Güney Azerbaycan: İran'ın kuzeybatı bölgesi

Günümüzde İran'ın Doğu Azerbaycan, Batı Azerbaycan,

Azerbaycan آذربایجان
Bölge
İran üzerinde Güney Azerbaycan
Bayrak
Ülke	İran
Yüzölçümü 100,887,35 km² 122,620,47 km² (Zencan eyaleti ile) Dahil olduğu eyaletler: Doğu Azerbaycan (eyalet)، Batı Azerbaycan (eyalet)، Erdebil (eyalet) ve Zencan (eyalet)
• Toplam	122,620,47 km²
Nüfus  (2020)
• Toplam	8,874,000 9,991,000 (Zencan eyaleti ile)
Etnikler
• Çoğunluk	Azeriler
• Azınlık	Kürtler، Talışlar، Tatlar، Ermeniler، Süryaniler
Diller	Çoğunluk: Azerice Azınlık: Kürt dilleri، Talışça، Tatca، Ermenice، Suret language

Güney Azerbaycan Bölgesi 170.000 - 220.000 km²lik bir sahayı kapsar ve kuzeyde Aras Nehri, güneyde Hamse, doğuda Gilan ve Hazar Denizi, batıda Türkiye ve Irak ile çevirilir.

Azerbaycan, İran'ın kuzeybatısında ve Alborz, Zagros ve Kafkas sıradağlarının kesiştiği noktada yer alır ve ağırlıklı olarak dağlık bir ülkedir. Azerbaycan nehirleri çoğunlukla Urmiye Gölü ve Hazar Gölü'nün su toplama alanında akar. Azerbaycan'ın batı ve kuzeybatı bölgelerinin çoğunun iklimi nemli Akdeniz, güney bölgelerinde ise yazları sıcak olan Akdeniz iklimidir. Avrupa rotası üzerinde olması bu bölgeye özel bir stratejik konum kazandırmıştır.

Güney Azerbaycan Bölgesinde çoğunlukta olan İran Azerileri dışında Kürtler (%7) ve Ermeniler (%0,1) gibi çeşitli etnik gruplar yaşamaktadır.^{[kaynak belirtilmeli]}

Güney Azerbaycan Türkleri 15-17 milyon olarak tahmin edilmektedir.

Afşar boyu, Kaşkaylar, Şahseven, Kaçarlar, Karapapaklar, Hamse Türkmenleri, Mişkinler, Delikanlu aşireti, Kelişanlu aşireti, Şabsanlı, Mukriler, Kapanaklar, Çardovlu, Mukaddem boyu, Küresünniler, Darilu, Beybağlu, Çeğini, İmarluları, Kasımluları, Kiresunlu, Karakoyunlu, Akkoyunlu, İlhanlı, Kızılayak, Başoğuz, Uğurlu, Kovanlı, Karasanlı, Karadolaklı, Tahtakapılı, Karababalı, Kalaçlı, Muganlı, Hıtaylı, Avkanlı, Kızılkeçili, Karaenikli, Karaçaylı, Osanlı, Umanlı, Kıyamandili, Çarıklı, Porsunlu, Develi

Güney Azerbaycan'ın adı konusunda değişik görüşler bulunmaktadır.

• Medya döneminde bugün İran'ın Doğu ve Batı Azerbaycan eyaletlerinin bulunduğu bölgede Atropates (Yunanca: Ατροπατης/Atropatēs) adlı savaşçı isyan çıkardıktan sonra Aturpatene (Ατροπατηνη/Atropatēnē) olarak hitap edildiği söylenmektedir. Pehlevice ve Partça'da Atropatenes, "Ādur (Ateş, Alev) koruyucusu" anlamına gelen "Ādur-pād", "Aturpatene" ise "Āturpādakān" ya da "Ādurbādagān" olarak telaffuz edilmiştir.^{[kaynak belirtilmeli]}
• Sasani döneminde bölgede ateşgahlar bulunmuş ve Şiz ve "Ādur Gushāsp"ın Taht-ı Süleyman arkeolojik sitesi olduğu düşünülmektedir. İslam dininin bölgeye girişinden sonra Farsça "آذربيجان Ādharbayjān" ve Pehlevice "آذرباذكان Ādhurbādhakān" olmak üzere iki ad kullanılmıştır.^{[kaynak belirtilmeli]}

 

Azerbaycan Millî Hükûmeti

1941'de İran Birleşik Krallık ve Sovyetler Birliği tarafından işgal edilip bölünmüştür. 1946'da İran'ın Azerbaycan Bölgesinde Sovyetler Birliği Azerbaycan Millî Hükûmetini kurdurmuştur. Devletin başkanı olarak da büyük Azeri düşünürü Seyit Cafer Pişeveri olmuştur.Ünlü Azeri Türk şairi Muhammed Biriya devletin eğitim bakanı olmuştur. Başkent olarak Tebriz şehri seçilmiştir. Fakat Sovyetler'in Doğu Avrupa'daki çıkarları karşılığında bölgeden geri çekilmesiyle Azerbaycan Millî Hükûmeti Batı Bloku ve İran devletine teslim etmiştir. Sovyetler'in desteği kesilince İran'ın düzenli ordusu karşısında aciz kalan Azeri Türk’ü vatanseverler yine de çatışmış ancak yaptıkları savaşlarında kayıp etmiş ve Seyit Cafer Pişeveri Kuzey Azerbaycan'a gelmiştir ancak 1947 yılında geçirdiği trafik kazası sonucunda ölmüştür. Pehleviler Azerice eğitim veren okulları kapatmıştır.^{[kaynak belirtilmeli]}

İran İslam Devrimi

İran İslam Devrimi de bu topraklardan başlayıp^{[kaynak belirtilmeli]} İran'ın diğer bölgelerine sıçradı. Ancak Devrim sonrasında da beklentileri karşılanmayan İran Azerileri bir daha ayaklanmaya başladılar.^{[kaynak belirtilmeli]}

Edebiyat

Şehriyar, Nebati gibi şairler bu bölgede doğmuştur.

Din

Bölgenin en yaygın dini İslam, yaygın mezhebi Şiilik'tir.