Tiếng Tày

Tiếng Tày (tiểng Tày) là tiếng nói của người Tày, một ngôn ngữ thuộc ngữ chi Thái trong hệ ngôn ngữ Tai-Kadai.

Tiếng Tày có quan hệ gần gũi với tiếng Nùng, tiếng Tráng ở mức trao đổi trực tiếp được, và giao tiếp được với người nói tiếng Lào, tiếng Thái.

Tiếng Tày
Tiểng Tày
Sử dụng tạiViệt Nam
Tổng số người nói3 triệu
Tiếng Tày Việt Nam: 1.626.392 (2009)
Phân loạiTai-Kadai
Hệ chữ viếtchữ La tinh (Chữ Quốc ngữ biến đổi), chữ Nôm Tày
Mã ngôn ngữ
ISO 639-2tai
ISO 639-3tyz
Glottolog tayy1238

Người Tày có vùng cư trú truyền thống là Bắc bộ Việt Nam và tỉnh Quảng Tây Trung Quốc.

Tại Việt Nam người Tày có mặt ở các tỉnh Lạng Sơn, Cao Bằng, Bắc Kạn, Thái Nguyên, Tuyên Quang, Hà Giang, Yên Bái, Bắc Giang, Quảng Ninh, Phú Thọ, Lào Cai, Hòa Bình. Từ thế kỷ 20 đã di cư vào phía nam, cư trú nhiều ở Đắk Lắk, Lâm Đồng.

Tại Trung Quốc người Tày được xếp chung trong mục người Tráng.

Trước đây tiếng Tày sử dụng chữ viết là chữ Nôm-Tày, dạng chữ này hiện giờ không còn được sử dụng và chỉ một số ít người còn biết viết loại chữ này

Ngày nay tại Việt Nam chữ quốc ngữ (chữ Latinh) được sử dụng viết tiếng Tày, và vấn đề phát âm của tiếng Tày theo chữ quốc ngữ không có sai là bao nhiêu. Ngày nay người Tày di cư vào Tây Nguyên, nhiều phần phát âm theo người Việt vẫn bị pha trộn ít nhiều.

Quan hệ giữa tiếng Tày và một số ngôn ngữ khác Tiếng Tày

Tày Phén Giáy Thái (Việt Nam) Choang (Trung Quốc) Xiêm (Thái Lan) Lào Nghĩa
Pì noọng Pì noọng Pi nuống Pi noọng Pei nuộng P'i noóng Phí noọng anh em
Tha vằn Tha vằn Tang văn Ta vèn Ta ngổn Tà văn Ta vên Mặt trời
Bươn Bươn Đươn bươn Đưên Đươn Đươn Tháng
Vài Vài Vải Khoai Vài Khoai Khoai Trâu
Thây Thấy Xây Thay Xơi Thẩy Thay Cái cày
Mi Mì, mi Mi Mi
Slam/tham slam slam sam sam Xảm Xám 3
Hả Hả Há, hạ hả Hạ 5

Phương ngữ Tiếng Tày

Các phương ngữ tiếng Tày bao gồm:

  • Tiếng Tày Bảo Lạc được nói ở huyện Bảo Lạc, phía Tây tỉnh Cao Bằng.
  • Tiếng Tày Trùng Khánh được nói ở huyện Trùng Khánh, đông bắc tỉnh Cao Bằng.
  • Tiếng Tày Bình Liêu, được nói ở huyện Bình Liêu, đông bắc tỉnh Quảng Ninh.
  • Tiếng Thu Lao, phương ngữ tiếng Tráng Đại có lẽ nên được coi là một ngôn ngữ khác.

Bộ chữ Tày Nùng 1961 Tiếng Tày

Phụ âm

Phiên âm Chữ Thí dụ Nghĩa
/ɓ/ b bẻ
/k/ c cáy
k ki còi
q quai khôn
/k/ k khay tu mở cửa
/z/ d
/ɗ/ đ đo đủ
/f/ f fạ trời
/h/ h hai trăng
/l/ l lăng lưng
/m/ m chó
/n/ n ray ruộng
/r/ r rằng
/p/ p pu cua
/s/ x tai
/t/ t cửa
/v/ v sải
/ɲ/ nh nhả cỏ
/c/~/tɕ/ ch chả mạ
/ŋ/ ng ngà vừng
/tʰ/ th tha mắt
/kʰ/ kh kha chân
/pʰ/ ph phải vải
/ɬ/ sl slam ba
/ɓj/ bj bjoóc hoa
/mj/ mj mjạc trơn
/pj/ pj pja
/pʰj/ phj phja núi đá
những âm địa phương
/t'/ t' t'ả sông
/w/ w wằn ngày
/j/ j ja thuốc
/ɣ/ c cần người
Những âm mượn tiếng Việt
/ / gi giờ
/tʂ/ tr trường
/ʂ/ s (học) sinh

Nguyên âm

Phiên âm Chữ Thí dụ Nghĩa
/a/ a ca con quạ
/ă/ ă mắn vững chắc
/ə/~/ɤ/ ơ tơ lụa
/ə̆/~/ɤ̌/ â bân bay
/ɛ/ e bén cái mẹt
/e/ ê mên thối, hôi
/i/ i pi năm (thời gian)
/u/ u mu lợn
/ɨ/~/ɯ/ ư mử mợ
/ɔ/ o mỏ nồi
/o/ ô nồm sữa
/iə/ iê, ia 1.niêng; 2.mìa 1.diều; 2.vợ
/uə/ uô, ua 1.tuống; 2.tua 1.dây quai; 2.con
/ɨə/~/ɯɤ/ ươ, ưa 1.nưới; 2.mừa 1.mệt; 2.đi
  1. Các nguyên âm dài: i, u,ư...trong tiếng Tày Nùng sẽ được thể hiện bằng hai chữ cái, như: khiing (gừng), khuúp (đầy năm)
  2. Đánh dấu sắc (') các từ có kết cấu là âm tiết khép: hap (cách viết theo phương án không dấu) ---> háp (gánh)

Thanh điệu

Tên Dấu Nét
Không dấu ˧
Dấu sắc ˧˥
Dấu huyền ˨˩
Dấu hỏi ʔ ˧˩˧
Dấu nặng . ˧˨ˀ

Trong phương án có dùng dấu ngã /~/ để ghi các từ mượn từ tiếng Việt. Trong phương án không có ký hiệu để ghi thanh lửng, những từ mang thanh lửng đều được thể hiện bằng thanh hỏi /?/.

Tham khảo

Xem thêm


Tags:

Quan hệ giữa tiếng Tày và một số ngôn ngữ khác Tiếng TàyPhương ngữ Tiếng TàyBộ chữ Tày Nùng 1961 Tiếng TàyTiếng TàyHệ ngôn ngữ Tai-KadaiNgười TàyNgữ chi TháiTiếng LàoTiếng NùngTiếng TháiTiếng Tráng

🔥 Trending searches on Wiki Tiếng Việt:

Lê Đại HànhIngenuity (trực thăng)Quang TrungThành ủy Thành phố Hồ Chí MinhLịch sử Việt NamBill GatesBắc NinhHuy CậnNguyễn Duy NgọcCần ThơNguyễn Ngọc TưBến Nhà RồngĐội tuyển bóng đá U-23 quốc gia Việt NamHọc viện Kỹ thuật Quân sựÔ nhiễm môi trườngBảng xếp hạng bóng đá nam FIFALăng Chủ tịch Hồ Chí MinhKinh Ăn Năn TộiĐạo giáoKim NgọcBermudaĐài Tiếng nói Việt NamHiệp định Paris 1973Danh sách Tổng thống Hoa KỳChủ tịch Quốc hội Việt NamLịch sử Trung QuốcHải PhòngTỉnh ủy Vĩnh PhúcCách mạng Tháng TámNho giáoKitô giáoKobbie MainooSơn LaTình yêuNữ hoàng nước mắtDanh sách trại giam ở Việt NamBến TreNgô Đình DiệmThích-ca Mâu-niTần Thủy HoàngNguyễn Tri PhươngElon MuskGiờ Trái ĐấtTrần Duệ TôngRunning Man (chương trình truyền hình)Luân ĐônNgười Hoa (Việt Nam)Trung QuốcLove the Way You Lie (Part II)Việt NamDanh sách biện pháp tu từManuel NeuerSamuraiTrang ChínhLong AnTập Cận BìnhNinh BìnhWalesBài Tiến lênGeometry DashTrần Nhân TôngFC Bayern MunichPakistanChristian de CastriesGiải bóng đá Ngoại hạng Anh 2022–23Vladimir Ilyich LeninNhà thờ chính tòa Đức Bà Sài GònTrấn ThànhGiải vô địch bóng đá châu ÂuTôn giáo tại Việt NamCộng hòa IrelandGiỗ Tổ Hùng VươngNgân hàng thương mại cổ phần Quân độiNguyễn Hồng NhungJames CameronĐội Thiếu niên Tiền phong Hồ Chí MinhDanh sách quốc gia theo diện tíchEminem🡆 More