भाषाविज्ञानम्

भाषाविज्ञानं केवल साहित्यसम्पत्तिसमृद्धायाः एव भाषायाः अध्ययनं नहि करोति अपितु साहित्यिकसम्पत्तिविरहितायाः अपि भाषायाः वैज्ञानिकमध्ययनं करोति । भाषाविज्ञानस्य...

व्युत्पन्नोऽभवत् इत्याधारस्तु नितान्तं वैज्ञानिकमस्ति । अस्यैव सम्प्रति नामास्ति ‘भाषाविज्ञानम्' । अस्योन्नतिः पाश्चात्यजगति शतवर्षाभ्यन्तरे अभवत् । त्रिसहस्रवर्षं...

व्युत्पन्नोऽभवत् इत्याधारस्तु नितान्तं वैज्ञानिकमस्ति । अस्यैव सम्प्रति नामास्ति ‘भाषाविज्ञानम्' । अस्योन्नतिः पाश्चात्यजगति शतवर्षाभ्यन्तरे अभवत् । त्रिसहस्रवर्षं...

आगामिप्रकरणे पाणिनीयाष्टाध्याय्यामुल्लिखितानामाचयाणां विषये किचिदुच्यते । भाषाविज्ञानम् साहित्यकारः ज्योतिषविदः नैय्यायिकाः ६।४।७ ३४।६२ भाषावृत्तौ ४।१।१० ४।४।१४३...

भाषाकुटुम्बः अथवा भाषापरिवारः संबंधितानां भाषाणाम् कश्चन समूहः वर्तते याः कस्याश्चित् आद्यभाषया जन्यन्ते । एतेन कारणेनैव सा आद्यभाषा तस्य भाषापरिवारस्य...

सेयं परावाक् स्वरुपज्योतिरुपा संविद्रुपा स्वप्रकाशेति महाभारते लिखितमस्ति । मूलाधारस्थपवनसंस्कारीभूता मूलाधारस्था शब्दब्रह्मरुपा स्पन्दशून्या बिन्दुरुपिणी...

मध्ये मा बुध्दिर्यस्याः सा मध्यमा । बाह्यान्तः करणादयात्मिका हिरण्यगर्भरुपिणी बिन्दुतत्त्वमयी सेति पद्मपादाचार्येण् उक्तमस्ति । अन्तः संकल्प्यमाना क्रमवती...

विखरः, शरीरं, तत्र भवा तत्पर्यन्तचेष्टासंपादिकेति वैखरी इति अभिनवगुप्तेनोक्तमस्ति । वक्तृभिः विशिष्टायां खरावस्थायां स्पष्टरुपायां भव वैखरीति वादिदेवसूरिणा...

पश्यति सर्वं प्रपंचं स्वस्मिन् या सा पश्यन्ती । अथवा परया दृश्यते या सा पश्यन्ती । यतो हि पश्यन्तीवाक् समस्तप्रपंचस्य मूलम् , एवं च परावाचः प्रथमविवर्त्तः...

व्याकरणशास्त्रे ग्रन्थेकारैः वाक्तत्त्वविषये महती चर्चा कृता । अस्याः वाचः मौलिकचिन्तनमत्र शास्त्रे दृश्यते । पाणिनि- पतञ्जलिप्रभृतिभिः वैयाकरणैः परोक्षरुपेण...