Joseon

 'Dakilang Estadong Joseon') ay isang Koreanong dinastikong kaharian na tumagal ng humigit-kumulang limang siglo. Ito ang huling dinastikong kaharian ng Korea. Ito ay itinatag ni Yi Seong-gye noong Hulyo 1392 at pinalitan ng Imperyo ng Korea noong Oktubre 1897. Ang kaharian ay itinatag kasunod ng resulta ng pagbagsak ng Goryeo sa ngayon ay ang lungsod ng Kaesong. Noong unang panahon, muling pinangalanan ang Korea at inilipat ang kabesera sa modernong Seoul. Ang pinakahilagang hangganan ng kaharian ay pinalawak sa natural na mga hangganan sa mga ilog ng Amnok at Tuman sa pamamagitan ng pagsakop ng mga Jurchen.

Sa loob ng 500-taong tagal nito, hinikayat ng Joseon ang pagtibay ng mga ideal at doktrinang Confuciano sa lipunang Koreano. Inilatag ang Neoconfucianismo bilang ideolohiya ng bagong estado. Ang Budismo ay gayong hindi itinangkilik at paminsan-minsan ay nahaharap sa mga pag-uusig. Pinagsama-sama ng Joseon ang mabisang pamamahala nito sa teritoryo ng kasalukuyang Korea at nakita nito ang rurok ng klasikal na kultura, kalakalan, panitikan, at agham at teknolohiya ng Korea. Noong dekada 11590, ang kaharian ay lubhang humina dahil sa pagsalakay ng mga Hapones. Makalipas ang ilang dekada, sinalakay ang Joseon ng Dinastiyang Huling Jin at dinastiyang Qing noong 1627 at 1636–1637 ayon sa pagkakabanggit, na humahantong sa lalong malupit na patakarang pagbubukod, kung saan ang bansa ay naging kilala bilang "ermitanong kaharian" sa Kanluraning panitikan. Matapos ang pagtatapos ng mga pagsalakay na ito mula sa Manchuria, nakaranas ang Joseon ng halos 200 taong panahon ng kapayapaan at kasaganaan, kasama ang pag-unlad ng kultura at teknolohiya. Gayunpaman, ang anumang kapangyarihan na nabawi ng kaharian sa panahon ng paghihiwalay nito ay humina nang magsara ang ika-18 siglo. Nahaharap sa panloob na alitan, labanan sa kapangyarihan, pandaigdigang panggigipit, at mga paghihimagsik sa looban, mabilis na bumagsak ang kaharian ng Joseon noong huling bahagi ng ika-19 na siglo.

Ang panahon ng Joseon ay nag-iwan ng malaking pamana sa modernong Korea; karamihan sa modernong Koreanong kultura, tuntunin ng magandang asal, kaugalian, at pag-uugali ng lipunan sa mga kasalukuyang isyu, kasama ang modernong wikang Koreano at mga diyalekto nito, ay nagmula sa kultura at tradisyon ng Joseon. Ang modernong burukrasya ng Korea at mga dibisyong administratibo ay itinatag din noong panahon ng Joseon.

Mga sanggunian