ತುಳು ನಿಘಂಟು

ಅಂಚಾದ್ ತುಳುಬಾಸೆ ಕನ್ನಡ, ತಮಿಳು, ತೆಲುಗು, ಮಲೆಯಾಳಂ ಬಾಸೆಡ್ದ್ ರಡ್ಡನೆದ ಅತ್ತ್‌. ತುಳು ಬಾಸೆಗ್ ತನ್ನವೇ ಆಯಿನ ತುಳು ಲಿಪಿ ಇತ್ತ್‌ಂಡ್. ಚಾರಿತ್ರಿಕ ಕಾರಣೊಡ್ದಾವರೊ ತುಳು ಬಾಸೆದ ಲಿಪಿದ ಉಪಯೋಗ ಪಿರ ಬೂರ್ಂಡ್. ಅಯಿಕ್ ಕಾರಣೊ ಕನ್ನಡೊ, ತಮಿಳು, ತೆಲುಗು, ಮಲೆಯಾಳಂ ಬಾಸೆದಕುಲು ಮಲ್ಲ ಪ್ರಮಾನೊಡು ಸಾಹಿತ್ಯೊ ರಚನೆ ಮಲ್ತೊಂದು ಪೋಯೆರ್. ತುಳುಟು ಆತ್ ಮಲ್ಲೆಡ್ ಮಸ್ತ್ ಸಾಹಿತ್ಯೊ ಬುಲೆದ್ ಬರಂದಿನೆಡ್ದ್ ಕನ್ನಡ ಲಿಪಿನೇ ಬಳಕೆ ಮಲ್ತ್ ದ್ ತುಳು ಬರೆಯೆರೆ ಸುರು ಮಲ್ತೆರ್. ತುಳುನಾಡ್‍ನ್ ಆಳಿನಂಚಿನ ಚೌಟ, ಬಂಗ, ಅಜಿಲ ಅರಸುಲು ತುಳುವೆರಾಂಡಲಾ ಶಾಸನನೊಲೆನ್ ಕನ್ನಡೊಡೇ ಬರೆಪಾಯೆರ್. ಅಕ್ಲೆನ ಆಸ್ತಾನೊಡು ಕನ್ನಡೊದ ಕವಿಕ್ಲೆನ್ ಬುಲೆಪಾಯೆರ್. ಇಂಚಾದ್ ಪಂಚದ್ರಾವಿಡ ಬಾಸೆದ ಸಾಲ್‍ಡ್ದ್ ತುಳು ಬರಿಕ್ಕ್ ಪೋಂಡ್. ಕುಡೊಂಜಿ ಮರ್ಗಿಲ್ಡ್ ತೂಪಿನಾಂಡ ತುಳುಟು ಮಸ್ತ್ ಮೌಕಿಕ ಸಾಹಿತ್ಯೊ ಇತ್ತ್ಂಡ್. ಅಂಚಾದ್ ಜನಪದೆರ್ ಮೌಕಿಕ ಸಾಹಿತ್ಯೊನು ಬುಲೆಪಾವೊಂದು ಬತ್ತೆರ್. ತುಳು ಲಿಪಿಟ್ಟ್ ವಿಷ್ಣುತುಂಗನ ತುಳು ಭಾಗವತೊ, ಅರುಣಾಬ್ಜ ಕವಿನ ಮಹಾಭಾರತ, ಕಾವೇರಿ, ಶ್ರೀ ದೇವಿಮಹಾತ್ಮೆ ಇಂಚಿತ್ತಿ ಬೂಕುಲು ಇಂಚಿಪ ತಿಕ್ಂಡ್. ತುಳುಟು ಬತ್ತ್‌ನ ಮಸ್ತ್ ನಿಘಂಟುಲು ಸಂಪನ್ನೊ ಆತ್‍ನೆ ಬಾಯಿ ಪಾತೆರೊಡು. ಅಂಚಾದ್ ತುಳು ನಿಘಂಟುಗು ಆಯಿತವೇ ಆಯಿನ ಗುರುತು ಉಂಡು.

೧೯ನೇ ಶತಮಾನೊದ ಸುರುತ ಅರ್ದೊಡ್ದು ದುಂಬು(೧೮೩೪) ಭಾರತೊಗು ಬತ್ತಿನ ಜರ್ಮನ್ ಮಿಷನರಿಲು ಪ್ರಾದೇಶಿಕ ಬಾಸೆ ಸಂಸ್ಕೃತಿದ ಅದ್ಯಯನೊನು ಸುರು ಮಲ್ತೆರ್. ತುಳು ಜಿಲ್ಲೆಡ್ ಕನ್ನಡ ಲಿಪಿನ್ ಬಳಕೆ ಮಲ್ತೊಂದು ತುಳು ಬರೆಪಿನ ರೂಡಿ ಇತ್ತಿನೆಡ್ದೇ ಬಾಸೆಲ್ ಮಿಶನರಿನಕುಲು ತುಳುನು ಕನ್ನಡ ಲಿಪಿಟ್ಟ್ ೧೮೪೧ ಇಸವಿಡ್ದಿಂಚಿ ಅಚ್ಚಿ ಮಲ್ಪರೆ ಸುರು ಮಲ್ತೆರ್. ಕ್ರೈಸ್ತ ಮಿಶನರಿಲು ಧರ್ಮಗ್ರಂಥೊನು ಪ್ರಾದೇಶಿಕ ಬಾಸೆಗ್ ಅನುಮಾದೊ ಮಲ್ತೆರ್. ತುಳು ಪಾತೆರುನ ಪ್ರದೇಸೊಡು ಇಗರ್ಜಿಲೆಡ್ ತು‍ಳು ಧರ್ಮಬೋಧನೆ ಸುರು ಮಲ್ತೆರ್. ಧರ್ಮ ಗ್ರಂಥೊನು ತುಳುಕು ತರ್ಜುಮೆ ಮಲ್ತೆರ್. ಬಾಸೆ ಮಿಸನ್‍ದಕುಲು ತುಳುತ ಜನಪದೊ ಕಾವ್ಯೊಲೆನ್ ಸಂಗ್ರಹ ಮಲ್ತೆರ್. ಅಂಚನೆ ಜೊತೆಟ್ ತುಳು ನಿಘಂಟ್‍ಲಾ ತಯಾರ್ ಮಲ್ತೆರ್.

೧೮೮೬ನೆ ಇಸವಿಡ್ ತುಳುತ ಸುರೂತ ನಿಘಂಟ್ ರಚನೆ ಮಲ್ತಿನಾರ್ ರೆ.ಆಗಸ್ಟ್ ಮ್ಯಾನರ್. ೧೮೫೫ಡ್ ಭಾರತೊಗು ಬತ್ತ್‌ನ ರೆ.ಜ.ಕೇಮರರ್ ಪನ್ಪುನಾರ್ ತುಳು ಶಬ್ದಕೋಶೊದ ರಚನೆಗ್ ಅಡಿಪಾಯೊ ಪಾಡಿಯೆರ್ ಆರ್ ಕ್ರೈಸ್ತ ಮತ ಪ್ರಚಾರೊಗಾದ್ ತುಳು ಸಾಹಿತ್ಯ ರಚನೆ ಬುಕ್ಕೊ ತುಳು ಶಬ್ದೊಲೆನ್ ಒಟ್ಟು ಮಲ್ಪುನ ಹವ್ಯಾಸೊ ದೀಡೊಂಡೆರ್. ೧೮೫೮ಡ್ ಆರ್ ಒಡಿಪುಡು ಕಾಯಿಲೆಡ್ ತೀರ್ದ್ ಪೋಯೆರ್. ಅಪಗ ಆರೆನ ಸಂಗ್ರಹೊಡು ೨೦೦೦ ಪದೊಕುಲು ಇತ್ತ್ಂಡ್. ಅವ್ವೇ ಶಭ್ದೊಲೆನ್ ಬಂಡವಾಳೊ ಮಲ್ತೊಂದು ಪದೊಸಂಗ್ರಹೊ ಬೇಲೆನ್ ದುಂಬರಿತಿನಾರ್ ಎ.ಮ್ಯಾನರ್. ೧೮೮೬ಗ್ ೨೦,೦೦೦ ಪದೊಕುಲೆ ತುಳು-ಇಂಗ್ಲಿಸ್ ರಡ್ಸ್ ಬಾಸೆದ ಪದೊಕುಲೆ ನಿಘಂಟ್ ಕುಡ್ಲಡ್ ಬಾಸೆಲ್ ಮಿಸನ್ ಪ್ರೆಸ್ ಡ್ ಪ್ರಕಟೊ ಆಂಡ್. ಈ ನಿಘಂಟ್ ನ್ ಡೆಲ್ಲಿದ ಎಷ್ಯನ್ ಎಜುಕೇಶನ್ ಸರ್ವಿಸ್ ದಕುಲು ಮರು ಮುದ್ರಣ ಮಲ್ತೆರ್

ತುಳು ಇಂಗ್ಲಿಸ್ ನಿಘಂಟು ಪ್ರಕಟೊ ಆಯಿನ ರಡ್ಡೇ ವರ್ಸೊಡು ಈ ಬೂಕು ಪ್ರಕಟೊ ಆಂಡ್. ಈ ನಿಘಂಟ್ ನ್ಲಾ ಬರೆತಿನಾರ್ ಅಗಸ್ಥ್ ಮೆನ್ನರ್ ಪನ್ಪಿ ಮಿಶರನರಿ. ಬಾಸೆಲ್ ಡ್ದ್ ಬತ್ತಿ ವಿದೇಶಿ ಮಿಶನರಿಳೆಗ್ ತುಳು ನಾಡ್ ಡ್ ತುಳು ಬಾಸೆಡ್ ವ್ಯವಹಾರ ಮಲ್ಪರೆ ತುಳು ಅಗತ್ಯಾದ್ ಕಲ್ಪೊಡಾಂಡ್. ಅತ್ತಂದೆ ಮಿಷನರಿಲೆಗ್ ಬೈಬಲ್ ಇಂಚಿತಿ ಧಾರ್ಮಿಕ ಬೂಕುಲೆನ್ ಅನುವಾದೊ ಮಲ್ಪೆರೆ ಅನುಕೂಲೊಗಾತ್ರೊ ಈ ಬಗೆತ ನಿಘಂಟ್ ರಚನೆ ಆಂಡ್ ಪನ್ಪುನ ಉದ್ದೇಸೊ ಇತ್ತ್‌ಂಡ್.

೧೯೬೭ಡ್ ಮದ್ರಾಸ್ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾನಿಲಯೊಡ್ದು ಪ್ರೊ.ಮರಿಯಪ್ಪ ಬಟ್ರ್ ಬುಕ್ಕೊ ಪ್ರೊ. ಕೆದಿಲಾಯೆರೆ ಮುತಾಲಿಕೆಡ್ ಈ ತುಳು ನಿಘಂಟು ರಚನೆ ಆಂಡ್. ಉಂದು ಮೆನ್ನರ್‌ನ ನಿಘಂಟುದ ಸಂಕ್ಷಿಪ್ತ ರೂಪೊ ಅತ್ತ್. ಸುಮಾರ್ ೮,೦೦೦ ಪದಕುಲೆನ ಈ ನಿಘಂಟ್‍ಡ್ ತುಳುನಾಡ್‍ದ ತೆನ್ಕಾಯಿ ಬುಕ್ಕೊ ಉಳ ನಾಡ್‍ದ ಬಾಸೆಲೆ ಪದೊಕುಲೆಗ್ ಸ್ತಾನೊ ತಿಕ್‍ದ್ಂಡ್.

ಯು.ಪಿ.ಉಪಾಧ್ಯಾಯೆರೆ ಮುತಾಲಿಕೆಡ್ ಪದಿನೆನ್ಮೊ ವರ್ಸೊದ ಬೇಲೆದ ಪಲವಾದ್ ತುಳು ನಿಘಂಟು ರಚನೆ ಆಂಡ್. ಉಂದು ತುಳು-ಕನ್ನಡ-ಇಂಗ್ಲಿಷ್ ಮೂಜಿ ಬಾಸೆಲೆಡ್ ಇಪ್ಪುನ ಪದೊಕುಲೆ ಕೋಶ.