Платон

Атеназда Платоница кьучӀ лъуна Академиялъе, философияб схолалъе; ва гьениб гьес малъулаан философиял доктринаби, жал хадур платонизм хӀисабалда лӀугьарал. Платон абураб цӀар букӀана криптоним, жиб къокъцӀаралдаса бачӀараб — гьев кӀигъуждулӀа гӀебав вукӀиналъилан рикӀкӀуна. Синопалдаса Диогеница цитатулев Милеталдаса Александрида рекъон, гьесул цӀар букӀана Аристокл, Аристонил вас, Коллит демалдаса (Коллит букӀана Атеназул цо къаралъи).

Платон
грек: Πλάτωνcode: grc is deprecated
Портретияб буст (румаб копия) гІ.-ш. 370 НЩ
Гьавидал цӀар	н.-грек Αριστοκλήςcode: grc is deprecated
Гьави	428/427 or 424/423 BC Атенай, Грекия
Хвей	348/347 НЩ (гІ.-ш. 80 сон) Атенай, Грекия
Машгьурал хӀалтӀаби	Эвтифрон Апология Критон Файдон Менон Протагор Горги Симпосий Файдр Парменид Теайтет Республика Тимай
Эра	НекӀсияб Грекиялъул философия
Школа	Платонилаб Академия
Машгьурал студентал	Аристотел
Аслиял интересал	Эпистемология, Метафизика Политикияб философия
Машгьурал идеяби	Нохъодул аллегория Кардиналиял лъикӀлъаби ЛъикӀалъул формаби Формабазул теория РухӀул рикьи Платоникияб рокьи Платоникиял къвакӀелал Атлант
Жинде асар гьабурал Питагор Гьераклит Парменид Сократ
Жинца асар гьабурал Платонизм, Аристотелианизм, Гьелленистикияб философия, Гностикизм, Гьерметикизм, Христианияб философия, Исламияб философия, Бизантиялъулаб философия
Медиафайлал Викигъамасалда
Асарал Викитекаялда

Платон вукӀана инноватор хъварал диалогазул ва философиялъул диалектикиял формабазул. Гьес рорхана проблемаби, жал хадур теоретикияб философиялъеги практикияб философиялъеги киналниги аслиял къарал лӀугьарал. Гьесул бищун кӀудияб нахъетел ккола Формабазул теория, жиндилӀ Платоница бихьизабун бугеб универсалиязул проблема тӀубай.

Жиндирго малъухъан Сократилаги, жиндирго цӀалдохъан Аристотелдаги цадахъ, Платон ккола философиялъул тарихалъул централияв фигуралъун. Гьесул киналниги гӀадин мехцоял хӀалтӀабазде данде ккун, рикӀкӀуна, Платонил хӀалтӀаби рукӀахъе цӀунун хутӀанилан 2 400-ялдаса цӀикӀкӀун соналъ. Гьезул популарлъи хисардулеблъун букӀун батаниги, Платонил асарал цӀалулаан ва лъазарулаан. Неоплатонизмалдасан Платоница гьединго кӀудияб асар гьабуна хринстианияб ва исламияб философиялде (мисалалъе, Ал-Фарабидалъун). Гьанжесеб мехалда, Алфред Норт Вайтгьедица мащгьурго абухъе: "Европияб философияб традициялъул бищун цӀодоргояб гӀаммаб характеризация буго гьеб Платонихъе баянкьелазул серияздалъун гӀуцӀун букӀин."

Платонил цебесеб гӀумруялъул ва лъайщвеялъул хӀакъалъулӀ лъалеб жо буго цӀакъ дагьаб. Гьев вукӀана аристократикияб ва ссий бугеб хъизаналдаса. Платон гьавураб заман ва бакӀ мухӀканго лъалеб гьечӀо. НекӀсиял иццазда мугъчӀван, гьанжесел гӀалимзабаз рикӀкӀуна гьев Атеназда яги Айгиналда нилӀеде щвелалде 428 яги 423 соналъ гьавунилан. Жиндирго хӀакъалъулӀ биографияб информация Платоница дагьаб кьолеб буго жиндирго хӀалтӀабалӀ, амма цӀикӀкӀаниселъ гьес мухӀканлъиялъул гӀураб даражаялде рехсолел руго жиндирго гӀагарлъи, гьездаго гъорлӀ кӀиявго вацги, Адемант ва Главкон, жал Сократгун бахӀс гьабулел ругел Республикаялда. Гьел ва цогидал регӀелаз рес кьола нилӀее Платонил хъизаналъул гъветӀ букӀахъинабизе. Рес буго, Платон сапаралъ Италиялде, Сицилиялде, Египеталде ва Киренаялде щвей, кӀикъого сонил ригьда, Платоница кьучӀ лъуна философиялъул схолалъе, Академиялъе, Атенал шагьаралда, Гьекадем яги Академ рохьил рацӀцoалъуда букӀараб ракьул бутӀаялда, хадуб жиндие грек митологиялъул Аттикияв гьерой Академил цӀар кьураб. Академия хӀалтӀулеб букӀана НЩ 84 соналъ гьеб Луций Корнелий Суллаца биххизабизегӀан. ГӀемерал философал цӀалана Академиялда, бищун цӀар аразул цояв вукӀана Аристотел. Диоген Лаэртиясда рекъон, жиндир гӀумруялъул хадусеб заманалъ, Платон вукӀана гъорлӀелъун Сиракузал шагьаралъул политикаялде, гьениб хӀалбихьулеб букӀана Дионисий тиран хисиялъе гьесул лъадул вац Сиракузаздаса Дионидалъун, жив Платоница жиндирго хадувчилъун вахъинавурав, амма хадув Платониде данде вахъарав. Дионисий хун хадув, Платонил Анкьабилеб къагъаталда рекъон, Дионица гьарана Платонид Сиракузазде нахъвуссаян II Дионисийил мугӀалимлъун вахъине; II Дионисица Платонил малълъ боснилан кколеб букӀана, амма ахир-къадги гьелъул мотив бичӀчӀарав гьес къватӀиве гъуна Дион ва Платонги хӀал гьабун ккуна. Платон ахирги Сиракузаздаса нахъе ана. БатӀи-батӀиял иццазда рехсон буго Платон хвей. Цояб гьисториялъ, жиб цо тӀутӀураб манускрипталде мугъчӀвараб, абулеб буго Платон боснов хванилан, гӀолохъанай трак ясалъе гьесие флейтадул бакъан бачунаго. Цогидаб традициялъ абулеб буго Платон бертадулаб квана-гьекъеялда хванилан. Гьеб бицен мугъчӀвараб буго Лаэрталдаса Диогенил лъабабилеб гӀасруялда вукӀарав Александриялдаса Гьермиппил биценалде гьабураб регӀелалде. Тертуллианида рекъон, Платон хвана кьижаралъув.