Vorarlbärgisch, ou Vorarlbärgerisch, isch an alemannischer Dialäkt, wo i sinera Mehrheit zum Bodeseealemannischa (Mittelalemanischa) grechnet wird und wo ou naa mit dem Oschtschwizerischa verwandt isch.
Dialäkt: Vorarlbärgisch |
Dazua kummt no, daß witteri Dialekt zum Walserdütscha ghööred.
Dia Vorarlbärger Dialekt händ o vor allem a andres Singsang und a woachere Ussprooch. Ma ka säga, dass im untera Rhytal, ab Götzis abwärts gegat da Bodasee, ender Mittelalemannisch gredt würd, witter dom, äppa Götzis ufwärts, würds widr meh Hochalemannisch, mit gwüssa Eigaarta. So üsserat si all no dr Untrschiid zwüschat am Unterland und am Obrland. Historisch gseha isch des o Gränz zwüschat am alta Bistum Chur und am alta Bistum Konschtanz, dia alt Gränz zwüschat am Vorarlbergr Obr-und Unterland. So weachslat s vum Breagazerischa ghet zum Dorabirarischa ghia zum Obrländr kha, eppa bis Fraschtatz und Nenzig redt ma aso. So hoaßts z Breagaz i hon ghet, z Rankl seet ma i ha kha, i dr Mehrzahl mir hond kha, eppa aso hoaßts o uf dr Schwiizer Sita vum Rhytal und im Liachtaschtoanerische. Im Walgau ischas wia kle andrsch: i woaß würd denn zu i weiß und i ha würd zu i hon. Di walserdütscha Dialäkt schliaßli redt me i de höchglägne Toal vo Vorarlberg, det soat ma schi für si, önsch für üüs, buua für baua und frii für frei.
Dia am schwerschta verständlicha Dialäkt sind dia fa Luschtnou, dia vom Breagazer Would und dia vom Muntafu. Uffällig sind die fu Doarabiara und dia im Walgau.
Dr Dialekt im Breagazerwould hoaßt Wälderisch, isch zimli viilfältig und kaa in drü groaße Gruppana ingtoalt weara:
Dr Dialekt vu Luschnou isch an gaanz altertümelige alemannischer Dialekt, wu vom Oschtschwitzerdütsch beeinflusst isch. Er wird allerdings fa immer weniger Lütt gsprocha.
S Muntafunerisch wird im Muntafu gsprocha und isch durchs Walserdütsch und dem benachbarta Dialekt im Tiroler Oberland beeinflusst. Im Muntafunerische sind o noch etlini Wart am Läba, wo us dr Zit sen, wo ma im Tal no Rätoromanisch gschwätzt hot.
S Walserdütsch wird vor allem im Groaßa und im Klenna Walsertal, am Tannberg in da Gmeinda Schrecke, Lääch und Warth und zoberscht im Breagazerwould in dr Gmeind Dimülsch gredt. Sprochlich ghöörts ned zum Vorarlbärgisch, nu geografisch. S Walserdütsch isch wäg de Mobilität hüt stark bedrängt.
In em alemannische Liederbuch werret fir Bregenz es Lied As reangalat, es schneialat und fir Lustenau es Lied Mädle, magscht an Emser Buob und fir es Große Walsertal es Lied Gang rüef dia Chüehle gnennt.
This article uses material from the Wikipedia Alemannisch article Vorarlbergisch, which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). Dr Inhalt isch verfiegbar unter CC BY-SA 4.0, wänn nyt andersch aagee isch. Images, videos and audio are available under their respective licenses.
®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki Alemannisch (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.