kakiliman

 

• Sakizaya a kamu：Cals.talun
• Hulam a kamu：查爾斯·達爾文
• Amilika a kamu：Charles Darwin

nulaculan

達爾文並不是第一個提出演化思想的人，在達爾文出生之前許久，就已有人有生物會演變的想法了，例如在古希臘時代，前蘇格拉底哲學家阿那克西曼德及恩培多克勒就已認為一種生物可以源於另一種生物，一些古代神話中也有人起源於動物的說法，像是西藏一些地區的神話傳說中，就有獼猴逐漸變成人類、人類起源自獼猴的說法；然而達爾文關於物種演化的理論是現代演化思想的基礎。

i aytinpaw a tabakiay acacudadan micuda tu nu ising sa, ci Talun pakaynu i pahelak sananay haymaw sa cinida manamuh.

在愛丁堡大學研讀醫學期間，達爾文對自然史逐漸產生興趣。

Nadikudan sa tayda aca cinciyw a tabakiay a cacudadanminanam tu sakal midinduay. Talun milab utu adidiay a balunga lima amihcaan nadikuda sa, mala matinengay tu lala’ a sitangahay.

而他後來又到劍橋大學學習神學。達爾文在參與小獵犬號的五年航行後，成為一位地質學家。

mikiayaw miadih idaw ku sasakamun nida apatukel ci calise.layen a umasumaday a kakawaw.taluma’ cinida i ingku patahekal tu nisulitan nida tu “nuculilan tu balunga”sisa tabaki ku ngangan nida tunisulitan nida.

他進行觀察並提出理論來支持查理斯·萊爾的均變思想。回英國後所出版的《小獵犬號航行之旅》，使其成為著名作家。

pabalunga henay cinida sa nikaadihan nida tu maudipay nu cacanan a tu baetu sa malakalak i cuwcuwa masinpay cinida makaadih tu cayay kalecad a kitidaan a maudipay nu canan ulaad katinengan masasengi nika idaw aca ku cayaykalecad, inamahiniay sa u wayway nida atu kaudip nu hekal malecad tu, kyu malingatu tu yadahay a cacanan a mulimad musumad tu taayaw mikingkiw, sisa i 1838 amihcaan tahekal ku culal sananay a nipipili tu sasakamien.

由於在航行期間對所見生物與化石的地理分佈感到困惑，觀察到不同地區的生物彼此之間具有明顯的相似性和差異性，而且這些特徵與當地的環境息息相關，便開始對物種轉變進行研究，並且在1838年得出了他的自然選擇理論。

u mahiniay anipidateng sa itiniay sakamusa u ituwan, sisa ci Talun malingatu widasa micapiay a cabay ku palihaban nida tu mahiniay a nipidateng, mutulin miduduc taayaw amikingkiw, metalaw anu subelihan nu taw,

由於這類思想在當時被視為異端，因此達爾文剛開始只對親近的朋友透露這些想法，並持續進行進一步的研究，以應付可能遭遇的反對。

katukuh i 1858 amihcaan, ci huwalayse patigami misulit tu cacay a sapiseset a cuda, muculcul ci talun a patucek mapulung a mihapiyu ty nisulitan nuheni.

到了1858年，華萊士寄給他一篇含有相似理論的論文，促使達爾文決定與其共同發表這項理論。

1859 amihcaan idaw kunipatahekal tu nisulitan tu “cacanan a mulangaway nu lungatu”, kyu lingatu mapulung tu kakawsa anikasumad, mala u tahekal sananay a yadahay a cacanan u sabaeketay sapi cuyaku a nananaman.

1859年出版的《物種起源》，使起源於共同祖先的演化，成為對自然界多樣性的一項重要科學解釋。

nadikuda ni Talun “tademaw atu aadupan masasukaydig asapakatineng” atu “tademaw nikataynian atu pili tu tayna tu tama” kapah ku kamu nutademaw a nikasumad atu kaku tama tayna a kasumad sananay

之後達爾文《人類與動物的情感表達》以及《人類由來與性擇》中，闡釋人類的演化與性擇演化的作用。

tucek nida mikingkiw tu culak sananay a lutuk amikingkiw tu papelu tu nisulitan nida, sadikuda anisulitan nidasa, ci Talun musakamu tu atikak pasayni I lala’ macalilaw.

他也針對植物研究發表了一系列的書籍，在最後一本著作中，達爾文討論了蚯蚓對土壤的影響。

maydih pakawlah tu nikatineng nuda, ci talun namapatay sa tademaen i niwtun atuyihan.hrsiyl a tepal nu lunem, itida i ingku lutun a siminse.

為了表彰他傑出成就，達爾文死後安葬於牛頓與約翰·赫歇爾的墓旁，地點就在英國倫敦的西敏寺。