Манархія

д.) і звычайна перадаецца па спадчыне.

Манархія — 2) форма дзяржаўнага кіравання, у якой крыніца ўлады — Бог (самадзяржаўе) або сам носьбіт дзяржаўнай улады (самаўладства), а асновай улады служаць яе маральны аўтарытэт у грамадстве і традыцыя, у сілу гэтага ўлада спадчынная. Таксама манархія — адна з найстаражытнейшых форм кіравання.

• Абсалютная манархія — манархія, якая прадугледжвае амаль неабмежаваную ўладу манарха. Пры абсалютнай манархіі ўрад або іншыя органы ўлады адказныя толькі перад манархам як кіраўніком дзяржавы, а парламент у шэрагу выпадкаў наогул адсутнічае або з’яўляецца толькі дарадчым органам пры манарху (цару, каралю і інш.).
• Канстытуцыйная манархія — манархія, пры якой улада манарха абмежаваная канстытуцыяй. Пры канстытуцыйнай манархіі рэальная заканадаўчая ўлада належыць парламенту, а выканаўчая — ураду. Канстытуцыйная манархія існуе ў дзвюх формах: дуалістычная манархія і парламентарная манархія.
  • Дуалістычная манархія (лац.: dualis — дваісты) — канстытуцыйная манархія, у якой улада манарха абмежаваная канстытуцыяй, але манарх фармальна і фактычна захоўвае шырокую ўладу.
  • Парламентарная манархія — канстытуцыйная манархія, у якой манарх выконвае свае функцыі чыста намінальна. Пры парламентарнай манархіі ўрад адказны перад парламентам, якому належыць фармальнае вяршэнства сярод іншых органаў дзяржавы.
• Тэакратычная манархія — манархія, пры якой палітычная ўлада належыць кіраўніку царквы або рэлігійнаму лідару.

 

У спісах прадстаўлены манархіі на 1 студзеня 2023 года. Асобным спісам прадстаўлены дамініёны — былыя англійскія калоніі, у якіх кіраўніком дзяржавы з’яўляецца кароль (каралева) Вялікабрытаніі.

Еўропа

•   Андора — са-князі Эманюэль Макрон (з 2017) і Жаан Энрык Вівес-і-Сісілья (c 2003)
•   Бельгія — кароль Філіп I (з 2013)
•   Ватыкан — Папа Рымскі Францыск I (з 2013)
•   Вялікабрытанія — кароль Карл III (з 2022)
  •   Гернсі — герцаг Карл III (з 2022)
  •   Джэрсі — герцаг Карл III (з 2022)
  •   Востраў Мэн — лорд Карл III (з 2022)
•   Данія — кароль Фрэдэрык Х (з 2024)
•   Іспанія — кароль Філіп VI (з 2014)
•   Ліхтэнштэйн — князь Ханс-Адам II (з 1989)
•   Люксембург — вялікі герцаг Анры (з 2000)
•   Мальтыйскі ордэн — князь і вялікі магістр фра Мэцью Фестынг (з 2008)
•   Манака — князь Альберт II (з 2005)
•   Нідэрланды — кароль Вілем-Аляксандр (з 2013)
•   Нарвегія — кароль Харальд V (з 1991)
•   Швецыя — кароль Карл XVI Густаў (з 1973)

Азія

•   Бахрэйн — кароль Хамад ібн Іса аль-Халіфа (з 2002, эмір у 1999—2002)
•   Бруней — султан Хасанал Балкіях (з 1967)
•   Бутан — кароль Джыгмэ Кхесар Намг’ял Вангчук (з 2006)
•   Іарданія — кароль Абдала II (з 1999)
•   Камбоджа — кароль Нарадом Сіямоні (з 2004)
•   Катар — эмір Тамім бін Хамад аль-Тані (з 2013)
•   Кувейт — эмір Наваф аль-Ахмед аль-Джабер ас-Сабах (з 2020)
•   Малайзія — Янг дзі-Пертуан Агонг (вярхоўны кіраўнік) Аль-Султан Абдулла II (з 2019)
  •   Джахор — султан Ібрагім Ісмаіл (з 2010)
  •   Кедах — султан Салехудзін ібн Аль-Мархум (з 2017)
  •   Келантан — султан Мухамад V (з 2010)
  •   Негры-Сембілан — Янг дзі-Пертуан Бесар Танку Мухрыз (з 2008)
  •   Паханг — султан Абдула ІІ (з 2019)
  •   Перак — султан Назрын Муізудзін Шах (з 2014)
  •   Перліс — раджа Сіед Сіраджудзін (з 2000)
  •   Селангор — султан Шарафудзін Ідрыс Шах (з 2001)
  •   Трэнгану — султан Мізан Зайнал Абідзін (з 1998)
•   ААЭ — прэзідэнт Мухамад ібн Заід Аль Нахайян (з 2022)
  •   Абу-Дабі — эмір Мухамад ібн Заід Аль Нахайян (з 2022)
  •   Аджман — эмір Хумайд бін Рашыд Аль Нуаймі (з 1981)
  •   Дубай — эмір Махамад бін Рашыд Аль Мактум (з 2006)
  •   Рас-эль-Хайма — эмір Сауд бін Сакр Аль Касімі (з 2010)
  •   Ум-эль-Кайвайн — эмір Сауд бін Рашыд Аль Муала (з 2009)
  •   Эль-Фуджайра — эмір Хамад бін Мухамед Аль Шаркі (з 1974)
  •   Шарджа — эмір Султан III бін Мухамед Аль Касімі (1972-17.06.1987) (з 23.06.1987)
•   Аман — султан Хайтэм бен Тарык Аль Саід (з 2020)
•   Саудаўская Аравія — кароль Салман ібн Абдэль Азіз ас-Сауд (з 2015)
•   Тайланд — кароль Маха Вачыралангкорн (з 2016)
•   Японія — імператар Нарухіта (з 2019)

Афрыка

•   Лесота — кароль Летсіе III (з 1996, першы раз у 1990—1995)
•   Марока — кароль Мухамед VI (з 1999)
•   Эсваціні — кароль Мсваці III (з 1986)

Акіянія

•   Тонга — кароль Тупоу VI (з 2012)

Садружнасць нацый

Пост кіраўніка Садружнасці не з’яўляецца тытулам і не перадаецца па спадчыне. Пры змене манарха на брытанскім троне старшыням урадаў краін-членаў Садружнасці трэба прыняць фармальнае рашэнне аб прызначэнні новага кіраўніка арганізацыі.

Каралеўствы Садружнасці

У каралеўствах Садружнасці (раней называліся дамініёнамі) кіраўніком дзяржавы з’яўляецца манарх Вялікабрытаніі, прадстаўлены генерал-губернатарам.

Амерыка

•   Антыгуа і Барбуда
•   Багамы
•   Барбадас
•   Беліз
•   Грэнада
•   Канада
•   Сент-Вінсент і Грэнадзіны
•   Сент-Кітс і Невіс
•   Сент-Люсія
•   Ямайка

Акіянія

•   Аўстралія
•   Новая Зеландыя
  •   Астравы Кука
  •   Ніуэ
•   Папуа — Новая Гвінея
•   Саламонавы Астравы
•   Тувалу

Таксама манарх Вялікабрытаніі з’яўляецца вярхоўным правадыром   Фіджы, аднак пры гэтым не з’яўляецца кіраўніком дзяржавы.

• Дзяржава
• Манарх

•   На Вікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэме Манархія