ਕਾਵਿ ਸ਼ਾਸਤਰ ਰਸ ਰਸ ਬਾਰੇ ਆਚਾਰੀਆਂ ਦੇ ਮਤ
This page is not available in other languages.
ਕੀ ਤੁਹਾਡਾ ਮਤਲਬ ਸੀ: ਕਾਵਿ ਸ਼ਾਸਤਰ ਰਸ ਰਸ ਬਾਰੇ ਆਚਾਰੀਆ ਦੇ ਮਤ
ਸ਼ਾਇਦ ਤੁਸੀਂ ਇਸ ਵਿਕੀ ’ਤੇ ਸਫ਼ਾ "ਕਾਵਿ+ਸ਼ਾਸਤਰ+ਰਸ+ਰਸ+ਬਾਰੇ+ਆਚਾਰੀਆਂ+ਦੇ+ਮਤ" ਬਣਾ ਸਕਦੇ ਹੋ ਪਰ ਹੇਠਾਂ ਖੋਜ ਨਤੀਜਿਆਂ ਵਿਚ ਜ਼ਰੂਰ ਵੇਖੋ ਕਿ ਕਿਤੇ ਇਸ ਵਿਸ਼ੇ ਬਾਰੇ ਕੋਈ ਸਫ਼ਾ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਮੌਜੂਦ ਤਾਂ ਨਹੀਂ।
- ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਉਸੇ ਨੂੰ ਰਸ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਰਸ ਨਾਲ ਜਿਸ ਭਾਵ (mood) ਦਾ ਅਨੁਭਵ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਉਹ ਰਸ ਦਾ ਸਥਾਈ ਭਾਵ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਰਸ, ਛੰਦ ਅਤੇ ਅਲੰਕਾਰ ਕਾਵਿ-ਰਚਨਾ ਦੇ ਜ਼ਰੂਰੀ ਅੰਸ਼ ਹੁੰਦੇ...
ਇਹਨਾਂ ਨੇ ‘ਰਸ’ ਦੀ ਸਥਿਤੀ ਨੂੰ ਦਰਸ਼ਕ ਅਥਵਾ ਸਾਮਾਜਿਕ ਵਿੱਚ ਹੀ ਸਵੀਕਾਰ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਪਰੰਤੂ ਧਨੰਜਯ ਅਤੇ ਧਨਿਕ ਦੇ ‘ਰਸ-ਨਿਸ਼ਪੱਤੀ’ ਬਾਰੇ ਉਕਤ ਮਤ ਨੂੰ ਬਾਅਦ ਦੇ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਆਚਾਰੀਆਂ ਅਤੇ ਆਲੋਚਕਾਂ...- ਹਨ। ਕਾਵਿ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਵਿੱਚ ਆਚਾਰੀਆ ਮੰਮਟ ਨੇ ਰਸ ਨਿਸ਼ਪਤੀ ਬਾਰੇ ਚਾਰ ਆਚਾਰੀਆਂ ਦੇ ਮਤ ਹੀ ਪਰਦਰਸ਼ਿਤ ਕੀਤੇ ਹਨ ਪਰੰਤੂ ਪੰਡਿਤ ਜਗਨਨਾਥ ਨੇ ਇਸ ਸੰਬੰਧ ਵਿੱਚ ਗਿਆਰਾਂ ਮਤ ਦੱਸੇ ਹਨ। ਕਾਵਿ ਪ੍ਰਕਾਸ਼...
- ਸਾਹਿਤ ਹੈ। ਭਾਰਤੀ ਆਚਾਰੀਆਂ ਦੁਆਰਾ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ ਭਾਸ਼ਾ ਦੇ ਸਿਰਜਣੀ ਸਾਹਿਤ ਨੂੰ ਧਿਆਨ ਵਿੱਚ ਰੱਖਕੇ ਪੇਸ਼ ਕੀਤੇ ਸਿਧਾਤਾਂ ਦੀ ਗਿਆਨ ਪਰੰਪਰਾ ਨੂੰ ਭਾਰਤੀ ਕਾਵਿ-ਸ਼ਾਸਤਰ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।...
- ਰਸ ਦਾ ਸਰੂਪ ਭਾਰਤੀ ਕਾਵਿ-ਸ਼ਾਸਤਰ ਦੇ ਇਤਿਹਾਸ 'ਚ ਰਸ ਬਾਰੇ ਆਚਾਰੀਆ ਭਰਤ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਪੁਰਾਣਾ 'ਰਸਸੂਤ੍ਰ' ਮਿਲਦਾ ਹੈ ਜਿਸਨੂੰ ਸਿੱਧੇ ਤੌਰ 'ਤੇ ਰਸ ਦੇ ਸਰੂਪ ਦਾ ਪ੍ਰਤਿਪਾਦਨ ਕਰਨ ਵਾਲਾ...
- ਕਾਵਿ ਗੁਣ, ਜਿਸਨੂੰ ਰੀਤੀ ਦੀ ਆਤਮਾ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਦੇ ਸਰੂਪ ਬਾਰੇ ਭਾਰਤੀ ਕਾਵਿ ਸ਼ਾਸਤਰ ਦੇ ਸ਼ੁਰੂ ਦੇ ਸਮੇਂ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਵੀ ਵਿਚਾਰ ਹੁੰਦਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ‘ਅਰਥ ਸ਼ਾਸਤਰ’ ਦੇ ਲੇਖਕ ‘ਚਾਣਕਯ’...
- ਆਚਾਰੀਆ ਮੰਮਟ (ਸ਼੍ਰੇਣੀ ਕਾਵਿ ਸ਼ਾਸਤਰ)ਅਨੇਕ ਆਚਾਰੀਆਂ ਨੇ ਭਾਰਤੀ ਕਾਵਿ ਸ਼ਾਸਤਰ ਪ੍ਰੰਪਰਾ ਨੂੰ ਅੱਗੇ ਵਧਾਇਆ। ਆਚਾਰੀਆ ਮੰਮਟ ਭਾਰਤੀ ਕਾਵਿ-ਸ਼ਾਸਤਰ ਦੇ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਨਾਂ ਹੈ। ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਗ੍ਰੰਥ ਦਾ ਨਾਂ 'ਕਾਵਿ ਪ੍ਰਕਾਸ਼'...
- ਕਾਵਿ ਸ਼ਾਸਤਰ ਦੇ ਵਿਚਾਰਸ਼ੀਲ ਆਚਾਰੀਆਂ ਨੇ ਕਾਵਿ ਦੀ ਸਮੀਖਿਆ ਪੱਖੋਂ ਕਾਵਿ ਸ਼ਾਸਤਰ ਦੇ ਅੰਤਰਗਤ ਅਨੇਕ ਵਿਸ਼ਿਆਂ ਦਾ ਵਿਵੇਚਨ ਪ੍ਰਸਤੁਤ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਦੇਖਣ ਵਿੱਚ ਆਉਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਆਚਾਰੀਆਂ ਨੇ...
- ਆਚਾਰੀਆ ਵਾਗ੍ਭਟ - II (ਸ਼੍ਰੇਣੀ ਭਾਰਤੀ ਕਾਵਿ-ਸ਼ਾਸਤਰ)ਨੇ ਸਿਰਫ਼ ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਕਾਵਿ-ਸ਼ਾਸਤਰ ਦੇ ਆਚਾਰੀਆਂ ਦੇ ਸਿੱਧਾਂਤਾਂ ਅਤੇ ਮਤਾਂ ਦਾ ਹੀ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਪਰ ਇਹਨਾਂ ਦੁਆਰਾ ਨਵੇਂ, ਅਪਰ, ਪੂਰਵ, ਲੇਸ਼, ਪਿਹਿਤ, ਮਤ, ਉਭਯਨਿਆਸ, ਭਾਵ, ਆਸ਼ੀਹ-ਨੌਂ...
- ਆਚਾਰੀਆ ਮੰਮਟ ਗਿਆਰਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਪਿਛਲੇ ਅੱਧ ਵਿੱਚ ਹੋਏ ਹਨ। ਭਾਰਤੀ ਕਾਵਿ ਸ਼ਾਸਤਰ ਦੇ ਇਤਿਹਾਸ ਵਿੱਚ ਆਚਾਰੀਆ ਮੰਮਟ ਨੂੰ ਜਿਆਦਾ ਮਾਨ ਅਤੇ ਗੌਰਵ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੈ। ਆਚਾਰੀਆ ਮੰਮਟ ਇੱਕ ਪ੍ਰਸਿੱਧ...
- ਹੈ। ਚਾਹੇ ਭਾਰਤੀ ਕਾਵਿ-ਸ਼ਾਸਤਰ ਦੇ ਅਨੇਕਾਂ ਆਚਾਰੀਆਂ ਨੇ ਕਾਵਿ ਦੇ ਪ੍ਰਯੋਜਨਾਂ ਬਾਰੇ ਆਪਣੇ-ਆਪਣੇ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀਕੋਣ ਪ੍ਰਸਤੁਤ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਵਿਵੇਚਨ ਕੀਤੇ ਹਨ; ਪਰੰਤੂ ਦਾ ਕਾਵਿ-ਪ੍ਰਯੋਜਨ ਸੰਬੰਧੀ...
- ਕਾਵਿ ਦੋਸ਼- ਦੋਸ਼ ਦਾ ਅਰਥ ਹੈ ਘਾਟ, ਭੁੱਲ ਜਾਂ ਔਗੁਣ। ਭਾਰਤੀ ਕਾਵਿ-ਸ਼ਾਸਤਰ ਦੇ ਆਚਾਰੀਆਂ ਦੀ ਧਾਰਣਾ ਹੈ ਕਿ ਸਹ੍ਰਿਦਯਾਂ ਅਤੇ ਪਾਠਕਾਂ ਦੇ ਹਿਰਦੇ ਨੂੰ ਆਕਰਸ਼ਿਤ ਅਤੇ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਕਰਨ ਲਈ...
- ਔਚਿਤਯ ਸੰਪ੍ਰਦਾਇ (ਸ਼੍ਰੇਣੀ ਭਾਰਤੀ ਕਾਵਿ-ਸ਼ਾਸਤਰ)ਔਚਿਤਯ ਸੰਪ੍ਰਦਾਇ ਭਾਰਤੀ ਕਾਵਿ ਸ਼ਾਸਤਰ ਦੇ ਇਤਿਹਾਸ ਵਿੱੱਚ ਔਚਿਤਯ ਸੰਪ੍ਰਦਾਇ ਤੱਤ ਬਾਕੀ ਦੀਆਂ ਪੰਜ ਸੰਪ੍ਰਦਾਵਾਂ ਦੇ ਚੰਗੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਪ੍ਰਚਲਿਤ ਹੋ ਜਾਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਹੋਂਦ ਵਿੱਚ ਆਂਂਦੀ ਹੈ।...
- ਅਲੰਕਾਰ ਸੰਪਰਦਾਇ (ਸ਼੍ਰੇਣੀ ਭਾਰਤੀ ਕਾਵਿ-ਸ਼ਾਸਤਰ)ਭਾਰਤੀ ਸਾਹਿਤ-ਸ਼ਾਸਤਰ ਦੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਆਚਾਰੀਆਂ ਨੇ ਅਲੰਕਾਰ ਦੇ ਕਾਵਿ ਵਿੱਚ ਸਥਾਨ ਬਾਰੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਮੱਤ ਪੇਸ਼ ਕੀਤੇ ਹਨ, ਉਹਨਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਕੁੱਝ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਆਚਾਰੀਆ ਨੇ ਕਾਵਿ ਵਿੱਚ ਅਲੰਕਾਰ...
- ਰੀਤੀ ਸੰਪਰਦਾਇ (ਸ਼੍ਰੇਣੀ ਭਾਰਤੀ ਕਾਵਿ-ਸ਼ਾਸਤਰ)ਕਾਵਿ ਰਸ ਨੂੰ ਹੀ ਪ੍ਰਧਾਨ ਆਖਿਆ, ਅਲੰਕਾਰਵਾਦੀਆਂ ਨੇ ਅਲੰਕਾਰ ਤੱਤ ਨੂੰ। ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਰੀਤੀਵਾਦੀ ਆਚਾਰੀਆਂ ਨੇ ਰੀਤੀ ਨੂੰ ਕਾਵਿ ਦੇ ਕੇਂਦਰੀ ਤੱਤ ਅਰਥਾਤ ਆਤਮਾ ਸਵੀਕਾਰ ਕਰਕੇ ਬਾਕੀ ਦੇ...
- ਵਕ੍ਰੋਕਤੀ ਦਾ ਇਤਿਹਾਸ (ਸ਼੍ਰੇਣੀ ਭਾਰਤੀ ਕਾਵਿ-ਸ਼ਾਸਤਰ)ਸੰਪਰਦਾਇ' ਕਾਵਿ ਦੇ ਬਾਕੀ ਪੰਜ ਸਿਧਾਂਤਾ (ਰਸ, ਧੁਨੀ, ਅੰਲਕਾਰ, ਰੀਤੀ, ਔਚਿਤਯ) ਵਾਂਗ ਛੇਵਾਂ ਸਿਧਾਂਤ ਵਕ੍ਰੋਕਤੀ ਕਾਵਿ ਦਾ ਜਿੰਦ-ਜਾਨ ਵੀ ਮੰਨੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਵਕ੍ਰੋਕਤੀ ਸੰਪਰਦਾਇ ਦੇ ਸੰਥਾਪਕ...
- ਵਕ੍ਰੋਕਤੀ ਸੰਪਰਦਾਇ (ਸ਼੍ਰੇਣੀ ਭਾਰਤੀ ਕਾਵਿ-ਸ਼ਾਸਤਰ)ਸੰਪਰਦਾਇ' ਕਾਵਿ ਦੇ ਬਾਕੀ ਪੰਜ ਸਿਧਾਂਤਾ (ਰਸ, ਧੁਨੀ, ਅੰਲਕਾਰ, ਰੀਤੀ, ਔਚਿਤਯ) ਵਾਂਗ ਛੇਵਾਂ ਸਿਧਾਂਤ ਵਕ੍ਰੋਕਤੀ ਕਾਵਿ ਦਾ ਜਿੰਦ-ਜਾਨ ਵੀ ਮੰਨੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।ਵਕ੍ਰੋਕਤੀ ਸੰਪਰਦਾਇ ਦੇ ਸੰਥਾਪਕ...
