Roman Tereze

Tereze (Tèrése), c' est on roman sicolodjike, sicrît pa Lucyin Somme, eplaidî dins l' coleccion Somme Denis di romans e walon e 2002.

C' est l' vicåreye d' ene feme inte deus ådjes, ki s' manaedje n' a nén stî, et k' a deus grands efants ki sont å diåle et co pus lon (onk e l' Amerike, l' ôte a Brussele), et ki passe pa totès sôres di laids moumints po rtrover - motoit - ene miete di påjhirté sol fén, kécfeye li bouneur.

Li live si passe å 21inme sieke - gn a ddja des euros - dins l' vraiy monde del Walonreye d' asteure, avou des djins k' ont totès sôres di mestîs d' enute: livrî, manaedjeu d' grosse boesse, vindeuse dins on botike di môde, feme di cpagnêye di pinsionés k' ont bén l' moyén.

Li monde des ptitès djins raparexhe tenawete cwand Tereze riva vey li cinse di ses parints, et s' rapinser si efance lavola.

Ôtmint, on dmeure dins ene societé ki vike bén, des djins ki sont sovint dins les restorants et les cafès, avou ene miete di bôreataedjes (des hapeus d' boûsse k' atakèt ene livreye), di suspinse policî (on tchôcaedje di cocayene dins les bagaedjes so ene avion); avou d' l' amour tot do long, mins ki n' va måy trop lon.

Li walon do roman.

C' est do walon al leccion, ki saye di dire li monde do 21inme sieke avou des mots simpes, sins trop d' calcaedjes do francès. Mins fåt cwand minme bén des GSM (axhlåves), des facs et des fotocopieuses.

Al fén do live ene pitite vintinne di pådjes di motî. Ça vout dire k' end a la ene banslêye, di beas mots walons, metans: ahoter, arinner, refådler.

Gn a eto sacwants noûmots: les disgraptêyès vatches (li maladeye des sotès vatches).

Li langue des persounaedjes

Les persounaedjes djåznut tofer e walon, çou ki fwait onk des prumîs romans la k' on n' riprind pus les dujhances do lingaedje do monde reyel la ki l' roman si dvreut passer (dins l' payis d' Nameur, diviè l' an 2000). Dins les restorants, les botikes di môde, et les tchesteas di PDG d' grosse bwesse, on n' cåzéve nén e walon al kimince do 21inme sieke el Walonreye, ubén k' c' esteut èn evenmint, nén ene sacwè k' aléve tot seu).

Cisse tecnike di cåzaedjes "monolingwistikes" (sins aconter li lingaedje ki les persounaedjes djåzrént podbon) aveut ddja stî eployeye pa Laurent Hendschel e 1996 dins So l' anuti. Ele va esse riprinjhe pa des ôtes sicrijheus come Lucyin Mahin et Chantal Denis. Ci fourit on vraiy dislaxhaedje po poleur sicrire des paskeyes foû do cåde di persounaedjes walons et waloncåzants ki dmorèt el Walonreye tradicionele.

Ôte prezintaedje do live (e francès, avou passaedjes e walon).