Halkın Mücahitleri Örgütü (HMÖ) (Farsça: سازمان مجاهدين خلق ايران sāzmān-e mojāhedin-e khalq-e irān), İran İslam Cumhuriyeti'ni yıkmayı amaçlayan İslamcı sosyalist örgüt.
| Halkın Mücahitleri Örgütü | |
|---|---|
Wiki Türkçe | |
| Kısaltma | HMÖ |
| Genel başkan | Meryem Recavi |
| Genel sekreter | Sıddıka Hüseyni |
| Kuruluş tarihi | 1965 |
| İdeoloji | İslami sosyalizm, sol milliyetçilik, sol popülizm |
| Siyasi pozisyon | Sol |
| İnternet sitesi | |
| İran | |
1965 kurulmuş olan örgüt esas olarak İran Şahı Muhammed Rıza Pehlevi, kapitalizm ve Batı emperyalizmine karşı silahlı mücadeleyi amaçlamıştır. Örgüt 2001 yılından beri şiddet eylemlerini terk ettiğini iddia etmekte ve bugün İran'da demokratik, seküler bir koalisyon hükûmeti için çabalayan, sürgün parlamentosu rolünü üstlenmiş "şemsiye örgüt" İran Ulusal Direniş Konseyi'deki (İUDK) temel yapıdır. Örgütün binlerce üyesi yıllarca Irak'taki kamplardadır fakat BBC'ye göre ABD işgalinden sonra silahsızlanmış ve ateşkese bağlı oldukları söylenmiştir.
İUDK'nın sadece HMÖ'nün bir paravan örgütü olup olmadığı. İUDK'nın da teröre bulaşıp bulaşmadığı ya da İran'da demokrasi için mücadele veren meşru bir muhalif örgüt olup olmadığı konusundaki önemli tartışmalar, batılı karşıtları tarafından İran'la yapılan pazarlıklarda koz olarak kullanılmaya çalışılmaktadır.
HMÖ'nün silahlı kanadı İran Ulusal Kurtuluş Ordusu (İUKO) adlandırılmaktadır/adlandırılmaktaydı. İran hükûmeti silahlı kanadı resmi olarak, HMÖ'nün gerçekten İslami olmadığını öne sürerek, Münafıklar olarak isimlendirmektedir.
Kanada, Irak ve İran HMÖ'yü terörist örgüt olarak kabul etmektedir. 26 Ocak 2009 tarihinde Avrupa Birliği Konseyi HMÖ'nü AB terörist örgütler listesinden çıkartmıştır. Örgüt bu durumun "yedi yıllık hukuki ve siyasi savaş"ın bir sonucu olduğunu açıklamıştır. ABD HMÖ'nü 28 Eylül 2012 tarihinde terör örgütleri listesinden çıkarmıştır.
HMÖ ve İUDK, 2002 ve 2008 senelerinde ABD'ye İran'ın nükleer programıyla ilgili istihbarat sağladıklarını iddia etmişlerdir.
İran Halkın Mücahitleri, çeşitli isimlerle anılmaktadır:
2003 savaşından önce Irak'ta konuşlanmış 5000 ila 7000 arasında ağır silahlı HMÖ militanı olduğuna inanılmakla birlikte, 3000 ile 5000 arasındaki bir sayı daha mantıklı görülebilir. 2005'te ABD think-tank kuruluşu Council on Foreign Relations, üçte biri ila yarısı savaşçı olan 10000 üyesi olduğuna inanmaktadır. Aynı kuruluş, HMÖ'nün üye sayısında düşüş olduğunu ve yeni üye bulmakta başarısız olduğunu iddia etmektedir. New York Times'da 2003'te yayımlanan bir makaleye göre HMÖ, Irak'ta konuşlanmış çoğu kadınlardan oluşan 5000 savaşçıya sahiptir. Ashraf kampındaki son nüfus sayımı, 900 kadarı kadın olmak üzere toplamda 3500 civarında üye olduğununu göstermiştir. [kaynak belirtilmeli]
İran HMÖ 1965 senesinde, orta sınıf, Tahran Üniversitesi Üniversitesi öğrencisi olan ve içlerinde Mohammad Hanifnejad, Saied Mohsen ve Ali-Asghar Badizadegan'inde bulunduğu, İran Özgürlük Hareketi'nin altı eski üyesi tarafından kurulmuştur. HMÖ yozlaşmış ve baskıcı buldukları Şah Muhammed Rıza Pehlevi yönetimine karşıydılar ve Özgürlük Hareketini de ılımlı ve etkisiz olarak görmekteydiler. İlk beş yılda örgüt öncelikle İslam yorumuyla Marksist felsefe pratiklerini birleştirmek amacıyla ideolojik çalışmalara yoğunlaştı. Örgüt ilk eylemleri, Pehlevi'nin savurgan "İran monarşisinin 2500 yılı kutlamaları" nedeniyle 1971 yılının Ağustos ayında Tahran elektrik idaresinin bombalanması ve başarısız bir uçak kaçırma olayıdır. Dokuz mücahit tutuklanmış ve işkence altında tutuklulardan birisinin bilgi vermesi üzerine 66 örgüt üyesi daha tutuklanmıştır. Birkaç ay içerisinde örgütün tüm yönetici kadrosu idamlar ve sokak savaşları aracılığıyla SAVAK tarafından ortadan kaldırılmıştır. Diğer üyeler yıllarca tutuklu kalmış ve Massoud Rajavi'yi de içine alan son grup Ocak 1979'da, Ayetullah Humeyni'nin Tahran'a dönmesinden hemen önce serbest bırakılmıştır. Bununla birlikte örgüt varlığını sürdürmüş ve rejime karşı şiddet olaylarına devam etmiştir.
Ekim 1975'te örgüt ideolojik bir bölünmeye maruz kalmıştır. HMÖ'nün tutuklanmamış liderlerinin büyük çoğunluğu Marksizmi kabul ve örgütü Marksist-Leninist olarak ilan etmeye evet demiştir. Bu durum "İdeolojik Meseleler Manifestosu" isimli kitapta merkez yönetici kadronun "on yıllık yeraltı varlığı, dört yıllık silahlı mücadele ve iki yıllık yoğun bir ideolojik yeniden değerlendirme sonucunda esas devrimci yolun İslam değil Marksizm olduğu sonucuna ulaşmışlardı." şeklinde beyanıyla açıklanmaktadır. Ayatallah Taleqani'nin oğlu Mujtaba Taleqani de Marksizmi kabul edenlerden biriydi. Böylece. Böylece Mayıs 1975'le birlikte, her birinin kendine ait yayın organı, kendi örgütlenmesi ve eylemleri olan iki rakip Mücahit örgütü vardır. İran devriminde birkaç ay önce Marksist Mücahitlerin büyük kısmı kendilerini "Peykar" olarak isimlendirmiştir. 7 Aralık 1978 tarihindeki tam ismi ise "İşçi Sınıfının Kurtuluşu için Mücadele Örgütü"dür. Bu isim Rusya, St. Petersburg'da sosyalist grup kanat bir grup olan İşçi Sınıfının Kurtuluşu İçin Mücadele Birliği'nden gelmektedir. Bu birlik, Lenin tarafından 1895 sonbaharında kurulmuştur.
1970'lerde İran'daki Amerikalılar örgütün birincil hedefleriydi.
İslam Devrimi gerçekleşene kadar HMÖ'nün Marksist kanadı hem İran hem de Batılı hedeflere saldırılar düzenlemiştir. Amerikan Dışişleri ve Avustralya Meclisi Dışişleri komisyonunun HMÖ sunumuna göre örgüt 1970'ler boyunca birçok Amerikan askerî personeline ve İran'da çalışan sivile suikastlar düzenlemiştir. Devrimde sonra örgüt 1979'da Tahran'da ABD Büyükelçiliği işgalini aktif bir şekilde desteklemiştir.
HMÖ'nün devrimci Şiilik ideolojisi, birçoklarına göre ilham aldıkları Ali Shariati'nin yaptığına çok benzer bir İslam yorumuna dayanmaktadır. Tarihçi Ervand Abrahamian'e göre ilerleyen yıllarda Shariati'nin hem kendisinin hem de verimli çalışmalarının dolaylı olarak Mücahitlere yardım ettiği açıktır. Amerikan Dışişlerine göre HMÖ'nün felsefesi Marksizm, nasyonalizm ve İslam'ın bir sentezidir.
Örgütün kurucularından Ahmad Reza'i'nin yazdığı ve grubun "ilk büyük ideolojik çalışması" olan Nahzat-i Husseini' (ya da Hüseyin'in davası) adlı eserde, Muhammed'in tesis etmeye çalıştığı toplumsal düzenin "Nizam-ı Tevhid" (birlik nizamı-düzeni) kavramıyla tanımlanabileceği ifade edilmektedir. Bu kavram ile sadece, aynı din etrafında ve aynı tanrıya ibadet etmek için bir araya gelmiş bir topluluğun tanımlanmadığı, bunun yanı sıra, tüm topluluğun ortak refahını yükseltmeyi amaçlayan insanların oluşturduğu, sınıfsız bir toplum yapısının tarif edildiği savunulmaktadır. "Kültürümüzde özel bir yere sahip olan ve devrimci bir içerik taşıyan Şiilik aslında, Hüseyin'in şehadeti ve onun mücadelesidir."
Özellikle son yıllarda Maryam Rajavi'nin yönetiminde örgüt kadınların lehine çok güçlü ilkeler kabul etmiştir. Artık kadınlar HMÖ örgütü içinde bazı üst düzey görevleri üstlenmektedir ve savaşçıların sadece üçte biri kadın olmasına rağmen komutanların üçte ikisi kadınlardan oluşmaktadır. Rajavi, kadınların da erkeklerle eşit haklara sahip olması gerektiğine tam olarak inanmaktadır.
HMÖ 1981 yılında İran hükûmetine muhalifleri tek bir şemsiye örgüt altında birleştirme amacıyla İran Ulusal Direniş Konseyi'ni (İUDK) kurmuştur. HMÖ, geçtiğimiz 25 yıl içinde İUDK'nın 540 üyeli, serbest seçimleri, cinsiyet eşitliğini ve etnik ve dini azınlıklara eşit haklar verilmesini savunan bir sürgün meclisine dönüştüğünü iddia etmektedir. HMÖ aynı zamanda serbest pazar ekonomisini savunduğunu ve Orta Doğu'da barışı desteklediğini iddia etmektedir. Buna rağmen FBI İUDK'nın ayrı bir örgütlenme değil bunun yerine her dönemde HMÖ'nün bir parçası olduğunu ve tersi olması gerektiği halde İUDK'nın HMÖ'nün politik kolu olduğunu iddia etmektedir. Bugün UİDK'daki temel örgüt HMÖ olmasına rağmen, geçmişte İran Kürdistan Demokrat Partisi gibi diğer örgütlere de ev sahipliği yapmıştır.
Örgütün resmi ideolojisine göre, serbest seçimler ve bu seçimlerde halkın seçme ve seçilme hakkının bulunması siyasi meşruiyetin olmazsa olmaz ön koşulu ve yegane göstergesidir. Örgüt yayınlarında, toplumu oluşturan bireylerin şahsi irade ve seçimleri göz ardı edilerek, İslam dininin kavranamayacağı öne sürülmektedir. Onlara göre, Kuran'da da belirtildiği gibi, insanlarla hayvanlar arasındaki en büyük fark, insanoğlunun özgür iradeye sahip olmasıdır. Bu düşünce temelinde asıl olan insanoğludur.Özgürlük olmadan toplumsal gelişme ve özgürlükten bahsedilemez. Örgüt liderleri kendilerini Müslüman olarak tanımlasa da, HMÖ kendisini laik bir örgüt olarak tanımlamaktadır: "Ulusal Direniş Konseyi, din ve devlet işlerinin birbirinden ayrı olması gerektiğini savunur."
İran devriminin ardından Ayetullah Humeyni'nin yeni kurulmuş olan teokratik hükûmeti HMÖ'nü yok etmek için şiddetli bir kampanyaya başladı. Humeyni HMÖ'ne eklektik oldukları, Batı tutkusu/taklitçiliği ("the Western plague" - bir yozlaşma terimi olarak kullanılıyor) ile kirlenmiş, münafık ve kafir oldukları gerekçesiyle saldırmaktaydı. 1980 yılının Şubat ayında Hizbullah yanlılarının HMÖ ve diğer solcu gruplara ve bu gruplara ait mekanlara yoğun saldırılarının sonucunda, HMÖ yanlıları diğer solcu gruplarla birlikte yeraltına çekilmek zorunda kaldı. 1979 yılından 1981'e kadar yüzlerce HMÖ üyesi katledildi. 3000 kadar örgüt üyesi de tutuklandı. Bu gelişmeler sonunda örgüt,2o Temmuz 1981 tarihinde kitleleri İslam bayrağı altında toplayarak, İran'ın yeni yönetimini ve lider kadrosunu protesto etmeyi hedefleyen geniş katılımlı bir miting tertip etti. HMÖ bu olayı İran tarihinde bir dönüm noktası olarak tanımlamıştır. 1980 yılının Şubat ayında, HMÖ üyelerine ve diğer sol gruplara ait kitap dükkanlarına, stantlarına ve toplanma mekanlarına yönelik, "hizbullahçı" saldırılar yoğunlaştı ve sol grupları yer altına çekilmeye zorladı. 1979-1981 arası dönemde, yüzlerce HMÖ üyesi öldürüldü ve 3,000 kadarı da tutuklandı. Bu baskılar karşısında örgüt, İran'ın yeni yönetimini protesto etmek amacıyla, 20 Haziran 1980 tarihinde İslam bayrağı altında geniş katılımlı bir protesto mitingi düzenledi. HMÖ bu gösteriyi, çağdaş İran tarihinde bir dönüm noktası olarak tanımlamıştır.
28 Haziran 1981 tarihinde, İran İslami Cumhuriyet Partisi'nin (İCP) liderleri, partinin Tahran'daki genel merkezinde toplantı halindeyken çok güçlü bir patlama meydana geldi. Aralarında Yargıtay Başkanı Ayetullah Muhammed Beheşti'nin de bulunduğu (o dönem Ayetullah Humeyni'den sonra İran İslam Devrimi'nin en güçlü kişisi olarak gösterilen kişi), parti yöneticisi ve parlamenter 73 kişi bombalama olayında yaşamını yitirdi. Mücahitler, bombalamayla alakaları olduğuna dair iddiaları ne yalanladılar, ne de eylemi üstlendiler. Ancak eylemi, rejimin artan saldırganlığına karşı gerekli bir cevap olarak tanımladılar. Fakat HMÖ bu eylemi, rejimin artan saldırganlığına karşı kaçınılmaz bir reaksiyon olarak tanımlamaktaydı. Bombacının Muhammed Reza Kolahi isimli, HMÖ militanı genç bir öğrenci olduğu belirlendi. Kendisini ses mühendisi olarak tanıtıp binada çalışmaya başladığı, bu sayede eylemi gerçekleştirebildiği anlaşılmıştı. Humeyni, saldırıyla ilgili olarak HMÖ'yü suçluyordu. BBC muhabiri Baqer Moin'e göre, İran kamuoyunda da eylemin HMÖ tarafından gerçekleştirildiğine dair yaygın bir inanış vardı.
PMOI 1986'da İran-Irak savaşı esnasında genel merkezini Irak'a taşımıştır. US State Department'e göre PMOI tüm askeri ve finansal desteği 2003 Irak işgaline kadar Saddam hükûmetinden sağlamaktaydı.
HMÖ'den çok sayıda ve diğer muhalif sol örgütlerden de bir miktar mahkûm (çeşitli kaynaklara göre 1400 ila 30000 arasında) Sonsuz Işık Operasyonu ardından 1988 yılında idam edilmiştir. Muhalif Ayetullah Montazeri günlüklerine bu katliamın, insanlığa karşı işlenmiş sayılabilecek bu suçun emrinin Ayetullah Humeyni tarafından verildiğini ve mevcut İran hükûmetinin yüksek dereceli üyeleri tarafından uygulandığını yazmıştır.
1986'da Fransa başbakanı Jacques Chirac'ın Tahran ile Lübnan'da Hizbullah tarafından esir tutulan Fransız rehinelerin serbest bırakılması için anlaşmaya varınca HMÖ Fransa'yı terk etmek yeniden Irak'a yerleşmek zorunda kaldı. Araştırmacı gazeteci Dominique Lorentz, 1986'da Fransızların rehin alınmasını, Fransa'nın İran tarafından nükleer programla ilgili olarak tehdit edilmesi olarak görmektedir.
ABD Dışişleri ve Avustralya Meclisi Dışişleri komisyonu istihbaratına göre HMÖ ayrıca Irak Cumhuriyet Muhafızları'nın 1991 Körfez Savaşı sonrasındaki Kürt ve Şii ayaklanmalarını bastırmasına destek olmakla suçlanmaktadır. Eski HMÖ üyelerine göre kocası Massoud Rajavi yanında yıllarca eşbaşkanlık/yardımcı başkanlık yaptıktan sonra liderliği üzerine alan Maryam Rajavi'nin "Kürtleri tanklarınızın altına alınve mermilerinizi İran Devrim Muhafızları için saklayın." dediğini bildirmişlerdir. "
Takip eden yıllarda HMÖ İslam Cumhuriyeti'nin 1998'de "Evin Kasabı" olarak da bilinen İran Silahlı Kuvvetleri Genelkurmay asbaşkanı Asadollah Lajevardi ve 10 Nisan 1999'da evinin kapısında öldürülen Tuğgeneral Ali Sayyad Shirazi'yi de içeren bazı politik ve askeri figürlere suikastlar düzenledi.
2003'teki Irak işgalinin ardından HMÖ kampları Saddam Hüseyin'le işbirliği yaptığı gerekçesiyle koalisyon güçleri tarafından bombalanmıştır. 15 Nisanda ABD Özel Kuvvetleri HMÖ'nün liderleri ile bir ateşkes anlaşması sağlamış ve böylece saldırı sonrası koalisyon güçleriylede ateşkese girmişlerdir. Tüm yerleşkeler herhangi bir muhalefet olmaksızın teslim olmuştur. In the operation, the US reportedly captured 6,000 PMOI fighters and over 2,000 pieces of military equipment. This was a controversial agreement both in the public sphere and privately among the Bush administration due to the MEK's designation as a terrorist organization by the U.S. State Department.
Operasyon esnasında Amerikalı kaynaklara göre 6000 HMÖ militanı ve 19 İngiliz yapımı Chieftain tankta dahil olmak üzere 2000 parçanın üzerinde askeri mühimmatta ele geçirilmiştir.
Irak Ulusal Güvenlik Danışmanı Mowaffak al-Rubaie, 23 Ocak 2009 Tahran ziyaretinde Irak Başbakanının HMÖ'nün Irak topraklarında kendisine daha fazla yer bulamayacağı ve örgüt üyelerinin İran'a dönmek ya da üçüncü bir ülkeye gitmek arasında bir seçim yapmak zorunda oldukları şeklindeki daha önceki açıklamalarını yinelemiş ve bu söylemlerin iki ay içerisinde gerçekleştirileceğini eklemiştir.
Irak'ın Diyala ilindeki Ashraf HMÖ kampına Irak güvenlik güçleri tarafından 29 Temmuz 2009'da gerçekleştirilen baskında sekiz İranlı ölürken 400'ü de yaralanmıştır. Amerikalı yetkililerin uzun süredir Bağdat'ın kuzeydoğusundaki kampın şiddetle ele geçirilmesine muhalif olmasına rağmen gerçekleştirilen baskın Irak'taki Amerikan etkisinin azalmasının bir sembolü olarak yorumlanmaktadır.
Irak hükûmeti başlarda 20 yıldır HMÖ'nün evi olmuş kampın kontrolünün ele geçirilmesi esnasında ölümler olduğunu reddetmiştir. Diğer söylentilere göre bir düzine insan öldürülmüştür. Simaye Azadi'ye göre çok sayıda saldırı filme alınmış ve YouTube gibi İnternet sitelerine yüklenmiştir.
HMÖ ve İUDK, bugün ABD ve müttefiklerinin temel meselesi olan İran'ın nükleer programını 2002 yılında ortaya çıkaran ilk yapı olduğunu ileri sürmektedir. 20 Şubat 2008 tarihinde İUDK İslam Cumhuriyeti'nin başka bir nükleer tesisi daha ortaya çıkarttığı iddia etmiştir. Bu iddia bağımsız kaynaklarca hiçbir zaman doğrulanmamıştır.
Ashraf kampı 28 Temmuz 2009 günü Irak güçleri tarafından saldırıya uğramıştır. Bu saldırıdan önce korunma açısından Amerikan güçlerine bağımlıydılar. Amerikalıların kamptan çekilmeleriyle birlikte Irak hükûmeti eski anlaşmaların kendilerini bağlamayacağını açıkladı. En az 11 kişinin öldüğü olay HMÖ takipçilerinin açlık grevlerini doğurdu.
This article uses material from the Wikipedia Türkçe article Halkın Mücahitleri Örgütü, which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). Aksi belirtilmedikçe içeriğin kullanımı CC BY-SA 4.0 lisansı kapsamında uygundur. Images, videos and audio are available under their respective licenses.
®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki Türkçe (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.
