Aodoù-an-Arvor)
		K    Karaez-Plougêr    R
		S
	Kledenn-Poc'hêr, Sant-Hern	Motrev	Plevin (Aodoù-an-Arvor)

Stummoù skrivet

• Erwan Vallerie : "Caer Ahes, 1081 ; Carahes, 1146 ; Carhahes, Caraes, XIIè ; Carahes, 1214 ; Carahais, 1278 ; Kerahes, 1290 ; Quarhez, 1305 ; Kerahes, 1306 ; Kerahes, Carahez, 1315 ; Karahes, 1320 ; Carahes, 1327 ; Kar heys, 1362 ; Carhaiz, 1363 ; Karahais, 1367 ; Kerhaes, 1368 ; Kerahaiz, 1370 ; Carahes, 1371 ; Carahes, Sancti Tremori de Karahes, 1371 ; Kerahes, 1378 ; Karahes, 1381 ; Carhaix, 1381 ; Kerahez, 1394 ; Kaerahees, 1405 ; Kaerahes, Kaerahez, 1415 ; Kerahes, 1420 ; Kerahez, Kerahes, 1422 ; Karhez, 1457 ; Guicaraix (anv-tiegezh*), 1457 ; Karheix, 1460 ; Keraheix, 1462 ; Kerahaix, 1466 ; Kerahez, 1467 ; Kerahes, 1469 ; Kerahes, 1488 ; Carhaix, 1489 ; Kerahes, 1513 ; Kerahes, 1516 ; Carhaix, 1519 ; Karhez, 1523 ; Kerahez, 1524 ; Kerahes, 1536 ; Carhaix, 1565 ; Kerahes, 1574 ; Kerahez, 1591 ; Quarahez, 1593 ; Karaes, Keraes, Carès, Kaerais, Kerhahez, Karhez, 1636 ; Ker-Aes, 1779".

Gerdarzh

Kalz a draoù zo bet kinniget evit an anv se, darn iskis ha fentus.

• Gregor Rostren : Urbs AEsia.
• Dom Lobineau : diwar Ker-Is.
• Corret de la Tour d'Auvergne : diwar Aetius (gouarnour roman Galia).
• Ogée : Carhaix pe Ker-aes : diwar Aetius (gouarnour roman Galia).
• Jacques Cambry : priñsez Ahès, merc'h Conan Meriadec, pe hini ar roue Gradlon.
• Chevalier de Fréminville : diwar Ahès (priñsez).
• Deric : diwar ar ger brezhonek Ker-Heic hag a dalv kement ha "klujar", abalamour ma vefe kalz anezho er vro.
• Moët de la Forte-Mason, meneget gant Marteville & Varin = omne metallum "kêr ar metaloù" abalamour da vengleuzioù Poullaouen.
• Marteville & Varin : Urbs AEsia. Tostaet o deus ivez Keraes ouzh Mons Aerus > Mené-Arès = Menez Arre.
• René Jouan : diwar anv Cherem pe Keren, kêr eus Tyr (Liban).
• Anatole Le Braz : Kêr-Is =  Carhaix, kêr-benn an Osismied.
• François Taldir-Jaffrennou : mann da welout gant Caer Aétius na Caer Ahès. Gwelloc'h eo tostaat ouzh ur gêr kerneveurek Carhays, 14 km eus Truru,  5 km eus Tregony.
• O.-L. Aubert : Caer-Arhès.
• Francis Gourvil : Car- n'eus mann da welout gant Kêr.
• Léon Fleuriot : Corophes > Carofes > Carifes > Carahaes.
• François Moal : eus Caer Isc = Exeter, pe Caerhayes e Kernev-Veur, pe Caerleon-Upon-Usk e Kembre.
• Patrick Galliou ha Bernard Tanguy : Corophesium < Carrofens(em) < carruvium < quadruvium = kroashent.
• Bernard Tanguy : carruvium < quadruvium ' = kroashent.
• Gwenc'hlan Le Scouezec  : Kera(h)es = Kêr (prinsez) Ahès.
• Éditions Flohic : carofes, kroashent.
• Guide Michelin : "Kaer" signifie "ville" ; Ahès désignerait les Osismes, une tribu celte.
• Christian Y.-M. Kerboul : Carophesium > Carofès : kêr ar c'hroashent.
• Daniel Delattre : Corophesium, Patrom:IXvet kentved ; Kerahes, eusKer-Ahès, eil merc'h Gradlon.
• Christiane Kerboul-Vilhon : diwar Carhays eus Kernev-Veur.

Henamzer

• Vorgium eo anv latin ar geoded c'halian, kêr-benn an Osismied, a zo deut da vout Karaez.
• Kentañ roudoù tud eno a zo eus ar IV^e kantved kt JK. Meneget eo e Taolenn Peutinger. Edo e-kreiz ur rouedad hentoù, galian da gentañ, roman goude, e stumm ur steredenn. Da skouer e kase an hentoù-se d'ar Pouldu dre Lannejenn ha Kemperle, da v-Blabia (Porzh-Loeiz bremañ) dre Henbont ha da Rieg dre Skaer ha Banaleg.

XVII^vet kantved

• Emsavadeg ar Bonedoù ruz: trubuilhoù a voe e kêr d'ar 6 ha d'ar 7 a viz Gouere 1675; d'ar 6 e vo preizhet ha lakaet en arigrap ti Claude Sauvan, fermour an dleoù, an aotrou Châteaufort gant ur yoc'h a dud: 150 gwaz ha 42 vaouez a voe tamallet oute bet kemeret perzh en trubuilhoù, lazhet ur mevel, laeret gwin-ardant, argant, pezhioù-arrebeuri, paperioù, ha kendalc'het e voe d'ar 7 daoust d'ar gouarnour, an aotrou Kerloued, bout deut war al lec'h.

Dispac'h Gall

• Gant al lezenn eus an 26 a viz C'hwevrer 1790 e voe lakaet Karaez da benn ur bann.

XX^vet kantved

Brezelioù

• Monumant ar re varv e Karaez.
• Monumant ar re varv e Plougêr, luc'hskeudenn.

Brezel-bed kentañ

• Mervel a reas 145 gwaz eus Karaez, da lâret eo 4,15% eus ar boblañs e 1911, ha 62 eus Plougêr, eleze 5% eus ar boblañs e 1911, abalamour d'ar brezel.

Eil brezel-bed

• Mervel a reas 27 milour, 24 den all a va varvas, lazhet d'an Alamaned pe er c'hampoù-bac'h.

Trevadennoù

• Brezel Indez-Sina: seizh gwaz a varvas.
• Brezel Aljeria: pevar gwaz a varvas.

Tachennoù all

• Liban : mervel a reas ur milour e 1983;
• Bosnia : ur milour a varvas e 1997.

Kendeuziñ

• 1956 : bodet e voe Karaez ha Plougêr en ur gumun hepken, anvet "Karaez-Plougêr".

•  
  Iliz katolik Sant Treveur, parrez Karaez
•  
  Iliz katolik Sant Pêr, parrez Plougêr
•  
  Tiez kozh
•  
  Ti ar Senechal
•  
  Marc'h-du kozh, plasenn an Ti-gar

• Bez ar C'hommonwealth e bered ar gumun

Bro	Niver a soudarded
Kanada	1 (aerlu)
Hollad	1

Mervel a reas d'an 13 a viz C'hwevrer 1943 e-pad an Eil Brezel Bed.

• An ti-gar.

Emdroadur ar boblañs abaoe 1962

Niver a annezidi

• E 1921, d'an 2 a viz Gwengolo, e voe votet un het gant kuzul-kêr Karaez evit goulenn ma vije kelennet ar brezhoneg er skolajoù hag el liseoù hag e vije posupl tremen un arnodenn brezhoneg er vachelouriezh.
• Ar Brezoneg er Skol, 1934-1936: ar c'huzul-kêr a savas a-du gant ar mennad skignet gant al luskad Ar Brezoneg er Skol (ABES) evit kelennadurezh ar brezhoneg er skol.

 

Ya d'ar brezhoneg

• D'ar 27 a viz Gwengolo 2004 e oa bet votet ar garta Ya d'ar brezhoneg gant kuzul-kêr ar gumun.
• D'ar 14 a viz Meurzh 2005 e oa bet roet da gumun Karaez al label Ya d'ar brezhoneg live 2.
• D'an 31 a viz Genver 2009 e oa bet roet da gumun Karaez al label Ya d'ar brezhoneg live 3.

 

Buhez foran

• Unan eus ar c'humunioù e-penn a-raok evit lakaat ar brezhoneg war wel er vuhez foran eo Karaez abaoe ar bloavezhioù 1980 da nebeutañ. Bet eo ar gumun gentañ o staliañ panelloù heñchañ divyezhek, pa oa maer Jean-Pierre Jeudy. Gant Kristian Troadeg, maer abaoe 2001 ez eus bet graet ur c'hammed all war-raok ha votet ez eus bet un destenn politikerezh yezh a-unvouezh. Ur bodad trakêr a vod dileuridi eus Ofis Publik ar Brezhoneg, kevredigezhioù brezhonek ar gumun hag hiniennoù kar-o-yezh zo bet savet dindan renerezh Visant Abaziou eilmaer brezhoneger e-karg eus ar sevenadur.
• E 1999 eo bet staliet sez Ofis ar Brezhoneg, benveg politikerezh yezh Rannvro Breizh e Karaez, gant ar Rannvro.

Deskadurezh

• Skolioù divyezhek a zo eno abaoe 1985.
• E Karaez eo bet staliet al lise Diwan kentañ e Breizh.
• E 2011 ez eus kaoz da serriñ an hentad vrezhonek en eil derez er skolioù Stad.
• E distro-skol 2022 e oa enskrivet er skol Diwan hag er c'hlasoù divyezhek 471 skoliad (27,4 % eus skolidi ar gumun evit a sell ouzh ar c'hentañ derez). https://www.brezhoneg.bzh/98-kelenn.htm

Bugaligoù

• Al liezdegemer "Galipette/Toutig penn" en deus sinet Live 1 karta Divskouarn.
• Al liezdegemer "La main dans la main" en deus sinet ul live tost da live 1 karta Divskouarn.

• E Karaez emañ sez ar gazetenn c'hallek sizhuniek Poher-Hebdo.

• An ti-post.

• Gouel an Erer Kozh, e miz Gouere
• Bagadañs, e miz Gouere
• Saloñs al Levrioù ha Romantourien Breizh, en diskaramzer

•  
  An ti-kêr ha skritell divyezhek da-geñver un tennad eus an Dro-C'hall war varc'h-houarn (2011).

Tud bet ganet eno

•  
  Delwenn Théophile-Malo Corret e Karaez.

• 1743 : Théophile-Malo Corret de La Tour d'Auvergne
• 1909 : Vefa de Bellaing, songarourez, emsaverez yezh ha sevenadur Breizh ha barzhez

Tud douaret eno

•  
  Bez Taldir e bered ar gumun.

• Frañsez Jaffrennou-Taldir.

Ardamezeg ar familhoù

	André Aotrounez Durville, eskopti Roazhon, ha Prat-Meur, eskopti Kernev ; ur serjant-jeneral Karaez e 1656. En gul, e lammell en aour.
	Jean Raguineau Senesal Karaez e 1713 En argant e zelfin ouzh kleiz, troc'het etre gul ha glazur

Gevellet eo kêr gant:

•   Oiartzun (Euskal Herria) abaoe 1994
•   Waldkappel (Alamagn) abaoe 1970
•   Carraig Mhacaire Rois (Iwerzhon) abaoe 1996
•   Dawlish (Bro-Saoz) abaoe 1977
•   Rijnwoude (Izelvroioù) abaoe 1996
•   El Arroub (Palestina) abaoe 2003

• 6 a viz Gouere 2011 : 5vet tennad-hent Tro Bro-C'hall etre Karaez hag ar C'hab Frehel; trec'h eo Mark Cavendish (Enez-Vanav).

• (fr) Quentel, P. : Un nom des anciennes routes : Carhaix . In : Revue internationale d'onomastique niv. 18-4, 1966 pp. 255-270.

 

Muioc'h a restroù diwar-benn

Karaez-Plougêr

a vo kavet e Wiki Commons.

• (br) Lec'hienn an ti-kêr
• (br) Karaez-Plougêr war lec'hienn Geobreizh
• L'Ouest en mémoire (Ina) - Daspun etrebroadel ar c'hoarioù Kelted e Karaez-Plougêr 1990
• L'Ouest en mémoire (Ina) - Gouel an Erer Kozh 1995
• L'Ouest en mémoire (Ina) - Spered Kreiz Breizh 1998
• (fr) Istor Vorgium