Бажың арыглаашкыны, от-көс чаяакчызын чемгерери Бистиң тыва чон чурттап турар оран-савазын база-ла кончуг хумагалап долгандыр девискээрин бокталдырбайын арыг силигге тудуп чораан.
Бо шагда кижилирниң черле боттарының чурттап турар девискээрин бокталдырып, от көзүнүң хүлүн безин чанында кудумчуларга безин эңдере чажып төп алыр, бистиң өгбелеривистиң безин чагып чорааны-биле бодаарга кончуг шын ойзуп чораан болуп турар. Бок, хүл баспас кылдыр бужартай бээр деп чагып чораан, үениң байдалы-биле ойзуп чораан. Ам бо шагның-биле чугаалаарга ону базарга ында удуп чыдар аза-четкелер эңдерик болуп турар болгаш “ тыва кижи кажан-даа хүл, бок баспас” дээш хөйнү-биле боктарда чыглып турары ол.
Ынчангаш бажың балгадывысты арыг эдилеп хаачазын быжыг тудуп чуртаар болзувусса кончуг эки диин. Бажыңның хаачазын хаап, арыглаашкын кылырда арага аймаа шуут турбас ужурлуг болгаш ону ижип-даа болбас. Азы тайылбырлаарга дыка хөй ужурларлыг, кажан хаачазын хаапкаанда 3 хонук иштинде бажыңдан даштыгаар чүнү-даа үндүрүп болбас ужурлуг. Эге тайылбырларда бижээн чүүлдерден чонум билген боор, даштын-иштин дыңнап турар каракка көзүлбес чүүлдер, арыглаткан соонда бажың арыглаткан кижилерни база шенээр, азы бажыңдан чүү-хөө үндүреринче таныш-көрүш таварыштыр шенээр. Бир эвес частырыгны кылыптар болза, чүү-хөө даа кылдырткаш сагып шыдавас мегечи кижилер дээш буян-кежии чайлай берип болур, сагыптар болза сөзүнге бердинген бүзүрелдиг кижилер дир дээш буян кежикти кыйгыржып дузалажыр, азы ажыл херек бүдүрерге чоруу чогуп эки шинчиже чылып эгелээр.
Каът бажыңнар арыглаарга от-көс чемгерери кончуг эпчок, чүгле черге саң салып чемгертир. Чамдык хамнар база ол ажылды бажыңга кылып плиткага чемгерер бооп турар, чок-ла болза балконга бичии саң салып чемгерер. Бо чоруктарны безин кижи ажылдап чорааш көрүп билир боор тур. Саңны безин каът бажыңны арыглаан соонда 3-4 хонук эрткенде салыр ужурлуг. Чамдык чоннуң аразында ындыг ажылдар кылдыртырда хорадаксаар, катап мегелеп акша дээш деп хомудаксаар. Анаа чугаалаарга халас кежик турбас, деп билип алгаш, кылдыртыр болза чонга боттарынга дээштиг болур. Хамнарның ажылын чамдык чон үнелевес база болуп турар. Өрте- үнезин чедир төлевес, ооң кедерезе хоптак хам дээш баар, хам кижи кажан-даа хоптактанмас болгаш чүг-ле чоннуң кежиин эдилээр. Бир талазында тыва чон боттарынга чедир сүзүглеп шыдавас, дүңгүрлээрге быжыгланып алгаш чүгле баштарынга боданып химиренип чалбарган болуп турар. Ооң орнунга сула салдынып алгаш, сеткилинден эки чалбарып орар болза кончуг эки. Бажы-биле боданырга долгандыр көзүлбес чүүлдер силерниң бодалдарыңарны дөгерезин билип, силерниң күзел бодалдарыңарны дөгерезин билип, силерниң, күзел бодалдарынга шаптараазыннарны таварыштырып болур.
От көс чемгерерде согуналыг чем база каап болбас, конфет чигир саазынныг болза саазынындан адырып салыр. Ол ышкаш от-көсче сөөктер база октап болбас ужурлуг, өртедир болза шээр малдың баш сөөктерин салып, “улуг иртттиң, сергениң бажы-биле хүндүлеп тур мен” дээн чижектиг кылдыр салыр. От-көсче чем салырга үш кезектеп салыр ужурлуг, шагда тыва чон ожукка чем кылып чораан болгаш үш ожук ышкаш үштеп салыр ужуру ол болуп турар.
This article uses material from the Wikipedia Тыва article Бажың арыглаашкыны, от-көс чаяакчызын чемгерери., which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). Контент CC BY-SA 4.0 лицензия аайы-биле (өскези айыттынмаан болза) ажык. Images, videos and audio are available under their respective licenses.
®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki Тыва (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.