Pirateria

Istoregamente sti cuà i ze marinari che i asalta, i sacheja, i deroba o i nega łe nave in alto mare, inte i porti, inte i fiumi, inte i estuari e inte i grai, dopo gaver sbandonà ła vita siviłe sui marcantiłi par decizion o par costrenzimento.

La pirateria ła ze antiga tanto cofà ła navegasion, ma inte ła cultura popołare ła ze referia par el pì ai sècołi XVI-XIX (soratuto 1600 e 1700) o sia a ła piratèria nàutega pì documentada (cueła osidentałe).

Le àree considerae de alto ris-cio de pirateria łe ze canbiae inte el tenpo. Intrà ste cuà łe ghe ze stae el Mare Caraìbego, ła zona del streto de Zibiltera, el Madagascar, el Mar Roso, el Golfo Pèrsego, łe rive del Maòabar cusita cofà tuto el trato de mare intrà Fiłipine, Malaysia e Indonèzia andove che i vagabondava i pirati fiłipini. El fenòmano piratesco el se ga istoregamente vesto par colpa de ła poartà, de istitusion débołi o asenti cusita cofà par ciaparse pozision stratèzeghe par el controło de ła navegasion.

El Mar Cineze Sud el ospitava inte el scumìsio del XIX secoło ła pì temesta e numarévoła comunità de pirati (se stima che i fuse sirca 40.000), ma ła locusion "època de oro de ła pirateria" ła se refarise soratuto a ła pirataria inte i Caràibi del '600-'700 (całada drastegamente inte l'800).

In tenpi moderni par piratèria łe se intende situasion difarenti da cueła nàutega orizenària, par estension del signifegà de propiasion indèbita: pirateria informàtega, pirateria de contrafasion, pirateria aerea, pirateria stradałe, plajo. La paroła "pirata" ła połe anca vegner posponesta a ełementi che i gàpia a che fare co ła pirateria o che ła ghene sìpia el prodoto inte i vari sensi fin deso esponesti (par ezénpio "nave pirata", "automòbiłe pirata" o "prodoto pirata").

El tèrmano "pirateria" deriva dal latin pirata, piratæ, che el ga un so corispetivo inte el grego πειρατής

(peiratès), da  

πειράω

(peiráo) che signìfega "tentare" e "atacare". Inte ła pì granda parte de łe łéngue eoropee, el tèrmano el mantien ła so derivasion grego-latina. 

•   Wiki Commons el detien imàjini o altri file so Pirateria

• pirateriaTreccani.it – Enciclopedie on line, Istituto de ła Ençiclopedia Italiana.  
• pirateria, in Disionàrio de istòria, Istituto de ła Ençiclopedia Italiana, 2010.  
• (EN) John Philip Jenkins, piracyEnçiclopedia Britannica, Encyclopædia Britannica, Inc.  
• (EN, FR) PirateriaEnçiclopedia canadese.