Дыле́ма кракадзі́ла, таксама кракадзілі́т, «кракадзі́л і немаўля́» — парадокс у лёгіцы ў тым жа сямействе парадоксаў, што й парадокс хлуса.
Пасылка абвяшчае, што кракадзіл, які скраў немаўля, абяцае ягонай маці, што ейнае немаўля будзе вернута, калі й толькі калі яна правільна прадкажа, што кракадзіл будзе рабіць далей.
Зьдзелка непрадказальная. Маці можа:
Перад кракадзілам узьнікае дылема. У тым выпадку, калі кракадзіл вырашае ўтрымаць дзіця, ён парушае свае ўмовы: прадказаньне маці спраўдзілася, і дзіцяці трэба вярнуць. Аднак у тым выпадку, калі кракадзіл вырашае вярнуць дзіця, ён усё роўна парушае свае ўмовы, нават калі гэта рашэньне заснавана на папярэднім выніку: прадказаньне маці сфальсыфікавана, і немаўля не павінен быць вернуты. Пытаньне аб тым, што павінен рабіць кракадзіл, таму парадаксальна, няма апраўданага рашэньня.
Дылема кракадзіла служыць для выкрыцьця некаторых лягічных праблем, прадстаўленых мэтаведамі. У гэтым пляне яна падобная па канструкцыі да нечаканага парадоксу падвешваньня, які Рычард Мантэгю (1960) выкарыстаў, каб прадэманстраваць, што наступныя здагадкі аб ведах супярэчлівыя, калі іх правяраць у камбінацыі:
(i) Калі вядома, што ρ дакладнае, то ρ.
(ii) Вядома, што (i).
(iii) Калі ρ прадугледжвае σ, а ρ вядома як праўдзівае, то σ таксама вядома як праўдзівае.
Кракадзіл выхапіў у эгіпцянкі, якая стаяла на беразе ракі, яе дзіцяці. На яе просьбу вярнуць дзіця кракадзіл, праліўшы, як заўсёды, кракадзілаву сьлязу, адказаў:
— Тваё няшчасьце расчуліла мяне, і я дам табе шанец атрымаць назад дзіця. Угадай, аддам я яго табе ці не. Калі адкажаш правільна, я вярну дзіця. Калі не ўгадаеш, я яго не аддам. Падумаўшы, маці адказала:
— Ты не аддасі мне дзіця.
— Ты яго не атрымаеш, — сказаў на заканчэньне кракадзіл. — Ты сказала альбо праўду, альбо няпраўду. Калі тое, што я не аддам дзіцяці, — праўда, я не аддам яго, бо інакш сказанае ня будзе праўдай. Калі сказанае — няпраўда, значыць, ты не адгадала, і я не аддам дзіця па ўгаворы. Аднак маці гэтая развага не здалася пераканаўчай:
— Але ж калі я сказала праўду, то ты аддасі мне дзіця, як мы й дамовіліся. Калі ж я не ўгадала, што ты не аддасі дзіця, дык ты павінен мне яго аддаць, інакш сказанае мной ня будзе няпраўдай.
Хто мае рацыю: маці ці кракадзіл? Навошта абавязвае кракадзіла дадзенае ім абяцаньне? Да таго, каб аддаць дзіця ці, наадварот, каб не аддаць яго? І да таго й да другога адначасова. Гэта абяцаньне ўнутрана супярэчлівае, і, такім чынам, яно немагчыма ў сілу законаў логікі.
Місіянер апынуўся ў людаедаў і патрапіў якраз да абеду. Яны дазваляюць яму абраць, у якім выглядзе яго зьядуць. Для гэтага ён павінен вымавіць якое-небудзь выказваньне з умовай, што, калі гэтае выказваньне апынецца праўдзівым, яны яго звараць, а калі яно апынецца ілжывым, яго засмажаць.
Што трэба сказаць місіянеру?
Ён павінен сказаць: «Вы засмажыце мяне». Калі яго сапраўды засмаляць, акажацца, што ён выказаў ісьціну, і значыць, яго трэба зварыць. Калі ж яго звараць, яго выказваньне будзе ілжывым, і яго варта якраз засмажыць. Выйсьця ў людаедаў ня будзе: з «засмажыць» выцякае «зварыць», і наадварот.
This article uses material from the Wikipedia Беларуская (тарашкевіца) article Дылема кракадзіла, which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). Зьмест даступны на ўмовах CC BY-SA 4.0, калі не пазначанае іншае. Images, videos and audio are available under their respective licenses.
®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki Беларуская (тарашкевіца) (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.