เจ้าจอมเครือวัลย์ ในรัชกาลที่ 3

เจ้าจอมเครือวัลย์เป็นธิดาของเจ้าพระยาอภัยภูธร (น้อย บุณยรัตพันธุ์) กับท่านผู้หญิงอู่ อภัยภูธร มีพี่ชายต่างมารดาคนหนึ่งชื่อเจ้าพระยาภูธราภัย (นุช บุณยรัตพันธุ์) อัครมหาเสนาบดีกระทรวงมหาดไทย ครอบครัวสืบเชื้อสายมาแต่พราหมณ์พฤฒิบาศ ปู่คือเจ้าพระยาศรีธรรมาธิราช (บุญรอด บุณยรัตพันธุ์) เสนาบดีกรมวังในสมัยพระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกมหาราช ตระกูลบุณยรัตพันธุ์มีการส่งธิดาที่สะสวยมาสนองพระเดชพระคุณพระมหากษัตริย์แห่งจักรีอยู่เสมอ อาทิ เจ้าจอมมารดาสี ในรัชกาลที่ 2 และเจ้าจอมมารดาแก้ว ในรัชกาลที่ 3 ซึ่งเป็นป้าของเจ้าจอมเครือวัลย์ และมีหลานสาวรับราชการเป็นพระสนมเช่นคือ เจ้าจอมใย ในรัชกาลที่ 5, เจ้าจอมสวน ในรัชกาลที่ 5 และเจ้าจอมสำอาง ในรัชกาลที่ 5

เจ้าจอมเครือวัลย์ก็ได้ถวายตัวสนองพระเดชพระคุณเป็นเจ้าจอมในพระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัวด้วยเช่นกัน แต่มิได้ประสูติพระราชบุตร ทั้งนี้เจ้าจอมเครือวัลย์มีใจศรัทธาในบวรพุทธศาสนาด้วยสร้างวัดและตั้งชื่อตามนามของเจ้าจอมเครือวัลย์ คือ วัดเครือวัลย์วรวิหาร ดังปรากฏใน พระราชพงศาวดารกรุงรัตนโกสินทร์ รัชกาลที่ 3 ความว่า "...ในคลองมอญวัด ๑ เจ้าจอมเครือวัลย์ บุตรีเจ้าพระยาอภัยภูธร สร้างใหม่ การยังไม่แล้ว ก็ถึงแก่กรรมเสีย จึงโปรดให้ทำต่อไป แล้วพระราชทานชื่อ วัดเครือวัลย์วรวิหาร..." พระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัวได้ทรงปฏิสังขรณ์พระอารามนี้เรื่อยมา พระราชทานพระราชทรัพย์ส่วนพระองค์เป็นพระราชานุเคราะห์สร้างต่าง ๆ รวมทั้งได้เสด็จพระราชดำเนินทรงทอดผ้าพระกฐินเมื่อวันที่ 9 พฤศจิกายน พ.ศ. 2393 นอกจากนี้ยังปรากฏใน กลอนเพลงยาวสรรเสริญพระเกียรติ พระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัว ของนายมีมหาดเล็ก ที่กล่าวถึงพระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัวทรงพระราชทานพระราชทรัพย์ในการก่อสร้างวัดนี้ ความว่า

เจ้าจอมเครือวัลย์ถึงแก่อนิจกรรมเมื่อใดไม่เป็นที่ปรากฏ ทราบแต่เพียงว่าถึงแก่อนิจกรรมไปก่อนสร้างวัดเครือวัลย์วรวิหารสำเร็จ