Мцхета-Мтианети
Мцхета-Мтианети (ҡайһы берҙә Мцхета-Мтианетия; груз.
Баш ҡалаһы һәм ҙур ҡала — Мцхета.
| Мцхета-Мтианети | |
| груз. მცხეთა-მთიანეთის მხარე | |
| Нигеҙләү датаһы | 1995 |
|---|---|
 | |
| Рәсми атамаһы | მცხეთა-მთიანეთის მხარე |
| Рәсми тел | Грузин теле |
| Дәүләт |  Грузия |
| Административ үҙәк | Мцхета |
| Административ-территориаль берәмек | Грузия |
| Сәғәт бүлкәте | UTC+4:00[d] |
| Геомәғлүмәттәр | Data:Georgia/Mtskheta-Mtianeti.map |
| Хөкүмәт башлығы вазифаһы | губернатор[d] |
| Халыҡ һаны | 94 573 кеше (2014) |
| Административ рәүештә бүленә | Душетский муниципалитет[d], Тианетский муниципалитет[d], Мцхетский муниципалитет[d] һәм Казбегский муниципалитет[d] |
| Ҡулланылған тел | Осетин теле һәм Грузин теле |
| Майҙан | 6785 км² |
| Рәсми сайт | mtskheta-mtianeti.gov.ge |
 | |
| Бында ерләнгән кешеләр категорияһы | Категория:Похороненные в Мцхета-Мтианети[d] |
 Мцхета-Мтианети Викимилектә | |
Грузияның бер нисә тарихи өлкәһенең: Эрцо-Тианети, Мтиулети, Хеви, Хевсуретияла, һәм Эске Картлиҙың Пшавия көнсығыш өлөшө территорияһын биләй. Край территорияһының бер өлөшөн өлөшләтә танылған Көньяҡ Осетия Республикаһы контролдә тота.
Географияһы
Край Төп Кавказ һырты ярҙамында географик яҡтан ике өлөшкә, төньяҡҡа һәм көньяҡҡа, бүленгән. Улар Тәре артылышы Крестовый перевал менән тоташҡан. Кавказ һыртының төньяҡ битләүендә Казбег муниципалитетының ҙур өлөшө һәм Душет муниципалитетының ҙур булмаған өлөшө урынлашҡан.
Тарихы
1801 йылда Рәсәйгә ҡушылған осорҙа Мцхета-Мтианети территорияһы Картли-Кахетин батшалығысоставына ингән булған.
1840 йылда был биләмә Грузин-Имеретия губернаһы составына, ә 1846 йылда был губерна тарҡалғандан һуң, Кутаиси губернаһы составына ингән. Шул саҡта край территорияһына Гори, Гори һәм Тифлис өйәҙҙәренең Тушин-пшав-хевсур өлөшөнә тап килгән. Һуңыраҡ өйәҙҙәр сиге үҙгәргән.
Административ бүленеше
Мцхета-Мтианетиға 4 муниципалитет (2006 йылға тиклем — райондар) инә. 2016 йылдан 2018 йылға тиклем Мцхета ҡалаһы муниципалитетҡа тиңләштерелә (крайға буйһонған ҡала була).
| Грузия муниципалитеттары | майҙан, км² | халыҡ йәниҫәп 2002, кеше | халыҡ йәниҫәп 2014, кеше | халыҡ баһа 2018, кеше | үҙәк |
|---|---|---|---|---|---|
| Душет муниципалитеты | 2982 | 33 636 | 25 659 | 26 128 | Душети ҡалаһы |
| Казбег муниципалитеты | 1082 | 5261 | 3795 | 3818 | Степанцминда ҡала тибындағы ҡасабаһы |
| Мцхет муниципалитеты | 806 | 64 829 | 55 651 | 53 944 | Мцхета ҡалаһы |
| Тианет муниципалитеты | 906 | 14 014 | 9468 | 10 007 | Тианети ҡала тибындағы ҡасабаһы |
| барлығы | 5776 | 117 740 | 94 573 | 93 897 | Мцхета ҡалаһы |
Ахалгор муниципалитеты — Көньяҡ Осетияның Лениногор районына тап килә һәм Ахалгори биҫтәләрен индереп, өлөшләтә танылған дәүләт көстәре тарафынан тулыһынса контролдә тотола.
Ҡалалары: Мцхета (7940 кеше, 2014 йыл йәниҫәбе), Душети (кеше 6167 кеше).
Ҡала тибындағы ҡасабалар: Тианети (2479 кеше, 2014 йыл йәниҫәбе), Жинвали (1828 кеше), Степанцминда (1326 кеше), Пасанаури (1148 кеше), Сиони (371 кеше).
Крайҙың милли составы
(2014 йылғы йәниҫәп)
| кеше | % | |
|---|---|---|
| барлығы | 94 573 | 100,00 % |
| Грузиндар | 89 343 | 94,47 % |
| Әзербайжандар | 2316 | 2,45 % |
| Осетиндар | 1327 | 1,40 % |
| Ассирийлылар | 709 | 0,75 % |
| Әрмәндәр | 291 | 0,31 % |
| Рустар | 252 | 0,27 % |
| Украиндар | 80 | 0,08 % |
| Езидтар | 61 | 0,06 % |
| Гректар | 55 | 0,06 % |
| башҡалар | 139 | 0,15 % |
Халҡы
2018 йылдың 1 ғинуарына ҡарата край халҡы һаны халыҡ һаны 93 897 кеше тәшкил иткән, 2014 йылдың 1 ғинуарына — 108 800 кеше (Ахалгор районын (Көньяҡ Осетияның Ленингорский районы) иҫәпкә алмағанда.
2014 йылғы халыҡ иҫәбе буйынса, край халҡы һаны 94 573 кеше булған.
2002 йылдың халыҡ иҫәбенә ярашлы, крайҙың грузин яғы контролдә тотҡан , шул иҫәптән Ахалгор районы (Көньяҡ Осетияның Ленингор районы) халыҡ һаны 125 443 (илдең 2,9 % халҡы) кеше; унан башҡа — 117 740 кеше тәшкил итә. 2008 йылдың 1 ғинуары күрһәткесе буйынса — 118,1 мең кеше (Ахалгор районынан (Көньяҡ Осетияның Ленингор районы) башҡа) — 97,6 мең кеше булған) тәшкил итә. 2009 йылдың 1 ғинуарына Ахалгор районынан (Көньяҡ Осетияның Ленингор районы) башҡа— 97,6 мең кеше
Мцхета-Мтианетиҙа халыҡтың күпселеген бер нисә этнографик төркөмдән торған грузиндар тәшкил иткән. Крайҙың көньяғында картлиҙар, көньяҡ-көнсығышта — кахетиндар, урта өлөшөндә пшавтар, таулы райондарҙа — мохевлылар һәм хевсурҙар йәшәй.
Казбег районының көнбайыш өлөшө— Терек йылғаһы башындағы Трусовский тарлауығы төп халҡын осетиндар тәшкил итә. Казбег районында барлығы 89 йәки 1,7 % осетин.
Тбилиси менән йәнәшә Мцхет районында (1464 кеше йәки 2,3 %) ҙур осетин диаспораһы йәшәй.
2008 йылдың авгусына тиклем Ахалгор районы халҡының күпселек (2008 йылдың авгусына тиклем Грузия контроле аҫтында) өлөшөн грузиндар (картлийлылар - 84,6 % йәки 6520 кеше), аҙсылығын — осетиндар (14,4 % йәки 1110 кеше) тәшкил итә.
Мцхета-Мтианети крайы һәм уның райондарының милли составы (2002)
| Край, район | барлығы | грузиндар | % | осетиндар | % | әзербайжандар | % | грузин ассирийлылары | % | рустар | % | әрмәндәр | % | гректар | % | украиндар | % | езидтар | % | башҡалар | % |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| край, барлығы | 125 443 | 116 467 | 92,84 % | 3977 | 3,17 % | 2248 | 1,79 % | 950 | 0,76 % | 757 | 0,60 % | 532 | 0,42 % | 163 | 0,13 % | 143 | 0,11 % | 96 | 0,08 % | 110 | 0,09 % |
| Ахалгор районы (2008 йылға тиклем) | 7703 | 6520 | 84,64 % | 1110 | 14,41 % | 2 | 0,03 % | 0 | 0,00 % | 20 | 0,26 % | 37 | 0,48 % | 2 | 0,03 % | 1 | 0,01 % | 1 | 0,01 % | 10 | 0,12 % |
| край Ахалгорҙан тыш | 117 740 | 109 947 | 93,38 % | 2867 | 2,44 % | 2246 | 1,91 % | 950 | 0,81 % | 737 | 0,63 % | 495 | 0,42 % | 161 | 0,14 % | 142 | 0,12 % | 95 | 0,08 % | 100 | 0,08 % |
| Душет районы | 33 636 | 32 229 | 95,82 % | 1167 | 3,47 % | 5 | 0,01 % | 0 | 0,00 % | 103 | 0,31 % | 43 | 0,13 % | 19 | 0,06 % | 18 | 0,05 % | 0 | 0,00 % | 52 | 0,15 % |
| Тианет районы | 14 014 | 13 777 | 98,31 % | 147 | 1,05 % | 4 | 0,03 % | 0 | 0,00 % | 37 | 0,26 % | 20 | 0,14 % | 13 | 0,09 % | 6 | 0,04 % | 1 | 0,01 % | 9 | 0,06 % |
| Мцхет районы | 64 829 | 58 808 | 90,71 % | 1464 | 2,26 % | 2236 | 3,45 % | 950 | 1,47 % | 583 | 0,90 % | 427 | 0,66 % | 129 | 0,20 % | 113 | 0,17 % | 94 | 0,14 % | 24 | 0,04 % |
| Казбег районы | 5261 | 5142 | 97,74 % | 89 | 1,69 % | 1 | 0,02 % | 0 | 0,00 % | 14 | 0,27 % | 5 | 0,10 % | 0 | 0,00 % | 5 | 0,10 % | 0 | 0,00 % | 5 | 0,08 % |
Галереяһы
-
Аргун үҙәне. -
Багинети тауынан Мцхета һәм Светицховели ҡорамы күренеше -
Мухран үҙәнендә Ксан ҡәлғәһе -
Гудауриҙың тирә-яғы, Гуд тарлауығы -
"Натахтари" һыра заводы -
Шатили
Иҫкәрмәләр
Һылтанмалар
Ҡалып:Административное деление Грузии
This article uses material from the Wikipedia Башҡорт article Мцхета-Мтианети, which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). Башҡа шарт булмаһа, CC BY-SA 4.0 лицензияһына ярашлы, эстәлек менән һәр кем файҙалана ала. Images, videos and audio are available under their respective licenses.
®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki Башҡорт (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.