Yaponiya Hava Yolları Reys 123

Havaya qalxdıqdan 44 dəqiqə sonra nəzarətin tam itməsi nəticəsində dağa çırpılan təyyarədə 15 nəfəri kabin üzvü olmaqla ümumilikdə 520 nəfər həlak olmuş, 4 nəfər isə ağır dərəcəli yaralanmalarla xilas olmağı bacarmışdır.

Yaponiya Hava yolları reys 123 日本航空123便
Qəzaya uğrayan Boeing 747SR-46 Tokyo Beynəlxalq Hava limanında (1984)
Ümumi məlumatlar
Tarix	1985, 12 avqust
Qəza səbəbi	Quyruq hissəsinin qopması
Yer	Qunma, Yaponiya
Koordinatlar
Ölkə	Yaponiya
Sərnişin sayı	509
Komanda	15
Yaralı sayı	4
Ölü sayı	520
Təyyarə
Təyyarə modeli	Boeing 747SR-46
Havayolu şirkəti	Yaponiya Hava Yolları
Qalxma yeri	Tokio Beynəlxalq Hava limanı
İstiqamət	Osaka
Uçuş nömrəsi	123
Qeydiyyat nömrəsi	JA8119
Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Yaponiya Hava yolları reys 123 1977-ci ildə Tenerife aeroportunda baş vermiş facilərdən sonra ikinci ən böyük təyyarə qəzası hesab olunur. Tenerife faciəsi iki təyyarənin iştirakı ilə baş verdiyi halda, bu qəza tək təyyarənin ən çox insan ölümünə səbəb olan qəza kimi tarixə keçmişdir.

1985-ci ilin 12 avqust tarixində Yaponiyanın paytaxtı Tokiodan Osaka şəhərinə uçan təyyarənin quyruq hissəsi havaya qalxdıqdan 12 dəqiqə sonra qopmuşdur. Pilotlar təyyarəni quyruq hissəsi qopmuş vəziyyətdə havada 32 dəqiqə tutunmağı bacamışlar. Lakin bundan sonra idarəetmə tamamilə itirilmiş və təyyarə Tokionun 100 kilometr şimal-qərbində yerləşən, Qunma inzibati mərkəzinə bağlı Ueno qəsəbəsi yaxınlığındakı Takamagahara Dağına çırpılmışdır. Qəza Yaponiya ərazisində baş vermiş ən ölümcül nəqiliyyat qəzası kimi də tarixə keçmişdir.

Yaponiya Hava Yollarına məxsus Boeing 747SR-46-da JA8119 qeydiyyat nömrəsi ilə uçuşlar təşkil olunurdu. İlk uçuşunu 1974-cü ilin 28 yanvar tarixində gercəkləşdirmişdir. 123 saylı reysdə təyyarə heyəti 15 nəfərdən ibarət olmuşdur. Kapitan və iki köməkçi pilotdan başqa, biri kişi onu qadın olmaqla on iki nəfərdə xidmət heyəti vardı. Qəza baş verənə qədər təyyarə altı planlaşdırılmış səfərinin dördünü icra etmişdi və Osaka səfəri beşincisiydi. Təyyarənin pilot heyəti aşağdakı şəxslərdən təşkil olunmuşdu;

• Kapitan Masami Takahama (yap. Masami Takahama (高浜 雅己 Takahama Masami) - Yaponiyanın Akita şəhərindən anadan olmuşdu və aviasiya təhsilini uçuş mühəndisi üzrə tamamlamışdı. Kapitan pilot radio kommunikasiya ələqələndirilməsi üzrə də biliklərə də sahib idi. 12.400 saat uçuş müddətinə sahib olan Masami bu vaxtın 4.850 saatını Boing-747 tipli təyyarələrdə keçirmişdi.
• İkinci pilot Yutaka Sasaki (yap. 佐々木 祐 Sasaki Yutaka) - Yaponiyanın Kobe şəhərində anadan olmuşdu və 123 saylı uçuşda uçması gələcəkdə təyyarə kapitanı olması üçün əhəmiyyətli şans sayılırdı. Qəzanın baş verdiyi tarixə qədər 4.000 saatlıq uçuş müddətinə sahib olan ikinci pilot bu müddətin 2.650 saatını Boinq 747 tipli təyyarələrdə keçirmişdi.
• Uçuş mühəndisi Hiroşi Fukuda (yap. 福田 博 Fukuda Hiroshi) - Yaponiyanın Kioto şəhərində anadan olmuş 46 yaşlı uçuş mühəndisi Fukuda 9.800 saat uçuş müddəti ilə təcrübəli mexanik hesab olunurdu və bu müddətin 3.850 saata yaxınını Boinq 747 tipli təyyarələrdə keçirmişdi.

Həlak olan sərnişinlərin mənsubiyyətləri
Vətəndaşlıq	Sərnişin	Heyət	Cəmi
Yaponiya	487	15	502
ÇXR	1	0	1
Almaniya	2	0	2
Honkonq	4	0	4
Hindistan	3	0	3
İtaliya	2	0	2
Cənubi Koreya	3	0	3
Birləşmiş Krallıq	1	0	1
ABŞ	6	0	6
Cəmi	509	15	524

Yaponya Hava yolları reys 123 ölkədə hər il ənənəvi şəkildə qeyd olunan və əsasən istirahət günləri ilə müşahidə edilən Bon festivalının keçirildiyi günlərə təsadüf etmişdi. Yaponiya paytaxtı Tokio şəhərindən Osakaya səfər edənlər arasında etnik yapon olmayan sərnişinlərin sayı 21 nəfər olmuşdur. Yaponiya Hava yollarının mətbuat katibi Geoffrey Tudor qəzadan bir gün sonra verdiyi açıqlamasında həlak olanlar arasında 4 Honkonq vətəndaşının olduğunu bildirdi.

İki nəfər İtaliya və ABŞ (ikili vətəndaşlıq), bir nəfər isə Qərbi Almaniya və Böyük Britaniya passportlarına sahib idi. Qəza nəticəsində möcüzəvi şəkildə dörd qadın sağ qalmağı bacarmışdır. Salonun sol hissəsində yerləşən 54-60-cı oturacaqlar aralığında sıxılan qadınların hər biri Yaponiya vətəndaşı idi.

• Yumi Oçhayi (yap. 落合 由美 Ochiai Yumi) - Yaponiya Hava Yollarının 26 yaşlı bələdçisi oturacaqların arasında sıxılmaqla sağ qalmağ bacarmışdır.
• Hiroko Yojizaki (yap. 吉崎 博子 Yoshizaki Hiroko) - 34 yaşlı yapon sərnişin.
• Mikiko Yojizaki (yap. 吉崎 美紀子 Yoshizaki Mikiko) - Hirokonun səkkiz yaşlı qızı. Hər ikisi təyyarənin gövdə hissəsində parçalanmış hissəsində gizlənməklə sağ qalmışdır.
• Keiko Kaşakami (yap. 川上 慶子 Kawakami Keiko) - Təyyarədə ailəlikcə səfər edən Kaşakami ailəsinin üzvü. 12 yaşlı Keiko hadisədən sonra dağıntıların altından çıxarılmışdır. Air Disaster Volume 2 məlumatına görə Kaşakami təyyarənin cırpıldığı dağın yaxınlığında yerləşən ağacın üzərindən xilas edilmişdir. Keikonun valideynləri və özündən gənc olan bacısı qəzada həlak oldu. Keiko Kaşakami Yaponiya Hava yolları reys 123-ün sonuncu müalicə alan sərnişini kimi 1985-ci ilin 22 noyabr tarixində Şimane prefekturasının Matsue şəhərində yerləşən Matsue Qırmızı Xaç Xəstəxanasından (yap. 松江赤十字病院 Matsue Sekijūji Byōin) evə buraxıldı.

Hadisədə həyatını itirənlər arasında bir sıra tanınmış yaponlarda vardı. 43 yaşlı yapon müğənni və aktyor Kyu Sakamoto, Hanshin Tigers peşəkar beysbol klubunun prezidenti Hajimu Nakano və tanınmış yapon skripkaçı Diana Yukavanın atası, bankir Akihişa Yukava öz sahəsində tanınan insanlar olmuşdur.

 

 

123 saylı reys üzrə hərəkət edən JA8119 gövdə nömrəli Boinq 747 12 dəqiqəlik gecikmə ilə 06:12-də Tokio Beynəlxalq Hava limanının 15L saylı uçuş xəttindən havalandı. Havaya qalxdıqdan 12 dəqiqə sonra Saqami Körfəzi üzərində mümkün hündürülüyü əldə etdikən sonra təyyarənin arxa təziq pərdəsində partlayış meydana gəldi. Partlayışın təsiri ilə quyruq hissəsinin 5 metrlik şaquli tənzimləyicisi dənizə düşdü.

Bu səbəbdən təyyarə salonununda olan təziq səviyyəsi aşağı düşdü və dörd əsas hidrolik dövrə zədələnərək öz fəaliyyətini itirdi. Qəzadan az əvvəl təyyarənin yerdən çəkilmiş fotosunda quyruq hissəsinin qopduğu aydın görünür. Yüksəklikdə olan təyyarənin daxili təziqi aşağı düşdüyü üçün oksigen maskaları avtomatik olaraq açılmışdır.

Partlayışdan dərhal sonra pilotlar təcili eniş etmək üçün Tokio Bölgə Nəzarət Mərkəzi ilə əlaqə saxladılar və onlara təcili eniş üçün koordinatlar və təlimatlar verildi. Bütün hidrolik nəzarət sistemlərinin fəaliyyəsiz qalması nəticəsində təyyarə idarəolunmaz vəziyyətə gəlmişdi. Pilotlar çıxış yolu kimi qanadların altında yerləşən motorlara fərqli təziq mexanizmi tətbiq edərək vəziyyəti dəyişdirməyə çalışırdılar. Təyyarənin sürətinin azadılması üçün təkərləri açan pilotların, bu cəhdi də bir fayda vermədi. Təkərlərin açılması təyyarənin hündürlük itiriməsinə və sürətlə alçalmasına səbəb olurdu. Pilotlar 13.500 fit (4.100 m) hündürlükdə olanda Tokio Bölgə Nəzarət Mərkəzinin nəzarətçi operatoruna təyyarə üzərindəki nəzarətin tamamilə itirildiyini məruzə etdilər.

Təyyarə, İdzu yarımadası üzərindən keçərək Sakit Okeana doğru istiqamətləndi, ancaq sornadan geri dönərək 7.000 fitə (2.100 metr) qədər alçaldı. Pilotlar təyyarəni 13.000 fitə qədər (4.000 metr) yüksəltməyi bacardılar, ancaq təyyarə bu həmlədən sonra dağlara doğru olduqca sürətli bir şəkildə alçalmağa başladı. Saat 18::56-da isə 6.800 fit (2.100 metr) yüksəklikdə olduğu an radar sistemindəki izlənmə siyahısından itdi. Radar sistemindən itdikdən bir necə saniyə sonra Takamagahara Dağına cırpıldığı ehtimal olunur.

Təyyarənin arxa təziq pərdəsində meydana gələn partlayışdan 32 dəqiqə sonra təyyarə qəzaya uğradı. Sərnişinlər bu müddət ərzində öz yaxınlarına və əzizlərinə vida məktubu yazdılar. Yapon Hava Yolları 123 reysində baş verən qəzanın mexaniki problemləri simulator komputerində yenidən canlandırıldı. Simulatorda dörd ayrı peşəkar pilot tərəfindən edilən bütün cəhtlərə baxmayaraq təyyarənin salamat formada yerə endirilməsi mümkün olmamışdır. Simulatorda əyləşən pilotların heç biri quyruq hissəsi qopmuş təyyarəni 32 dəqiqə havada saxlamağı bacarmamışdır. Bu səbəbdən Yaponiya Hava yolları reys 123-ün kapitan pilotu Masami Takahama və ikinci pilot Yutaka Sasaki böyük cəsarət və təcrübə nümayiş etdirmişdilər.

 

Hadisədən 20 dəqiqə sonra təyyarənin qəzaya uğradığı yer ABŞ Hərbi Hava Qüvvələrinə məxsus C-130 Hercules təyyarəsi tərəfindən müəyyənləşdirilmişdir. ABŞ Hərbi Hava Qüvvələri tərəfindən göndərilən məlumatda Yokota Hava Bazasından istifadə edilməsinə icazə verilməsini və hadisə yerinə bir xilasedici helikopterin göndərilməsi təklif olunurdu. ABŞ Hərbi Hava Qüvvələrinin bütün yardım təklifləri yapon rəsmilər tərəfindən rədd edildi və xilasetmə işlərinin sadəcə Yaponiya Xüsusi-Müdafiə Qüvvələri tərəfindən aparılacağı bildirildi.

Yaponiyaya məxsus JSDF tipli helikopter qəza yerini gecə saatlarında təyin etməyi bacardı. Havanın yağışlı və qaranlıq olması, uyğunsuz ərazi şərtləri səbəbindən helikopter eniş etmək üçün münasib ərazi tapa bilmirdi. Helikopter pilotunun verdiyi məlumatda, havadan baxıldığında qəza yerindən həyat əlamətlərinin olmadığını məruzə etmişdir. JSDF pilotunun məruzəsi əsasında xilasedici qrup hadisə yerindən 63 kilometr məsafədə yerləşən kənddə gecələdilər. Havanın və ərazinin əlverişsiz olması səbəbindən dərhal hadisə yerinə getmək və sağ qalmaq ehtimalı olan insanlar ilkin tibbi yardımların göstərilməsi mümkünsüz vəziyyətə gəlmişdi.

24 saata yaxın gecikdirilən xilasetmə işləri bir çox insanın ölümünə səbəb olmuşdur. Hadisə yerindən tapılmış bəzi cəsədlərin hadisə anından sonra vəfat etdikləri və ölümün əsas səbəbi kimi soyuq hava və yaşadıqları ağır şok vəziyyəti göstərilmişdir. Bir həkim tərəfindən verilən açıqlamada xilasedicilərin hadisədən 10 saat sonra hadisə yerinə çatacaqları təqdirdə 4 nəfər yox, onlarla insanın xilasedilə biləcəyini bildirmişdir.

İlk xilasetmə işləri beş xilasedicinin iştirak ilə altı saat davam etdi. Yaponiya Hava Yollarının xidmətçilərindən və sağ qalmağı bacaran dörd nəfərdən biri olan Yumi Oçhayi qəzadan sonra huşunun itdiyini və yalnız helikopterin parlaq işıqları və səsi ilə oyandığını bildirmişdir. Gecə boyunca xilasetmə işlərinin aparılmadığı bildirən Oçayi bir çox inilti və qışqırıq səslərinin eşitdiyini və səslərin səhərə yaxın azaldığını da ifadəsinə əlavə etmişdir.

 

Yapon Qəza Araşdırma komissiyasının rəsmi məruzəsində qəzanın üç əsas səbəbi göstərilmişdir;

• Hadisədən yedi il əvvəl 1978-ci ilin 2 iyun tarixində, Osaka Beynəlxalq Hava limanında enişə hazırlaşan təyyarənin quyruq hissəsi pistlə toqquşmuşdur. Bu toqquşma nəticəsində təyyarənin arxa təziq pərdəsində zədə meydana gəldi və zədələnmə düzgün formada təmir edilməmişdir.
• Arxa təziq pərdəsinin zədələnməsindən sonra, Boeing üçün nəzərdə tutulan standart təmir proseduru düzgün formada aparılmadı. Boeing üçün nəzərdə tutulmuş prosedura görə zədələnmiş hissənin üstü plaket ilə örtülməli və iki ardıcıl pərcimləmə ilə bağlanmalı idi. Təyyarə mühəndisləri etməli olduqlarının tərsinə iki plaket və bir ardıcıl pərcimləmədən istifadə etmişdilər. Yalnış təmir nəticəsində bərpa edilmiş hissənin davamlılğı 70% qədər azalmışdır. Boeing mütəxəssisləri edilən yanlış təmirdən sonra təyyarənin 10.000 dəfə havalana biləcəyini hesablamışdılar, ancaq qəza anına qədər təyyarə 12.319 dəfə qalxış gercəkləşdirmişdir.
• Qəza günü arxa təziq pərdəsində baş vermiş zədələnmə nəticəsində, dörd əsas hidrolik sistemi fəaliyyətsiz qaldı və təyyarənin quyruq hissəsi qopdu. Baş verənlərdən sonra təyyarə idarə olunmaz vəziyyətə gəldi və 32 dəqiqədən sonra bütün cəhdlərə baxmayaraq qəzaya uğradı.

 

Yaponiya Hava yolları ölkə daxilində olan nüfuzunun böyük bir hissəsini itirdi. Faciədən sonra şirkətin ölkə daxilində gercəkləşdirdiyi reyslərdə dramatik azalma müşahidə olundu. Qəzadan sonrakı ay ərzində, ölkə xarici səfərlərin sıxlığı 25% qədər azaldı. 1986-cı ildə Yaponiya Hava yolları son on il ərzində ilk dəfə, olaraq ölkə xaricinə olan uçuşlarda azalma müşahidə olunduğunu açıqladı. Bir çox sərnişinlər daha təhlükəsiz alternativ kimi All Nippon Airways-in xidmətlərindən istifadə etməyə başladılar.

Yaponiya Hava yolları baş vermiş faciəyə görə bütün məsuliyyəti öz üzərinə götürmüş və qəzada həlak olan sərnişinlərin yaxınlarına ¥780,000,000 (7.6 milyon dollara yaxın) təzminat məbləği ödənmişdir. Haba yolları şirkətinin prezidenti Yasumoto Takayi faciədən sonra istefa etmişdir. Haneda şirkətində çalışan və 123 səfər saylı reysin təhlükəsizlik sistemlərindən məhsul olan bir mütəxəssis üzr istəmək adına intihar etmişdir.

2009-cü ildə qəzanın baş verdiyi əraziyə ziyarətçilərin daha rahat gediş-gəlişi üçün pilləkənlər yerləşdirilmişdir. Yaponiya Nəqiliyyat Naziri Seiji Maehara 12 avqust, 2010-cu ildə ərazini ziyarət edərək hadisə qurbanlarının xatirəsinə dualar etmişdir.

İngilis yazıçı Kristofer Hud qəzanın yaponların üzərindəki təsirindən bəhs edən kitabını 2011-ci ildə nəşr etdirdi. Yaponiya Hava yolları 1985-ci ilin 1 sentyabr tarixindən etibarən qəzaya uğramış təyyarənin uçuş nömrəsi olan 123 rəqəmini daxili və xarici uçuşlar zamanı bir daha istifadə etməmək qərarına gəldi. Tokio və Osaka şəhərləri arasındakı reys üzrə hərəkət edən təyyarələrə 127 saylı uçuş nömrəsi verilmiş və Boeing 747 tipli təyyarələrin yerinə Boeing 777-200 tipli təyyarələrin istifadəsinə başlanılmışdır.

Hadisə nəticəsinə yaxınlarını itirən insanlar hər il, qəzanın baş verdiyi tarix olan 12 avqustda qəzanın baş verdiyi ərazidə inşa edilmiş xatirə memorialına toplanaraq faciə qurbanlarının xatirəsini yad etməkdədirlər.