Мáте, матэ, парагвай сәйе — напиток из высушенных и измельчённых листьев Парагвай падубаһының киптерелгән һәм ваҡланған япраҡтарынан әҙерләнгән эсемлек.
Көньяҡ Америка илдәрендә: Аргентина, Парагвай, Уругвай һәм Бразилияның көньяҡ төбәгендә ул киң ҡулланыла.
Мате оказывает тонизирующее действие на центральную нервную систему за счёт содержанияСоставына кофеин булыу сәбәпле, мате үҙәк нервы системаһы тонусын күтәрә, падуба япраҡтарында кофеин миҡдиры 0,7—2,0 процент, ә 100 грамм әҙер эсемлектә 30—60 мг тәшкил итә.
Кевропа кешеләре Көньяк Америкаға аяҡ баҫҡанға тиклем был континенттың ерле халҡы Парана и Парагвай йылғалары бассейндарында ҡырағай килеш үҫеп ултырған матены ҡуллана. XVII быуатта Междуречьела (Аргентина) иезуиттар Парагвай падубаһын үҙҙәре сәсеп үҫтерә башлай, һәм ошо шөғөл XVIII быуат аҙағына тиклем дауам итә, шуға ла был эсемлекте «иезуит сәйе» тип тә атайҙар). Аҙаҡ мате әҙерләү онотолоп тора. XIX быуат аҙағында — XX быуат башында мате сәйен әҙерләү ҡайтанан тергеҙелә. Тап ошо хәл Аргентинаға Бразияның көньяҡ райондарынан күбеһенсә поляктар һәм немецтарҙан торған күскенселәрҙе килтерә.
«Мате» — испан һүҙе, ул кечуан телендәге mati, һүҙенән килеп сыҡҡан һәм эсемлек ҡойоу өсөн ҡабаҡтан эшләнгән һыйымды (шешә формаһындағы) аңлата. Эсемлек әҙерләү өсөн йыйылған падуб япраҡтары испанса «ерба мате» (исп. yerba mate) була, тәржемәһе — «мате үләне». Урыҫса әйтелештә баҫым «мате» һүҙенең аҙаҡҡы ижегенә, ә испанса әйтелештә тәүге ижегенә төшә.
Матены ттрадицион ысул менән әҙерләү һәм ҡулланыу түбәндәгесә: теләһә ниндәй һауыт-һабаның (сынаяҡ, көрөшкә, стакан) өстән ике өлөшөнә еткәнсе мате үләнен һалалар. Уға фильтрлы көпшәне (бомбиль) батырып ҡуялар һәм көпшә батырылған урынға 15 градусҡа тиклем йылытылған һыуҙы бер ни ҡәҙәр ҡоялар. Һыу, үлән ҡатламы аша үтеп, ундағы матдәне иретә. Шунда уҡ эсемлекте ҡуллана башларға мөмкин. Эскән ваҡытта бер нисә тапҡыр һыу өҫтәп алырға була.
This article uses material from the Wikipedia Башҡорт article Мате, which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). Башҡа шарт булмаһа, CC BY-SA 4.0 лицензияһына ярашлы, эстәлек менән һәр кем файҙалана ала. Images, videos and audio are available under their respective licenses.
®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki Башҡорт (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.