Artemisia Absinthium

O ixenzo (Artemisia absinthium (Linné, 1758)) ye una especie de planta d'a familia asteraceae que creixe en rechions tempradas d'Eurasia y Norte d'Africa.

Artemisia Absinthium Iste articlo ye en proceso de cambio enta la ortografía oficial de Biquipedia (la Ortografía de l'aragonés de l'Academia Aragonesa d'a Luenga). Puez aduyar a completar este proceso revisando l'articlo, fendo-ie los cambios ortograficos necesarios y sacando dimpués ista plantilla.
Artemisia absinthium
Artemisia Absinthium
Matas d'ixenzo en o Caucas
Denominacions populars
Ixenzo, Xenzo, artamisa amarga
Clasificación cientifica
Eucariotas
Plantae
Magnoliophyta
Magnoliopsida
Asterales
Asteraceae
Artemisia
A. absinthium
Descripción
Artemisia absinthium
Linné, 1758

Se cautiva como planta ornamental y tamién se fa servir como ingredient pa obtener un licor dito "absenta".

Fitonimia

O fitonimo ixenzo u xenzo deriva d'o latín ABSINTHIUM, fendo part' d'os fitonimos que o latín ampra d'o griego, n'este caso, derivando este helenismo d'o griego helenistico apsínthion. ABSINTHIUM presenta una secuencia -BS- que s'asimila a -PS- evoluciona dende o latín a l'aragonés seguindo a lei fonetica que fa que a -PS- se converta en -x- como CAPSA y IPSE, que evolucionan a caixa y o demostrativo ixe; a consonant TH s'asimila a t como en minta, evolucionando a secuencia TIU a zo como RATIONE evoluciona a razón. En a traducción aragonesa de "Secreto secretorum" ya leyemos exienço:

...et no los tengas ni lo ayas asi como las semie(n)tes nasçientes las quales da(n) vna yerba clamada exienço...

A variant ixenzo ye a que cabría esperar en ciertas parlas orientals y centro-orientals como chistabín y belsetán on se posa una -i- dentant d'una "x-" inicial. Rafael Vidaller Tricas la documenta en Campo, Tella, y en a localidat catalanoparlant d'Arén de Noguera, constituindo un aragonesismo. En benasqués se pronuncia con seseyo /ixenso/, como se siente en Benás y Sos. Manimenos en Renanué se documenta tanto ixenzo sin seseyo como isenso con seseyo, forma que tamién se siente en as localidaz catalanoparlants d'Espés de Dalt y Espés de Baix, constituindo un aragonesismo.

A variant xenzo sin a i ya no se conserva en garra puesto pero debió estar a mes estendillada, se castellanizó x como jenzo, que ye como se siente en Alquezra y Adauesca. En castellano d'Aragón se troba esta forma en a parla de Sarinyena (mas amargo que el jenzo).

En atros puestos como a Val d'Echo y Tella se troba a variant ahenzo tamién con grau de castellanización. En castellano d'Aragón se troba esta forma en a parla de Torrociella d'Alcanyiz, en forma plural ahenzos..

En determinadas zonas d'o Sistema Iberico se diz asensio, talment por influencia de l'antroponimo, y debió estar una forma propia de l'aragonés d'as comunidaz aragonesas.

Referencias

Vinclos externos

Tags:

EspecieEurasiaLinnaeusPlanta

🔥 Trending searches on Wiki Aragonés:

GuargueraSabadoAlfabeto11 de febreroContinent1 de chunioImperio RomanoNASARío GalligoConventoPotasioAyerbeEspanyaLista de municipios d'a provincia d'AlmeríaIUcraínaRetabilloLaosFingeringArchentinaSanscritoBucarestMatrimonioInternetFamilias lingüisticasAbreviaduraMacauSucoRecaredo IIVoyager 1Forau d'AiguallutPaz1974Masturbación analTikTokMahomaLista de municipios d'a provincia de CáceresCandamiusBos taurusSexo oral22 de chineroW1949Claire DanesEstaus UniusPuertaLista de municipios de UescaSilvia TortosaAtizapán de ZaragozaChubileuCFNMSaxonsEdat MeyaBuenos AiresRock HudsonOrgasmoRelación sexualFundación WikimediaMoisenFalla de Datos25 d'abrilPalau de CerdanyaVietnamLabio mayorBukharaCleopatra (desambigación)EubacteriaIdioma griegoVello pubicoGorga🡆 More