พระเจ้าพินทุสาร

ในข้อมูลเชิงประวัติศาสตร์ ไม่ปรากฏข้อมูลเกี่ยวกับพระองค์มากนัก การรวบรวมข้อมูลโดยส่วนใหญ่จึงมาจากจดหมายเหตุในศาสนาเชนที่มีการบันทึกไว้หลังจากพระองค์สวรรคตแล้วประมาณ 100 ปี และการกล่าวถึงจากข้อมูลที่มีการบันทึกในสมัยพระเจ้าจันทรคุปต์และสมัยพระเจ้าอโศกมหาราช ในทางพระพุทธศาสนา มีตำราบางเล่มที่มีการกล่าวถึงพระเจ้าพินทุสาร เช่น อโศกวัฒนา มหายันศติกะ เป็นต้น นอกจากนี้ ในข้อมูลบันทึกของชาวกรีกมีการกล่าวนามอื่นของพระองค์ไว้ว่า “อมิโตรเชต” (Amitrochates)

เนื่องจากข้อมูลเชิงประวัติศาสตร์กล่าวว่าธิดาของเซลลูคัส I นิเคเตอร์ ผู้เป็นชายาองค์แรกนั้นไม่มีทายาท หากแต่เมื่ออภิเษกกับพระนางทุรฮารา พระองค์ได้ประสูติพระโอรส พระเจ้าพินทุสาร จึงเป็นราชโอรสเพียงพระองค์เดียวในพระเจ้าจันทรคุปต์

จากบันทึกทั้งพระพุทธศาสนาและศาสนาเชนเขียนไว้ว่า พระนามของพระองค์มาจากเหตุการณ์เมื่อครั้งสมัยพระเจ้าจันทรคุปต์ทรงครองราชสมบัติ พราหมณาจารย์จาณักยะจะมีการผสมยาพิษเล็กน้อยในอาหารให้พระองค์เสวย เพื่อสร้างความทนทานต่อพิษต่างๆ แก่พระวรกายของพระองค์ โดยที่พระเจ้าจันทรคุปต์มิทรงทราบว่าอาหารนั้นเจือยาพิษ จึงป้อนอาหารพระราชทานพระนางทุรฮาราที่ทรงพระครรภ์อยู่ ครั้นพระนางได้รับพิษ พราหมณาจารย์จาณักยะเกรงว่าจะกระทบกับทารกในพระครรภ์ จึงสังหารพระนางและผ่าพระครรภ์ช่วยทารกผู้นั้นออกมา เป็นพระโอรส เนื่องจากได้รับพิษทำให้มีจุดแผลเป็น (พินทุ) บริเวณหน้าผาก พราหมณาจารย์จาณักยะ จึงตั้งพระนามให้พระองค์ว่า “พินทุสาร”

จากตำราอโศกวัฒนาและมหาวรรศะ กล่าวว่า พระองค์มีทายาท 101 คน โดยปรากฏชื่อชัดเจน 3 พระองค์คือ สุศิม (Sushima) เป็นราชโอรสองค์โต ถัดมาคือ พระเจ้าอโศกมหาราช (Ashoka) และ วิทอโศก (Vigatashoka)

ในส่วนของชายา กล่าวว่าพระองค์มีชายามากถึง 16 คน แต่ที่ปรากฏชื่อชัดเจน คือ “พระนางศุภัทรางคี” หรือ “พระนางธรรมา” ชายาองค์ที่ 2 ผู้เป็นพระราชมารดาของพระเจ้าอโศกมหาราช และ วิทอโศก เดิมเป็นบุตรีของพราหมณ์ผู้หนึ่งในนครจำปา เมื่อครั้งนางกำเนิด หมอดูทำนายดวงชะตาของนางว่า นางจะให้กำเนิดบุตรชาย 2 คน โดยผู้หนึ่งจะเป็นมหาราชที่ยิ่งใหญ่ และอีกผู้หนึ่งจะเป็นนักบวช เมื่อนางเติบโตขึ้น บิดาของนางจึงถวายนางให้เป็นนางกำนัลในพระราชวัง เพื่อรับใช้ราชธิดาและชายาองค์อื่นๆ ของพระเจ้าพินทุสาร ด้วยความงามของนางทำให้ราชธิดาต่างๆ ล้วนอิจฉา หากแต่เมื่อพระเจ้าพินทุสารทรงทราบถึงฐานะของนาง จึงอภิเษกให้นางเป็นชายาในที่สุด

พระเจ้าพินทุสารทรงครองราชย์สมบัติช่วง 297 ปีก่อนคริสต์ศักราช โดยแผ่นดินในรัชสมัยของพระองค์นั้นคือแผ่นดินจักรวรรดิเมารยะเดิมที่พระเจ้าจันทรคุปต์รวบรวมไว้ได้ และมาขยายอาณาเขตเพิ่มโดยพระเจ้าโศกมหาราชเมื่อครั้งเป็นราชกุมาร โดยมีเมืองสำคัญ เช่น ตักศิลา อุชเชนี เป็นต้น จากตำรามหาวรรศะ สันนิษฐานว่าพระองค์ทรงครองสิริราชสมบัติรวม 28 ปี

ไม่มีข้อยืนยันว่าพระองค์นับถือศาสนาใด แต่จากข้อมูลของ Sanchi สันนิษฐานว่าพระองค์มีความเกี่ยวข้องกับพระพุทธศาสนา

ข้อมูลเชิงประวัติศาสตร์ยังไม่ชัดเจนมากนัก บ้างสันนิษฐานว่าพระเจ้าพินทุสารเสด็จสวรรคตช่วง 270 – 273 ปีก่อนคริสต์ศักราช บ้างสันนิษฐานว่าพระองค์เสด็จสวรรคตหลังจากพระเจ้าอโศกมหาราชขึ้นครองราชสมบัติ

บทบาทของ “พระเจ้าพินทุสาร” ปรากฏในละครโทรทัศน์และภาพยนตร์ เช่น

ภาพยนตร์ อโศกมหาราช (2001) รับบทโดย เกอร์ซัน ดา จันฮา

ละครโทรทัศน์ อโศกมหาราช (2015) รับบทโดย ซาเมียร์ ธรรมธิการี

ละครโทรทัศน์ จันทรคุปต์ ศึกรักชิงบัลลังก์ (2016) รับบทโดย ซิด-ดาร์ธ นิกัม