Касачовыя

Амаль усе касачовыя — шматгадовыя травы, часта эфемероіды з мясістымі карэнішчамі, клубнямі і цыбулінамі. Толькі прадстаўнікі паўднёваафрыканскіх родаў з’яўляюцца своеасаблівымі вечназялёнымі паўхмызнякамі з разгалінаванымі адраўнелымі сцябламі вышынёй да 0,5 м. Сцёблы некаторых травяністых раслін дасягаюць вышыні да 1,8 м. У іншых прадстаўнікоў, наадварот, сцябло рэдукавана, ад яго ў час цвіцення над паверняй зямлі з’яўляецца на вельмі кароткай стрэлцы кветка.

Лісты без чаранкоў, размешчаны звычайна двухрадна і маюць похвенную аснову і пласцінку з паралельным жылкаваннем. Найбольш распаўсюджаная форма ліставых пласцінак мечападобная, асабліва ў карэнішчавых форм. У некаторых раслін пласцінкі маюць цыліндрычную ці чатырохгранную форму. Для большасці цыбулевых і клубневых касачовых характэрна прысутнасць похваў нізавых лістоў. Ва ўсіх касачовых маюцца таксама верхавыя, похвападобныя лісты, прыкветнікі і прадлісты, якія ўтвараюць абгортку ці пакрывала для адной ці некалькіх кветак.

Кветкі актынаморфныя ці зігаморфныя, і тады двухбакова-сіметрычныя; звычайна адносна буйных памераў і сабраны ў верхакветныя суквецці, якія, аднак, могуць рэдукавацца да адной кветкі. У іншых кветкі сабраны ў аднабаковае коласападобнае суквецце, пры гэтым кожная кветка акружана абгорткай з прыкветнікаў і двухкілевага перадліста, а ў некаторых відаў кветкі сабраны даволі густымі галоўкамі.

Калякветнік касачовых венчыкападобны, трохмерны і складаецца з 2 кругоў свабодных ці зрослых у больш ці менш доўгую трубку сегментаў. Яны часта адрозніваюцца адзін ад другога па форме і велічыні, што можна бачыць на прыкладзе касача, які мае вельмі складаную будову ў сувязі з высокай спецыялізацыяй да энтамафіліі. Усе сегменты калякветніка звужаны ў аснове ў пазногцік. Долі вонкавага круга звычайна шырокія, з раснічкамі, адагнутыя кнізу і з’яўляюцца пасадачнай пляцоўкай для насякомых-апыляльнікаў; а ўнутранага круга — меншых памераў, гладкія, адагнутыя ўверх, прыкрываюць тычынкі разам з трыма лістападобнымі рыльцамі з сасочкамі на іх ніжнім боку (над тычынкай) песціка. Колер кветак касачовых розны — ад чыста-жоўтага да сіне-фіялетавага. Часта сегменты калякветніка вельмі страката афарбаваны. Тычынак 3, рэдка 6. Ніці тычынак больш-менш зрастаюцца адна з адной у трубачку, якая ахоплівае завязь. Гінецэй касачовых сінкарпны і ўтвораны 3 пладалісцікамі. Завязь амаль ніжняя, 3-гняздовая. Слупок песціка звычайна дзеліцца на 3 ліста-падобныя рыльцы з сасочкамі на іх ніжнім боку (над тычынкай). Апыленне пераважна шмялямі.

Плады касачовых даволі аднастайныя — мнаганасенныя сінкарпныя каробачкі, якія ўскрываюцца лакуліцыдна — па сярэдняй жылцы кожнага з трох пладалісцікаў. У семені касачовых, як і ў многіх іншых сем’ях аднасемядольных, вялікі эндасперм і маленькі зародак.

Сямейства ўтрымлівае 75-80 родаў і болей 1500 відаў. Шырока распаўсюджаны ў трапічных, субтрапічных і ўмераных абласцях, але асабліва шматлікія ў Міжземнамор’і, Заходняй і Усходняй Азіі, Цэнтральнай і Паўднёвай Амерыцы.