Тӧгӧрик

Тӧгӧрик орустап .

Географиязы

Јурт Туулу Алтайдыҥ тӱштӱк-кӱнбадыш келтейинде, Сайлугемниҥ, Теректиниҥ, Кадын-Бажы Ӱч-Сӱмердиҥ, Ыйыктуныҥ, Тӧгӧриктиҥ тайгаларыныҥ эдегинде, Кӧк-Сууныҥ јарадында турат. Јуртта 10 ором: Кайыҥду, Јолду, Агашту, Јииттердиҥ, Јараттай, Суулу, Тӧс, Школдыҥ оромы, Чибилӱ кош ором, Меесте кош ором. Талайдыҥ кемјӱзинеҥ 1008 метрге бийик.

Климады

Климады орто-континентал. Казак чӧлдӧрдӧҥ јылу салкындар, изӱ кей келип, айдыҥ-кӱнниҥ айалгаларын кубултар аргалу. Кыш узун, јаан карлу, ӱлӱрген айдыҥ учынаҥ ала кандык айдыҥ бажына једет, 6-7 ай, јай кыска кичӱ изӱ айдаҥ ала куран айдыҥ учына јетире, 3 ле ай. Чаган айдыҥ соок деген кӱнинде −30°,-40°, јаан изӱ айда эҥ тыҥ изӱ +30°,+35° болот. Јут-чыктыҥ кеми јеткилинче: 700—750 мм. Салкынныҥ ортојылдык кеми : 4,7 м.

Аҥ-куштары

Тайгалары аҥдык : ирбис, айу, бӧрӱ, тӱлкӱ, јуҥма, марал, элик, тооргы, шӱлӱзин, сарас, јоонмойын, агас, кӧрӱк, тийиҥ ле о.ӧ. аҥдар. Чай, кӱртӱк, бӧднӧ, торлоо, ӱкӱ, кӱӱк, талеҥко, каргаа, кускун, карчага, мӱркӱт, тейлеген, јерлик кас, ӧртӧк деп куштар Кадын-Бажыныҥ биосферный заповеднигинде бар. Сууныҥ балыгы кӧлдӧрдӧ лӧ Кӧк сууда болот, чараган, јылмай, чортон, бел ле о.ӧ.. Чай, кӱртӱк, бӧднӧ, торлоо, ӱкӱ, кӱӱк, талеҥко, каргаа, кускун, карчага, мӱркӱт, тейлеген, јерлик кас, ӧртӧк деп куштар Кадын-Бажыныҥ биосферный заповеднигинде бар. Сууныҥ балыгы кӧлдӧрдӧ лӧ Кӧк сууда болот: чараган, јылмай, чортон, бел ле о.ӧ.

Ӧзӱмдери

Айландыра тайгазы агашла бӱркелген, мӧш, кайыҥ, чиби, терек, тыт агаш ӧзӧт. Ак јалаҥдары кыралу, јайым телкем одорлу. Јакшы јылда мында кырада, маалада ла јердиҥ ажы јакшы тӱжӱм берет. Арка-туузы агашка бӱркеткен мӧш, тыт, чиби, кайыҥ, јодро, беле, каргана, ыргай агаш. Бийиктей кырларда кӧп сабазы тыт, чиби, јойгон, кайыҥ агаш ӧзӧт, суулардыҥ коолында јодро, тал, тайа, беле, ыргай, каргана, чычрана јайылган, элбек чӧл-јалаҥдарда мешке, јердиҥ јиилеги, уйкӧс, бороҥот, кызылгат, јодро. «Алтай Респубдиканыҥ Кызыл бичигине» кирген ӧзӱмдер: кызыл тазыл, алтын тазыл, марал чечек. Сас јанында тайа, јыраа, тал, кӧгӧзин, кыйгак ӧлӧҥ.

Јери ле јолдоры

Талду — Тӱҥӱр деп јолдо турат, 84К-134 темдектӱ.

Јурт 1860 јылдарда, кӧчкин јаржактар келгениле тӧзӧлгӧни колбулу.

Јуртта 2002 јылдыҥ тооалыжы аайынча 320 кижи болгон, олордыҥ 91 % орустар, ла оноҥ до ӧскӧ укту улус болгон .

Кажы ла биле таҥынаҥ ээлемдӱ. Мал азыраары, аш салары, адару тудары, агаш белетеери. Туризм.

Тӱӱкилик

Археологиялык

Ар-бӱткендик

• Байлу туузы Ӱч-Сӱмер (1505);
• Аржан суу (1509);
• Байлу боочы Ыйыкту (1507).

Скобканыҥ ичинде кереестиҥ аҥылу темдек-тоозы кӧргӱзилген «Кереестердиҥ текши тоозы» деп бичикте.