Анколе

да 1967 г.

Гістарычная дзяржава
Анколе
Nkore
Герб Сцяг
1447 — 1967
Сталіца	Мбарара
Рэлігія	мясцовыя культы, хрысціянства
Насельніцтва	400000 чал. (1902 г.)
Форма кіравання	Манархія

Згодна вусным паднням дзяржава Анколе была заснавана прыкладна ў XV ст. правадыром Рухіндам з рода Бахінда, які адносіў сябе да народа бахіма. Лічылася, што Рухінда паходзіў з імперыі Кітара або нават ад звышнатуральнай істоты, і толькі яго нашчадкі маглі займаць пасаду манархаў-амугабэ. У XVI воіны Анколе захапілі шэраг суседніх дзяржаў. Іх жыхары склалі буйную групу насельніцтва баіру, падначаленую бахіма. На працягу некалькіх стагоддзяў Анколе знаходзілася ў залежным стане ад больш магутнай дзяржавы Буньёра. Саслабленне Буньёра ў XIX ст. дазволіла ім пашырыць межы, аднак к канцу стагоддзя эканоміка і сацыяльны лад былі вельмі саслаблены эпізаотыяй.

У 1901 г. у выніку асобнага пагаднення Анколе была далучана да брытанскага пратэктарата Уганда. Фармальна Анколе захоўвала ўнутранае самакіраванне і манархічны лад кіравання. У рэчаіснасці, развіццё рынкавых адносін і адукацыі прывяло да саслаблення бахінда. Выхадцы з Анколе ўдзельнічалі ў стварэнні незалежнай дзяржавы Уганды.

У 1967 г. дзяржава Анколе была канчаткова ліквідавана і далучана да Уганды ў якасці 10 асобных акруг. У 1971 г. амугабэ Гасёнга II адмовіўся ад супрацоўніцтва з рэжымам Ідзі Аміна і ўзнаўлення манархіі. Тым не меней, яго сын Джон Патрык Барыг'е абвясціў сябе ў 1993 г. новым манархам Нтарэ VI і выступіў за ўзнаўленне Анколе як аўтаноміі ў складзе Уганды. Яго прапанова была адпрэчана прэзідэнтам Ёверы Мусевені.

 

Анколе з'яўлялася манархічнай дзяржавай на чале вярхоўнага правадыра з тытулам амугабэ. Усе амугабэ паходзілі з роду Бахінда, прычым былі прамымі нашчадкамі першага амугабэ Рухінды. Манарх лічыўся ўладальнікам усіх земляў і кароў — асноўнага сімвала багацця. У рэчаіснасці, буйная рагатая жывёла знаходзілася ў карыстанні родаў бахіма. Яны складалі прывілігіраваны пласт насельніцтва, які займаўся адгоннай жывёлагадоўляй, займалі дзяржаўныя пасады і служылі ў войску.

У выніку экспансіі Анколе падпарадкавала шэраг суседніх дзяржаў. Іх жыхары былі пераважна банту. Яны былі пераўтвораны ў большы па колькасці, але ніжэйшы па статусу пласт насельніцтва баіру. Першыя еўрапейскія даследчыкі рэгіёна Вялікіх азёр параўновалі іх з рабамі або ілотамі. Баіру займаліся земляробствам, рамёствамі, трымалі дробную свойскую жывёлу, аднак не кароў. Паміж бахіма і баіру існаваў абмен прадуктамі працы, яны размаўлялі на адной мове нколе і спавядалі агульную рэлігію. Тым не меней, шлюбы паміж імі былі забаронены.

Да прыняцця хрысціянства ўлада амугабэ мела тэакратычны характар і была неабмежаванай. У кіраванні манарху дапамагалі дарадцы. Дзяржава была падзелена паміж буйнымі родавымі арганізацыямі бахіма і баіру. Старэйшыны родаў бахіма фарміравалі раду, якая нерэгулярна склікалася для прыняцця найбольш важных рашэнняў.

У Анколе мелася сталая армія, што складалася з асобных ваенных фарміраванняў амутвэ. Служба ў іх лічылася абавязкам бахіма. Баіру забаранялася нават валодаць зброяй. Толькі ў канцы XIX ст. саслабленне родаў бахіма вымусіла іх прыцягваць да службы на паўднёвых межах баіру і перасяленцаў-тутсі.

Уся тэрыторыя Анколе падзялялася на ваенныя акругі мукуру вэк'янга на чале ваенных правадыроў. Фармальна яны прызначаліся амугабэ, але ў рэчаіснасці ўлада перадавалася па спадчыне. Правадыры безумоўна падпарадкоўваліся амугабэ, хаця мелі шырокія паўнамоцтвы і часам самі абвяшчалі вайну супраць суседзей. Падчас буйных ваенных кампаній манарх прызначаў адзінага ваеннага правадыра. Межы ваенных акруг не супадалі з межамі родавых тэрыторый.

Ваенныя дзеянні ўяўлялі сабою пераважна хуткія ваенныя рэйды супраць суседніх дзяржаў з мэтай захапіць кароў або рытуальныя прадметы ў якасці трафеяў. Анколе пакутвала ад нападаў Буньёра, пазней — кіга і баньяруанда. Да канца XIX ст. войны атрымалі абарончы характар.

• Nkore History
• Catching a close-up view of Uganda's oldest "Ankole Kingdom"
• Reconstructing the dynamic history of Uganda’s Bairu