Butros Butros-Gʻoliy: 1992-yildan 1996-yilgacha Birlashgan Millatlar Tashkiloti Bosh kotibi
Butros Butros-Gʻoliy (14-noyabr 1922 – 16-fevral 2016) – misrlik siyosatchi va diplomat, 1992—1996-yillarda Birlashgan Millatlar Tashkilotining oltinchi Bosh kotibi lavozimida ishlagan.
Bosh kotib etib tayinlanishidan oldin 1977—1979-yillarda Misr tashqi ishlar vaziri vazifasini bajaruvchi boʻlgan. U Birlashgan Millatlar Tashkilotini bir qancha jahon inqirozlari, jumladan Yugoslaviya parchalanishi va Ruanda genotsidi bilan bir vaqtda boshqargan.
| Butros Butros-Gʻoliy | |
|---|---|
بطرس بطرس غالي | |
 | |
 | |
| Mansab davri 1992-yil 1-yanvardan – 1996-yil 31-dekabrgacha | |
| Oʻtmishdoshi | Javier Pérez de Cuéllar |
| Vorisi | Kofi Annan |
 | |
| Mansab davri 1997-yildan – 2002-yilgacha | |
| Oʻtmishdoshi | Lavozim taʼsis etilgan |
| Vorisi | Abdu Diuf |
.svg) | |
| Mansab davri 1977-yil 17-noyabrdan – 1991-yil 31-dekabrgacha | |
| Oʻtmishdoshi | Lavozim taʼsis etilgan |
| Vorisi | Lavozim bekor qilingan |
| Shaxsiy maʼlumotlari | |
| Tavalludi | 14-noyabr 1922-yil Qohira, Misr |
| Vafoti | 16-fevral 2016-yil (93 yoshda) Qohira, Misr |
| Mukofotlari |  |
Biografiya
Butros 1922-yil 14-noyabrda Misrning Qohira shahrida qibtiy pravoslav nasroniy oilasida tugʻilgan. Uning otasi Yusuf Beyning oʻgʻli boʻlgan. Uning onasi Safela Michail Sharubim taniqli davlat xizmatchisi va tarixchi Michail Sharubimning (1861–1920) qizi edi. Yosh bolani Aleksandrinke deb ataydigan sloveniyalik enaga tarbiyalagan.
1946-yilda Qohira universitetini tamomlagan. Parij yuridik fakultetida (Parij universiteti) xalqaro huquq fanlari nomzodi va 1949-yilda Sciences Po universitetida xalqaro munosabatlar boʻyicha diplom oldi. 1949–1979-yillarda Qohira universitetining xalqaro huquq va xalqaro munosabatlar professori etib tayinlangan. 1975-yilda Siyosiy va strategik tadqiqotlar markazi prezidenti, 1980-yilda Afrika siyosiy tadqiqotlar jamiyati prezidenti boʻldi. 1954—1955-yillarda Kolumbiya universitetida Fulbrayt tadqiqotchisi, 1963—1964-yillarda Gaaga xalqaro huquq akademiyasida tadqiqot markazi direktori, 1967—1968-yillarda Parij yuridik fakultetida taklif etilgan professor boʻlgan. 1986-yilda Shvetsiya Uppsala universitetining yuridik fakulteti faxriy doktori unvonini oldi. Seuldagi Kyunghee universiteti filiali Tinchlik tadqiqotlari institutining faxriy rektori.
Anvar Sadat prezidentligi davrida 1974—1977-yillarda Arab Sotsialistik Ittifoqi Markaziy Qoʻmitasi aʼzosi boʻlgan. 1977-yildan 1991-yil boshigacha Misr tashqi ishlar davlat vaziri lavozimida ishlagan. Bir necha oy tashqi ishlar vazirining oʻrinbosari boʻldi. Davlat vaziri sifatida prezident Sadat va Isroil bosh vaziri Menachem Begin oʻrtasidagi tinchlik kelishuvlarida ishtirok etgan.
Tergovchi jurnalist Linda Melvernning soʻzlariga koʻra, Butros 1990-yilda Misr tashqi ishlar vaziri boʻlgan paytda Ruanda hukumatiga maxfiy ravishda maxfiy ravishda 26 million dollarlik qurol sotganini aniqlagan. Hutu rejimi tomonidan toʻplangan qurollar keyingi genotsidga uzoq muddatli tayyorgarlikning bir qismi sifatida koʻrilgan. Toʻrt yildan soʻng qotilliklar sodir boʻlganda, u BMT bosh kotibi boʻlib ishlagan edi.
1991-yilgi Birlashgan Millatlar Tashkiloti Bosh kotibligiga saylovda nomzod boʻlgan. Butros-Gʻoliy zimbabvelik Bernard Chidzeroni saylovning 3-raundida magʻlub etib, 5-raundda gʻalaba qozondi.
1994-yilda Ruandada sodir boʻlgan genotsid paytida yarim milliondan ortiq odam oʻldirilgan edi. Butros bu hodisalarda BMTning harakatsizligi uchun tanqid qilingan. Angola fuqarolar urushiga ham aralasha olmadi. Uning davridagi eng qiyin vazifalardan biri sobiq Yugoslaviya parchalanganidan keyin Yugoslaviya urushlari inqirozini hal qilish edi. Birlashgan Millatlar Tashkilotining tinchlikparvar kuchlari Bosniya va Gersegovinada samarasiz ishladi. 1995-yil dekabr oyida NATO aralashuvga majbur boʻldi.
Butros-Gali 1996-yilda ikkinchi muddatga, Amerika Qoʻshma Shtatlari uni lavozimidan chetlashtirishga urinishlariga qaramay, qayta saylandi. AQSh elchisi Madlen Olbrayt Butros-Galidan isteʼfoga chiqishni soʻradi. Amerikaning diplomatik bosimi ham hech qanday taʼsir koʻrsatmadi, chunki Xavfsizlik Kengashining boshqa aʼzolari Butros-Gʻoliyni qoʻllab-quvvatlashda sobit boʻlishdi. U Xavfsizlik Kengashidagi 15 ovozdan 14 tasini qoʻlga kiritdi, ammo yagona qarshi ovoz AQSh veto qoʻyishi edi. Xavfsizlik Kengashining toʻrtta besamar yigʻilishidan soʻng, Fransiya Butros-Galini qisqa muddatga, yaʼni ikki yil muddatga tayinlash boʻyicha murosaga kelishni taklif qildi. Qoʻshma Shtatlar fransuzlar taklifini rad etdi. Nihoyat, Butros-Gali oʻz nomzodini oldi va qayta saylanishni rad etdi.
1997-yildan 2002-yilgacha Butros-Gali frantsuz tilida soʻzlashuvchi davlatlar tashkiloti - Frankofoniyaning Bosh kotibi boʻlgan. 2002-yildan 2005-yilgacha rivojlanayotgan mamlakatlarning hukumatlararo tadqiqot tashkiloti – „Janubiy Markaz“ boshqaruvi raisi lavozimida ishlagan. Butros-Gʻali Misrning Inson huquqlari boʻyicha milliy kengashini tuzishda muhim rol oʻynadi va 2012-yilgacha uning prezidenti boʻlib ishladi.
2016-yil 16-fevralda tos suyagi singanligi sababli, Qohira kasalxonasida 93 yoshida vafot etdi.
Manbalar
| Oʻtmishdoshi: Javier Pérez de Cuéllar | BMT Bosh kotibi 1-yanvar 1992-yil—31-dekabr 1996-yil | Vorisi: Kofi Annan
|
This article uses material from the Wikipedia O‘zbek article Butros Butros-Gʻoliy, which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). Matndan CC BY-SA 4.0 litsenziyasi boʻyicha foydalanish mumkin (agar aksi koʻrsatilmagan boʻlsa). Images, videos and audio are available under their respective licenses.
®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki O‘zbek (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.