Platón (en griego antigo Πλάτων) (ca.
Iste articlo ye en proceso de cambio enta la ortografía oficial de Biquipedia (la Ortografía de l'aragonés de l'Academia Aragonesa d'a Luenga). Puez aduyar a completar este proceso revisando l'articlo, fendo-ie los cambios ortograficos necesarios y sacando dimpués ista plantilla. |
427 aC – 347 aC) estió un filosofo griego, disciplo de Socrates y mayestro d'Aristótil.
Por favor, edita-lo ta cumplir con ellas. No borres iste aviso dica que no l'haigas feito. Colabora wikificando! |
Platón | |
---|---|
Información personal | |
Calendata de naixencia | 427 aC |
Puesto de naixencia | Atenas |
Calendata de muerte | 347 aC |
Puesto de muerte | Atenas |
Ocupación | Filosofo |
As suyas obras mas importants son: A Republica, O Fedro, O Timeu, O Banquete, O Teeteto y O Critias.
Ye nombrato en o "Liber Regum":
Sobre las esquenas de Platón se devanta l'edificio d'a filosofía occidental.
Entre o 427 e 347 a.C. estió discilo de Socrates. Conoixe la escuela pitagorica. Funda L'Academia, una escuela ta estudiar matematicas e filosofía (u Dialectica u ciencias d'as Ideas). Tien una gran preocupación per cuestions politicas (influyito per a condemna a muerte de Socrates, tracta de resolver a inchusticia d'a ciudat).
Escribe a suya filosofía en traza de dialogos, pus ye lo metodo ta que la intelichencia arribe a conoixer a verdat. A ormino fa servir-ne de mitos, con valor metaforica, ta exposar as suyas ideas.
Sobre ista teoría influyen: a confitanza socratica en a existencia de verdaz universals; a ontolochía de Parmenides, pus as ideas son unicas, eternas e immutables; a teoría pitagorica d'os numeros, pus as ideas son immaterials.
A razón nos permite conoixer-ne d'entidaz universals e immaterials (la idea de blanco, la de caballo, la de manzana...) distintas d'a realidat que nos amostran os sentitos (caballos, manzanas, graus diferents de blancura...), e no podérbanos plegar a conoixer-las si no existisen, doncas existen realment. + As Ideas son a verdadera realidat e conoixer-las en proporciona de ciencia (ἐπιστήμη):
Ista concepción d'os dos mundos -o sensible e lo d'as Ideas- la exposó Platón en o dialogo Republica meyant o famoso "Mito d'a Espluga: Nos bi presenta a bels hombres encatenatos que se troban dintro d'una espluga subterrania e que només pueden dirichir a suya vista enta la parete d'o fundo d'a espluga, en a cual se prochectan ombras producitas per un fuego exterior cuya luz dentra a traviés d'una apertura situata en una elevación d'o terreno a esquena d'aquels hombres. Con iste mito Platón pretende de significar que nusatros en veyemos habitualment d'ombras (as cosas d'o Mundo Sensible), mientres que la verdadera realidat que las causa u produce només puet arribar a conoixer-se meyant una ruptura con o costumbre de veyer-ne d'ombras u apariencias gracias a una educación que nos permita ir ascendiendo per os distintos sapers -Arte, Fisica, Matematicas e Dialectica- dica alcanzar a "veyer" con os "uellos de l'alma", ye dicir, con a razón, a verdadera realidat eterna e immutable, a d'as Ideas.
Influyito per Parmenides, Platón distingue dos menas de conoiximiento: o sensible (o que nos proporcionan os sentitos, que tien como obchecto o devenir e que ye simpla opinión -δόξα-) e l'intelichible (o d'a razón, que tien como obchecto a esencia d'o real u εἶδος), ye dicir, as Ideas, e que ye propiament intelección, y en o suyo grau superior se clama ciencia u ἐπιστήμη.
O conoiximiento, si quier arribar a estar ciencia (ἐπιστήμη), ha de pasar per cuatre graus, d'abaixo ent'alto:
Influyito per Socrates, Platón afirma que plegar a conoixer as Ideas no ye sino que remerar-las. A educación (παιδεία), per tanto, persigue l'anamnesi u reminiscencia (remerar as verdaz que l'alma ha xuplidatas).
L'hombre ye composato de cuerpo (material e sensible) e alma (racional e immortal).
L'alma de cada hombre vivió en o Mundo d'as Ideas antis de "cayer" e "quedar enzarrata" en o cuerpo. Per ixo, conoixer as Ideas consiste en remerar-las. E per ixo, as Ideas son verdaz universals, validas ta toz. Cuan o cuerpo s'amorta, torna a lo suyo puesto propio, ye dicir, a lo Mundo d'as Ideas.
L'alma ye unica, pero en chuntar-se con o cuerpo parixen orichinar-se-ne en ellas de partis. Platón lo exposa meyant o Mito d'o Carro Alato: l'alma ye representata con a imachen d'un carro menato per un auriga e tirato per dos caballos, uno blanco e atro negro. L'auriga representa la intelichencia u alma racional; o caballo blanco, docil ta os dictatos d'a intelichencia, ye l'alma irascibe; e o caballo negro, impulsivo sinse moderación e atrayito per tota mena de deseyos, ye l'alma concupiscible. Estará la educación (παιδεία) a encargata de conseguir l'harmonía entre la parti de l'alma, o que significa alcanzar a virtut d'a Chusticia, cualque cosa que només que ye posible cuan a parti racional diriche u gubierna con sabiduría a las atras dos.
Cada una d'as partis de l'alma ha d'alcanzar una virtut (u una excelencia en o suyo modo d'estar).
Cuan a "parti racional" consigue, a traviés d'a Sabiduría, dotar-ne de Valentía a la parti irascible e moderar con Templanza las apetencias d'a parti concupiscible, allora l'alma entera alcanza la virtut suprema e fundamental: a Chusticia (δικαιοσύνη), que consiste en l'harmonía u equilibrio entre as partis.
En o dialogo Republica exposa Platón a suya teoría d'a Ciudat Chusta e de cómo deben estar gubernatos os suyos ciudadans ta conseguir-la.
A Ciudat ideal que Platón disenya ye composata (a semellanza de l'alma) per tres partis u clases de sers humans, cada una d'as cuals será educata ta cumplir una función dintro d'a ciudat:
Pero la virtut mes important d'a Ciudat ye la Chusticia, solo alcanzable cuan cada parti d'a ciudat cumple bien con a suya función propia e, doncas, existe harmonía u equilibrio en o tot social.
En a ciudat platonica, as mullers participan en a vida politica en condicions d'igualdat con os hombres.
En o respective a las formas de gubierno, bi ha bellas que son prebants (persiguen o Bien común) e atras que son malaudas (han tresbatito l'equilibrio entre las partis, perseguindo un bien parcial): Entre las prebants, e como a mes perfecta, Platón prefiere l'aristocracia, o gubierno d'os millors, d'os mes sabios (os filosofos), d'aquels cuya intelichencia levará necesariament a la ciudat enta la Chusticia, e per tanro, enta lo Bien Común.
Si lo gubierno d'os millors se corrompe, ye dicir, si a polis abandona la racionalidat u equilibrio, bi apareixen formas de gubierno inchustas:
This article uses material from the Wikipedia Aragonés article Platón, which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). O texto ye disponible baixo a Creative Commons Attribution/Share-Alike License; puede que sigan d'aplicación atros termins. Se veiga as Condicions d'uso ta más detalles. Wikipedia ye una marca rechistrada d'a Wiki Du học, una organización sin animo de lucro. Images, videos and audio are available under their respective licenses.
®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki Aragonés (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.