«Эо́лава а́рфа» (па-ангельску: The Eolian Harp) — верш, напісаны Сэм’юэлам Тэйларам Колрыджам у 1795 годзе і апублікаваны ў 1796 годзе, які зьяўляецца адным з ранейшых «размоўных вершаў» (анг.
conversation poems).
Эолава арфа | |
The Eolian Harp | |
Жанр: | верш |
---|---|
Аўтар: | Сэм’юэл Тэйлар Колрыдж |
Мова арыгіналу: | ангельская |
Год напісаньня: | 1795 |
Публікацыя: | 1796 |
Пераклад на беларускую: | Ганна Янкута |
Электронная вэрсія | |
Вікікрыніцы зьмяшчаюць поўны тэкст гэтага твору |
Сюжэт верша засяроджваецца на ўзаемаадносінах чалавека і прыроды, цэнтральным вобразам у якой зьяўляецца эолава арфа — рэч, якая адначасова сымбалізуе і парадак, і хаатычнасьць прыроды. У вершы выяўляецца ідэя Колрыджа аб адзіным жыцьці (па-ангельску: One Life), згодна зь якой чалавецтва і прырода паяднаныя адзіным жаданьнем адчуць і знайсьці боскасьць у межах сьвету. «Эолава арфа» атрымала станоўчыя адзнакі крытыкаў як за развагі пра сутнасьць прыроды, так і за эстэтычныя якасьці верша.
Колрыдж пачаў пісаць «Эолаву арфу» 20 жніўня 1795 году падчас заручынаў з Сарай Фрыкер. Як і ў сваім папярэднім размоўным вершы Lines Written at Shurton Bars, у «Эолавай Арфе» аўтар разважае наконт сваіх заручынаў і свайго будучага шлюбу. Колрыдж натхніўся на напісаньне вершу пасьля наведваньня дома ў Клевэдоне, які мусіў належыць яму і Сары пасьля іх шлюбу. Колрыдж працаваў над вершам і тады, калі яны ўжо ажаніліся і пераехалі ў Клевэдон. Падчас напісаньня «Эолавай арфы» Колрыдж моцна ідэалізаваў сваё сумеснае жыцьцё з Фрыкер, і гэтыя перакананьні знайшлі сваё адлюстраваньне ў вершы. Верш публікаваўся ў поўным выданьні вершаў Колрыджа за 1796 год і ва ўсіх наступных зборах твораў. Сярод усіх вершаў, якія ўвайшлі ў збор 1796 году, Колрыдж лічыў «Эолаву арфу» сваім найлепшым вершам.
За наступныя месяцы пасьля стварэньня верш быў пашыраны ў параўнаньні зь першапачатковым выкарыстаньнем «Эолавай арфы» як тэмы твора. Тым ня менш, Колрыдж не пераставаў працаваць над ім нават пасьля яго першай публікацыі. Да 1817 году верш увесь час павялічваўся і перапісваўся. Радкі 21—25 былі выдаленыя з канчатковай вэрсіі паміж выданьнямі вершаў Колрыджа 1797 і 1815 гадоў. Гэтаксама радкі 26—33 зьмяняліся з кожным выданьнем. Нягледзячы на колькасьць выданьняў, Колрыдж лічыў гэты верш узорам для іншых вершаў, асабліва для вершаў з цыклю пад назвай «Размоўныя вершы». Пра «Эолаву арфу» як пра ўзор паэзіі Колрыдж пісаў: «Прашу прабачэньня, калі іншым гэта будзе здавацца занадта дробязным, каб апраўдаць тое, што зьвяртаю на гэта ўвагу, але я маю права на ўдзячнасьць немаленькай колькасьці чытачоў паэзіі, бо ўпершыню пазнаёміў іх з гэтым відам кароткага белага верша, вялікую колькасьць выдатнейшых узораў якога пазьней стварылі Саўці, Лэмб, Ўордсварт і іншыя».
Верш пачынаецца са звароту да Сары Фрыкер і далей пераходзіць у апісаньне дома ў Клевэдоне:
|
|
З разьвіцьцём верша аб’екты быццам бы ўвасабляюць жанчынаў, якія ўцякаюць ад перасьледваньня:
|
|
Пасьля ў вершы выказваецца ідэя Колрыджа аб «адзіным жыцьці», у якім чалавек і прырода неразрыўна зьвязаныя:
|
|
Напрыканцы верша аўтар разважае на тэму пантэізму і неўзабаве наракае на сябе за гэтую спробу:
|
|
У вершы аўтар разважае на тэму каханьня і шлюбу, але выконвае гэта не ў форме любоўнай паэмы. Замест гэтага ён параўноўвае каханьне з эолавай арфай, якая зьяўляецца ўвасабленьнем паэзіі. У кантэксьце апісваемых узаемаадносінаў палкае пачуцьцё, якое выразілася падчас заручынаў з Сарай Фрыкер, апісваецца нявінным. Гэтаксама чаканьне будучага шлюбнага саюзу не абцяжарваецца магчымымі расчараваньнямі і пачуцьцём віны, якое можа выліцца ў здраду свайму сужэнцу. Па сутнасьці, тут назіраецца тэматычная сувязь зь вершам Lines Written at Shurton Bars, напісаным на падобную тэму і прыкладна ў аднолькавы прамежак часу. Па заканчэньні верша ўжо пасьля шлюбу Колрыджа тэмы, выказаныя ў гэтым творы, сталі вельмі падобнымі да ідэяў, выказаных у вершы Reflections on Having Left a Place of Retirement. У абодвух вершах згадваюцца абшары Клевэдона і зьвяртаецца ўвага на ўплыў сельскае мясцовасьці на гледача. Таксама ў іх згадваецца, як Колрыдж і Фрыкер адчувалі сябе цягам сваіх узаемаадносінаў і шлюбу. Зрэшты, у Reflections згадваецца факт існаваньня праблемаў у межах іх асабістых зносінаў.
Верш апісвае шэраг супрацьлеглых ідэяў і як яны могуць быць суаднесеныя паміж сабой. Вобраз бабовага дрэва кантрастуецца з вобразам лютні, у той час як абодва яны параўноваюцца з рахманай жанчынай, якая прымае заляцаньні і неўзабаве ад іх утрымліваецца. Вобраз рахманай жанчыны ўвасабляе чысьціню і нявіннасьць Сары Фрыкер. Прырода таксама разглядаецца ў сваіх супрацьлегласьцях. Няўрымсьлівы пачатак у прыродзе кантрастуецца зь яе ўпарадкаванасьцю, асабліва ў кантэксьце рэфлексіі на гукі эолавай арфы і ідэямі Колрыджа аб пантэістычнай будове сьвету. З пункту гледжаньня рэлігіі «Эолава арфа» апісвае прагу чалавечага розуму да пошукаў боскага. Падыход Колрыджа падобны да ідэяў ангельскага філёзафа Ральфа Кедўорта, якія былі выказаная ў працы The True Intellectual System of the Universe.
Верш апісвае аўтарскае разуменьне прыроды ў межах канцэпту «адзінага жыцьця», ідэі, прадстаўленай у якасьці выніку з разважаньняў Колрыджа на тэму ўражаньняў ад наведваньня Клевэдона. Увогуле тэматыка «Размоўных вершаў» збольшага перагукаецца з ідэямі «Эолавай арфы», якія акцэнтуюць увагу на неабходнасьці спасьціжэньня сусьвету. У прыватнасьці, у «Эолавай арфе» выказваецца занепакоенасьць ідэямі Дэвіда Хартлі аб непазьбежнасьці. Радкі, у якіх апісваюцца разважаньні на тэму «адзінага жыцьця», дададзеныя ў выданьне 1817 году спалучаюць пачуцьці і зьвязваюць прадчуваньне і ўражаньне боскага з музыкай эолавай арфы. Хоць ранейшыя выданьні не ўключаюць у сябе аднолькавае разуменьне ўспрыняцьця арфавай музыкі, сьляды гэтай ідэі прасочваюцца і ў іх.
Вобраз эолавай арфы быў вельмі папулярным у літаратурным асяродзьдзі XIX ст. Цэлыя зборы твораў складаліся зь вершаў, якія выкарыстоўвалі арфічную тэму. Крыніцай натхненьня для Колрыджа былі паэмы Ode on Aeolus’s Harp, The Castle of Indolence і Spring Джэймза Томпсана. Зь філязофскага пункту гледжаньня Колрыдж ведаў пра выкарыстаньне арфы ў якасьці мэтафары ў працах Бёмэ, Кудўорта, Імануіла Канта і Джозэфа Прыстлі. У сваім выданьні «Крытыкі чыстага розуму» Колрыдж піша:
|
У сярэдзіне XX стагодзьдзя Вірджынія Рэдлі сьцьвярджае: «Эолава Арфа сама па сабе можа чытацца з задавальненьнем і без адмысловай тлумачальнай рэдакцыі. Гэта верш, які робіць поўны абарот ад Эдэма да Эдэма», дадаючы: «мажліва, верш павінен насамрэч ня мець штосьці на ўвазе, а быць, і ў гэтым сэнсе Эолава арфа — сапраўдны верш. Вобразы і асобы ўражваюць дастаткова, каб заслужыць ухвалы з выключна бэлетрыстычнага пункту гледжаньня. Аднак верш таксама мае і сэнс». Працягваючы гэтую думку, Мэер Говард Абрамс заявіў, што ідэя «адзінага жыцьця» ў «Эолавай арфе» «найлепшым чынам адлюстроўвае сузор’е шчасьця, каханьня і сумеснага жыцьця».
Ангельская Вікікрыніца зьмяшчае арыгінальныя матэрыялы, датычныя тэмы гэтага артыкула: |
This article uses material from the Wikipedia Беларуская (тарашкевіца) article Эолава арфа (верш), which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). Зьмест даступны на ўмовах CC BY-SA 4.0, калі не пазначанае іншае. Images, videos and audio are available under their respective licenses.
®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki Беларуская (тарашкевіца) (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.