Буддизмниң үндезиннери хөй санныг, оон аңгыда бот боттарындан база ылгалдыг.
Олар аңгы-аңгы дылдарның кырында бижиттинген: санскрит болгаш пали, тибет болгаш манчжур, кыдат болгаш япон - оларның допчузу база аңгы болуп турар. Ынчангаш буддист чогаалдарны номчуп тургаш ол кайы чогаалдарның аразынче кирип турарын болгаш кайы үеде чырыкче үнгенин база көөр болза эки. Эң-не эгезинде бердинген литература кайы хүрээниң иштинче кирип турарын билип алыр. Кандыг хүрээлер литературазы барыл дээрге - мурнуу чүктүң болгаш сонгу чүктүң хүрээлери. Дараазында каноннарга база чарып турар (дүрүмнерге) мурнуу чүктүң болгаш сонгу чүктүң дүрүмнери.
Мурнуу чүктүң хүрээзинче: Цейлоннуң, Бирманың, Сиамның болгаш Пегунуң буддистери хамааржып турар.
Сонгу чүктүң хүрээзинче: Непал, Төвүт, Кыдат, Япония болгаш Аннале, ооң мурнунда Камбоджага, Явага, Суматрага тергиидеп турган.
Мурнуу чүктүң хүрээзиниң дүрүмнери буддизмге үнелиг. Ооң эгеки өөредиглери чоок болгаш дыл талазы-биле база чоок болуп турар. Ол болза пали дыл, чымчак болгаш аянныг индии аялга, адаары-биле санскрит, итальян болгаш латин дылдарга хамааржыр. Будда пали дылга чугааланып турган бе?, ол пали дыл чогаалдарда ышкаш пали дыл бе?, – деп бердинген айтырыглар амгы-үеге дээр харыы чок болуп артканнар. Пали дыл дыка эрте хүрээниң дылы аппарган деп дорт чугаалап болур. Пали дылда бижиктер Будданың баштайгы йөрээлдеринге кайы-хире чоок турарын шыны-биле чугаалап шыдавас бис.
Эрте буддистиг бижиктерниң дүрүмнериниң адын Типитака дээр (санскрит дылда - Трипитака) - "Үш дакпыр арык" (орус. Тройная корзина). Пали дылдың кырында бижиктер пальманың бүрүлеринге бижиттинген турган, олар үш арык ишти турган, ынчангаш ады оон үнүп турар. Үш кезекке чардынып турар, оларның аттары:
Сөөлүнде бердинген бижик орай үелерде үндүрттүнген, а артканнары Никайя - ол дээрге Сутта-питаканың чыындызы болгаш Винайя-питаканың номнары, олар ханы эрте-бурунгу үелерге хамааржырлар. Оларның иштинден буддизмниң шынын дилээр.
1."Иллюстрированная история религии" деп номдан.
This article uses material from the Wikipedia Тыва article Буддизмниң литературазы, which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). Контент CC BY-SA 4.0 лицензия аайы-биле (өскези айыттынмаан болза) ажык. Images, videos and audio are available under their respective licenses.
®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki Тыва (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.