Noord-Braebant
Noord-Braebant (Braebants: Broabant, Nederlands: Noord-Brabant) is 'n provincie in 't zujen van Nederland.
| |||||
 | |||||
 | |||||
| 'Oôdstad | D'n Bos | ||||
| Commissaoris van de Konieng | Ina Adema (VVD) | ||||
| Belangriekste godsdienst(en) | katteliek (48%), protestant (8%) | ||||
| Belangriekste streektaele(n) | Braebants, Westoeks, Limburgs, Land van Cuijks | ||||
| Oppervlakte - Totaol - Land - Waeter | tweêde 5.082 km² 4.902 km² 181 km² | ||||
| Inweuners - Totaol - Bevolkiengsdichteid | derde 2.645.000 (2024) 540 inw./km² | ||||
| Gemeênten | 56 | ||||
| Volkslied | gin | ||||
| Officiële website | www.brabant.nl | ||||
Ze grenst an Zeêland, Zuud-Olland, Gelderland, Limburg, Belgs Limburg en Antwerpen. 't Is nae Zuud-Olland de meêst bevolkiengsrieke provincie en ze is ok best versteêdelikt: Eind'oven en Tilburg as vuufde en zevende stad van Nederland de tweê groôste steeën buten de Randstad. Veddere groôte steeën bin Breda en D'n Bos, de oôdstad, die pas de vierde van de provincie is. Toch eit ok de landbouw, voraol de verkesouwerij, ier 'n groôte functie.
Geografie
Zoôas bove gezeid is Noord-Braebant sterk verstedelikt. Toch leit de bevolkiengsdicht'eid rond 't landelike gemiddelde. Daedeu is t'r ok nog vee plekke vò landbouw en natuur. Typisch Braebants bin de zandverstuviengen van de Loonse en Drunense Dunen, en de 'eivelden van de Kempen.
Inweunerantal
D' ontwikkelieng van 't inweunerantal:
- 1850 — 393.000
- 1900 — 554.000
- 1950 — 1.243.000
- 1960 — 1.485.000
- 1970 — 1.788.000
- 1980 — 2.051.000
- 1990 — 2.189.000
- 2000 — 2.356.000
- 2010 — 2.444.000
- 2020 — 2.563.000
- 2024 — 2.645.000
Geschiedenisse
Vroeger Noord-Braebant gin aparte bestierlike eên'eid. In 'n groôt deêl van z'n geschiedenisse van 't verbonde mee de zudelike Nederlanden. In de middeleêuwen kwam 'n groôt deêl van wat-a noe Noord-Braebant is an 't Markgraefschap van Antwerpen, dat-a in 1106 bie Braebant ingeliefd wier. De groôte centra van ontwikkelienge laege in 't zujen van Braebant (Antwerpen, Brussel, Leuven etc.) maer in 't noôrden kwaemen ok Breda en D'n Bos wè tot ontwikkelienge. Mee d'n Tachentegjaeregen Oorlog wier Noord-Braebant afgescheie van de reste van 't ertogdom: bie de Vree van Munster in 1648 liep de grenze tussen de Staetse en de Spaonse Nederlanden dwars deu Braebant ene. Omdat 't gebied vò 't groôste deêl katteliek was moogden 't gin volwaerdege provincie ore maer wier 't 'n Generaliteitsland: rechtsreeks deu de Staeten-Generaol bestierd. Dit dierde tot de instellienge van de Bataofse Republiek in 1795, toen 't gebied Bataofs-Braebant gieng eête. Laeter in de Fransen tied wier 't over verschillende aore departementen verdeêld. Bie de instellienge van 't Konienkriek der Nederlanden in 1815 wier de provincie nie mee 't zudelike Braebant vereênegd maer goeng ze Noord-Braebant eête. 't Gebied van die provincie was groôter as 't ouwe Generaliteitsland omdat'r 'n stik van 't ouwe Olland en de vòdien zelfstandege (nie bie de Republiek orende) eerlik'eden Boxmeer, Gemert, Megen en Ravenstein biekwaeme. In 1830 bleef 't bie de Belgse opstand relatief rustig en kon konienk Willem I 't gebied makkelik be'ouwe. Vanaf 't end van de negentiende eêuwe kwam voraol in en rond Tilburg en Eind'oven vee industrie op.
Politiek en bestier
Provincie
De Provinciaole Staeten van Noord-Braebant è 55 zeêtels. Sins de lèste verkieziengen van maerte 2023 zieë de verdeêlienge d'r zoô uut:
Oliefkleur bin partijen van Gedeputeêrde Staeten.
| Uutslag Staetenverkieziengen | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Partij | 2023 | 2019 | 2015 | 2011 | 2007 | ||
| BBB | 11 | ||||||
| VVD | 9 | 10 | 10 | 12 | 11 | ||
| GL | 5 | 5 ¹ | 3 | 3 | 2 | ||
| PvdA | 4 | 3 ¹ | 4 | 7 | 8 | ||
| SP | 4 | 5 | 9 | 8 | 12 | ||
| PVV | 4 | 4 | 7 | 8 | |||
| D66 | 4 | 5 ¹ | 7 | 5 | 1 | ||
| CDA | 4 | 8 | 9 | 10 | 18 | ||
| JA21 | 2 | ||||||
| Lokaal Brabant | 2 | 1 ² | 1 | ||||
| PvdD | 2 | 2 | 2 | 1 | 1 | ||
| Volt | 1 | ||||||
| FVD | 1 | 9 ² | |||||
| 50+ | 1 | 2 | 2 | 1 | |||
| CU-SGP | 1 | 1 | 1 | 1 | |||
| Brabantse Partij | 1 | ||||||
| Zeêtels | 55 | 55 | 55 | 55 | 55 | ||
| Coalitie | 28 | 31 ¹/ 28 ² | 30 | 30 | 37 | ||
| Opkomst | 56% | 52% | 44% | 51% | 42% | ||
't College van Gedeputeêrde Staeten in 't tiedvak 2019-2023 steunde op 'n coalitie van:
- 2019-2020 + 2021-2023: VVD, CDA, GL, D66 en PvdA
- 2020-2021: VVD, CDA, FVD en Lokaal Brabant
Gemeênten
Noord-Braebant is opgedeêld in 56 gemeênten. De lèste erindeêlienge was in 2022.
|
|
|
|
Waeterschappen
Noord-Braebant is in vier waeterschappen verdeêld: 't Waeterschap Braebantsen Delta, Waeterschap Aa en Maes, Waeterschap D'n Dommel en Waeterschap Rivier'nland.
Justitie
Braebant is in tweê arrondissementen verdeêld: 't westen valt onder 't arrondissement Breda, 't oôsten onder D'n Bos. Allebei de arrondissementen ressorteren onder 't Gerechtsof van D'n Bos.
Cultuur
Godsdienst
Vanouds is Noord-Braebant 'n kattelieke provincie. In 2005 was volgens schattiengen nog 57% van de bevolkienge katteliek. Kleine gebieden in 't noorden bin in (groôte) meerder'eid protestants, naemelik 't Land van Altena en Heusden en de Noordwestoek. Zaemen bin die goed vò 6% van de Braebanders. Deu de sterke verstedeliking weune d'r intusse ok a 5% moslims in de provincie.
Taele
Noord-Braebant eit 't Braebants in verschillende dialecten as streektaele. In kleine gebieden an de randen van de provincie ore nog aore taelen gesproke: 't (Noord)westoeks is 'n 'Ollands dialect, in 't Land van Cuijk praote ze Kleverlands en in de gemeênte Cranendonck (oôdplekke Budel) è ze 'n Limburgs dialect. De dialecten ore nog relatief vee gesproke, voraol op 't land.
Noôten
Lienks nae buten
 | |
|---|---|
Noord-Braebant | Noord-'Olland | Overiessel | Utrecht | Zeêland | Zuud-'Olland |
This article uses material from the Wikipedia Zeêuws article Noord-Braebant, which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). De inhoud is, tenzij anders aangegeven, beschikbaar onder CC BY-SA 4.0 Images, videos and audio are available under their respective licenses.
®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki Zeêuws (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.