Betchfessî Ae: Betchfessî scrijha do walon valant /ɛ/ /a/ u /aː/

On scrît ae:

• po des mots d' tos les djoûs : daegn, waeyén, laecea, saeyea, waezon, taesson, etch.
• e l' cawete -aedje: viyaedje, sicrijhaedje, rapoûlaedje, etch.
• sacwants cas a pårt del cawete -asse : stocaesse, plenaesse
• po sacwants nos sincieus : Braezi, Daenmåtche, daenwès.
• po ene rîlêye di vîs mots k' on n' a nén todi tos les prononçaedjes : waermaye, waernu, waeraxhe, waerleu, waerixhea, waeranti, traeyin, haerna, saedje 1, saedje 2.

Èn nén maxhî li betchfessî AE avou l' betchfessî EA.

• Mots k' ont on prononçaedje "è" après Vervî, mins "a" dins l' restant del Walonreye : assez, cwate, wadjî, canon (Vervî: èssez, cwète, wèdjî; Ôvîfa: kènon)
• Mots k' ont on prononçaedje "è" après Biertris, mins "a" dins l' restant del Walonreye : panî, tchapea, il a (Bietris pènî, tchèpê, il è)
• Mots k' ont on prononçaedje "a" après Tchâlerwè, mins "è" dins l' restant del Walonreye : bresse, tchet, cawete di codjowaedje -rè do futeur singulî "i tchantrè" (Coûtchant walon bras, tchat, i tchantra)
• Cåzu tos les cas del cawete -asse : macasse, aiwiasse, blankinasse, boirgnasse, payasse, marasse.
• Wene (Fr. Wanne)

• taes; taesse; taessea (Lidje & Vervî: tèsse, tèssê)
• caenele

Kiminçmint do prononçaedje "è"

Li prononçaedje "è" dins l' payis d' Lidje, c' est ene piceure tipike do walon k' a ataké la ddja bén lonmint.

Atåvlaedje do betchfessî

Li betchfessî fourit atåvlé di Lorint Hendschel, aprume dizo scrijha "ä" (1993-1995). Ci n' est ki po disfafloter k' on rcandja avou ae. C' est ci scrijha la k' est accepté dins l' djivêye UCW do Raploû d' Tchålerwè so li rfondaedje (1996).

Li scrijha AE si rescontere dins des lingaedjes vijhéns do walon, dandjreus po rascrovi on dobe prononçaedje a & è :

• viye ortografeye flaminde ae : Schaerbeeck
• sicrijha almand ä
• sicrijha daenwès æ

• Des esplikêyes sol betchfessî AE (e francès)
• Cours å Noû-Lovén sol betchfessî AE (e walon)
• Sicole po ls efants avou l' betchfessî AE (e walon)
• Ene pådje so des rujhes des rfondeus po vey s' i fåt eployî l' betchfessî AE u nén (e walon)