Lý Phục Man (李服蠻, ? - 547), không rõ họ tên thật, là một danh tướng thời Lý Nam Đế ở thế kỷ 6 trong lịch sử Việt Nam.
Vì ông có công thu phục được các bộ tộc thiểu số (người Man) vùng Đỗ Động - Đường Lâm (vùng tây bắc nước ta thời Lý Nam Đế) nên được suy tôn là "Phục Man Tướng Quân". Ông cùng với Phạm Tu đánh tan quân Lâm Ấp xâm lược nên đã được vua cho mang họ "Lý"). Ông là người làng Cổ Sở sau đổi là làng Giá (gồm ba làng: Yên Sở, Đắc Sở, Yên Thái thuộc huyện Hoài Đức, Hà Nội ngày nay). Theo Thần Tích tại Quán Giá, ông nổi tiếng là người giỏi võ nghệ, có tài thuần trị được voi. Là một trung thần có nhiều công lao, nên khi mất, ông được nhân dân nhiều nơi tôn thờ làm Thành hoàng làng. Mặc dù vậy, trong các tài liệu chính sử xưa kia không thấy chép về ông. Tên và thần tích của ông xuất hiện trong các tài liệu dã sử như: Tiền Nam Đế sự tích quốc âm, Việt điện u linh tập thời Trần; và sau đó được kể lại trong Đại Nam nhất thống chí thời Nhà Nguyễn và trong thần tích tại đền thờ ông.
Lý Phục Man 李服蠻 | |
---|---|
Tướng lĩnh | |
Binh nghiệp | |
Phục vụ | Lý Nam Đế |
Thuộc | Quân đội Vạn Xuân |
Năm tại ngũ | không rõ - 547 |
Cấp bậc | Tướng lĩnh |
Tham chiến | Chiến tranh Lâm Ấp-Vạn Xuân |
Thông tin cá nhân | |
Sinh | |
Nơi sinh | Yên Sở |
Mất | |
Ngày mất | 547 |
Nguyên nhân mất | tự sát |
An nghỉ | Yên Sở |
Quốc gia | Vạn Xuân |
Thời kỳ | Tiền Lý |
Truy phong | |
Thần vị | |
Gia Thông Đại Vương bởi không rõ | |
Thiên Nam Thánh bởi Lý Thần Tông | |
Chứng An Đại Vương bởi Trần Nhân Tông | |
Nơi thờ tự | |
Đình Yên Sở, Đình Đắc Sở, Chùa Lụa, Quán Vật, Quán Dương Liễu, Đình Hàng Tổng, Đình Quế Dương, Đình Giàn, Đình Cù Sơn Trung, Đình Cẩm Cơ | |
Sự tích của Lý Phục Man được kể lại trong sử liệu này mang nặng màu sắc thần bí, bắt đầu từ việc báo mộng cho vua Lê Đại Hành để kể về thân thế sự nghiệp của mình và được Lê Đại Hành phong ông làm Nhất Phương Phúc thần. Kế đến các triều đại sau cũng lại là những câu chuyện thần bí để nói về những sắc phong của các triều đại đó cho công tích của Lý Phục Man.
Trong Thần tích Lý Phục Man Gia Thông Đại Vương xã Yên sở tổng Dương Liễu, tỉnh Hà Đông soạn vào năm Gia Long thứ ba, cùng "Tiền Nam Đế sự tích quốc âm" (không ghi tên tác giả), kể:
Lý Phục Man vốn người hương Cổ Sở (sau đổi thành Yên Sở). Ngay từ thuở thiếu thời ông đã có tư chất anh hung cái thế, tài nghệ tuyệt vời, cưỡi ngựa bắn cung rất giỏi lại có khả năng thuần trị được voi. Lớn lên theo Lý Nam Đế lập nhiều kỳ công chiến tích, đã trấn trị được cả vùng Đỗ Động – Đường Lâm là nơi xa xôi hiểm trở khó bề cai trị. Ông đã thao lược binh sĩ, quét sạch đạo tặc khiến dân chúng trong vùng rất mực tôn kính. Khi quân Lâm Ấp chiếm Cửu Đức (Hà Tĩnh ngày nay), nhà vua tuyên chế ông làm tổng soái chư tướng đi đánh dẹp, chỉ trong một trận ông đã phá được quân Lâm Ấp. Tin thắng trận truyền về, nhà vua đã khen ông "Thực là bậc hào kiệt của Sơn Tây, cho nên không thể không trọng thưởng". Bèn triệu Phục Man về biểu dương công lao rồi ban cho Phục Man mang họ Lý và gả con gái cho, sau lại thăng lên hàm Thiếu úy và hết lòng sủng ái ông. Vua Nam Đế rất chú tâm vào việc biên cương nên sai Lý Phục Man đi trấn giữ vùng biên cương Cửu Đức. Năm Ất Sửu niên hiệu Thiên Đức thứ 2 (545), nhà Lương sai Trần Bá Tiên sang xâm lược Vạn Xuân. Quân của Lý Nam Đế bị thua ở Chu Diên (Hưng Yên ngày nay) và Gia Ninh (Việt Trì, Phú Thọ) lão tướng Phạm Tu cùng với Tinh Thiều bị tử trận, khiến vua Lý Nam Đế phải chạy vào động Khuất Liêu (Thanh Sơn, Phú Thọ ngày nay). Lý Phục Man nghe tin bèn sai gia tướng củng cố doanh đồn nơi trọng yếu ý định sẽ chia quân ra bắc. Nhưng đã bị quân Lâm Ấp (Chiêm Thành) bất ngờ tấn công vào giữa đêm khuya. Trước tình hình ấy, ông cùng gia tướng đột phá vòng vây, quân địch thừa thắng truy đuổi ráo riết. Vừa thiếu lương thực lại vừa không có viện binh, hết cách ông đã tự sát để khỏi rơi vào tay giặc. Các gia tướng đã đưa thi hài ông về quê hương Cổ Sở (Yên Sở ngày nay) an táng cạnh hồ Mã Tân ven sông. Dân làng thương tiếc đã lập đền thờ, tôn Lý Phục Man làm Thành hoàng làng.
Các truyền thuyết về ông từ thời Lý Thái Tổ về sau cũng giống như trong Việt điện u linh tập.
Sách Đại Nam nhất thống chí được biên soạn theo lệnh vua Tự Đức, ghi truyện Lý Phục Man như sau:
Theo công trình nghiên cứu về Lý Phục Man của GS. Nguyễn Văn Huyên, thì trong các sử cũ (như Đại Việt sử lược, Đại Việt sử ký toàn thư, Việt Nam sử lược) không có dòng nào biên chép về Lý Phục Man. Thông tin chủ yếu về ông có trong Việt điện u linh tập và Đại Nam nhất thống chí đều dựa vào truyền thuyết dân gian. Song so với truyền thuyết dân gian ở làng Yên Sở (nơi được xem là quê hương của Lý Phục Man) có mấy điểm, mà trong hai sách không chép, hoặc nói chưa rõ đó là:
Cuộc đời ông chỉ còn được lưu lại chủ yếu trong truyền thuyết nên đã được thêu dệt ít nhiều.
Một số người cho rằng ông chính là danh tướng Phạm Tu, song những điều ghi chép trong bản Thần tích Lý Phục Man Gia Thông Đại Vương (phần Tiền Nam Đế sự tích quốc âm) cho thấy Lý Phục Man không phải là Phạm Tu.
Trong sách Lịch sử Việt Nam (tập I), do Phan Huy Lê, Trần Quốc Vượng, Hà Văn Tấn và Lương Ninh cùng biên soạn, sau khi giới thiệu Lý Phục Man là một vị "tướng quân coi giữ một miền biên cảnh, trong một triều đình hẳn còn sơ sài, có Tinh Thiều làm tướng văn, Phạm Tu làm tướng võ"...các tác giả cũng đã kèm theo lời chú thích rằng: "Phạm Tu và Lý Phục Man là một hay hai người, và quan hệ với nhau như thế nào, đấy là một vấn đề đã được đặt ra từ rất lâu, nhưng chưa đủ cứ liệu khoa học để kết luận" .
This article uses material from the Wikipedia Tiếng Việt article Lý Phục Man, which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). Nội dung được phát hành theo CC BY-SA 4.0, ngoại trừ khi có ghi chú khác. Images, videos and audio are available under their respective licenses.
®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki Tiếng Việt (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.