Puértolas

Iste articlo ye en proceso de cambio enta la ortografía oficial de Biquipedia (la Ortografía de l'aragonés de l'Academia Aragonesa d'a Luenga). Puez aduyar a completar este proceso revisando l'articlo, fendo-ie los cambios ortograficos necesarios y sacando dimpués ista plantilla.

A suya población ye de 222 habitants en una superficie de 99,9 km² y una densidat de 2,22 hab/km².

Puertolas
Municipio d'Aragón
O lugar de Puertolas, con o cillo Mallaruego d'o Castiello Mayor endazaga.
Entidat  • País  • Provincia  • Comarca	Municipio  Aragón  Uesca Sobrarbe
Capital	Escalona
Partiu chudicial	Boltanya
Superficie	99,9 km²
Población  • Total  • Densidat	222 hab. (2013) 2,22 hab/km²
Altaria  • Meyana	1.160 m.
Distancia  • 132 km	enta Uesca
Alcalde	Ramiro Antonio Revestido Vispe
Codigo postal	22362
Parroquial  • Diocesi  • Arcipestrau  • Parroquia	Balbastro-Monzón Sobrarbe-Ribagorza Santa María
Coordenadas	42°32’53’’N 0° 7’57’’E
Puertolas Puertolas en Aragón
Web oficial

O lugar de Puértolas per se no ye si que un chicolón nuclio cerioso a la versant sud d'o tozal d'o mesmo nombre. O concello d'o municipio finca dende fa decadas en o lugar mes poblato d'a val, o lugar d'Escalona, a piez d'a carretera A-138, sobre a desembocadura d'o Bellós enta a Cinca.

O lugar

Puértolas yera tradicionalment un lugar d'estibada ta es semontaneses (y prou que de puestos encara mes leixos) que marcheban pastors con as bestias transhumants dende a tierra plana enta as estibas d'a cabelera d'a valle de Puértolas. A importancia economica d'a trashumancia faciere que o lugar creixore d'entre es sieglos XV y XVII, afincando-se-ie mes que mes zapaters, fustiadors y atros artesanos que veyoren negocio en treballar ta a cada vegada mes grande comunidat de pastors que puyaban enta istes lugars (cal recordar que con Bestué, Puértolas preside a cabelera d'a val).

As casas d'o lugar en atras epocas teneban amos ricos, y ixo ye cosa que s'amuestra en l'arquitectura singular de muitas d'ellas. Atras, producto de l'abandonamiente, han reblau debant o tiempo y agora raden enronadas u reformadas como a segundas residencias ta beluns d'es fillos d'o lugar.

A ilesia d'o lugar, alzada en o sieglo XII, ye chunto con altros edificios d'a localidat, un testimonio vivo d'es cambeos que ha habiu de sofrir o nuclio, perdendo en o zaguer sieglo ixa importancia que el feba estar a cabelera d'ista val pirinenca, y puesto de pleganza d'es rematos de mutos puestos d'Aragón. Con a desaparición de l'actividat transhumant, que zaguerament no bi ha remaso a guaires trazas mes luego d'es lugars d'a propia val, as casas de Puértolas veyoren progresivament como es fillos y encara es amos marcheban ta as grans ciudaz, deixando es lugars altos d'a val espoblatos.

Como toz es lugars d'a valle, Puértolas teniba representación en o Concello d'ista, asamblea vecinal que actualment ye extra-oficial, pero que como en d'atros puestos de Sobrarbe antigament (en a epoca que no bi heba ayuntamientos) rechiba as explotacions d'es monts comunals. O concello de Puértolas plegore ta tener prou vecinos que aintro de Sobrarbe n'estiore o mes important. D'ista epoca en son calendatas belunas d'as faceras transhumants d'as que encara huei s'efectuan d'entre Tierra Plana y a Montanya Sensa (estibas d'a cabelera d'a Yaga).

A Guerra Civil en Puértolas

A l'anyada d'o 1938, durantes a rempleganza d'as tropas republicanas, s'entablitoren en a val de Puértolas es hombres d'a 43ª División de l'eixercito republicano prebando de resistir astí a enrestida d'es nacionals, producindo-se una previa enta o fenomeno d'a famosa Bolsa de Bielsa cuan quedeban encirclatos per as tropas faixistas, que fación cuartel en Escalona en a propia boca d'a val.

As tropas republicanas mantenioren durantes semanas as posicions suyas situyando o frente de combate d'entre es lugars de Belsierre (que habría de quedar destruyiu en o transcurso d'a contienda) y Puiarruego, mientres que es Nacionals no deixoren ir o lugar d'Escalona, a o cual seguntes bella persona d'o lugar, habioren un aliau en l'alcalde d'o lugar.

Reparto de concellers

Alcaldes

• 12 d'octubre: Fiesta Mayor fendo honor enta a Virchen d'o Pilar.
• 13 d'aviento: Fiesta de Santa Lucia.

• Chuan Ralla.
• Lista de municipios de Uesca.

•   Se veigan as imáchens de Commons sobre Puértolas.
• Ayuntamiento del Valle de Puértolas (en castellano).